Пры будаўніцтве і эксплуатацыі АЭС неабходна ўлічваць шмат важных аспектаў, у ліку якіх — абыходжанне з адпрацаваным ядзерным палівам і радыеактыўнымі адходамі. У Беларусі, якая рэалізуе сваю першую ядзерную энергетычную праграму, ужо прыняты шэраг неабходных рашэнняў па гэтых пытаннях, ідзе арганізацыйная і тэхнічная праца. Аб далейшых планах і перспектывах распавялі прадстаўнікі Мінэнерга, «Белэнерга», БелАЭС і Дзяржатамнагляду, паведамляе БелТА.
Нацыянальная сістэма абыходжання з адходамі ў Беларусі фарміравалася з 1960-х гадоў і працягвае ўдасканальвацца. Яе прыводзяць у адпаведнасць з дакументамі МАГАТЭ з улікам лепшага сусветнага вопыту. «На сёння асноўныя рашэнні ўжо прынятыя. Важнай падзеяй у гэтай галіне стала прыняцце ўказа ад 2 лістапада 2021 года № 427 Аб удасканаленні гэтай сістэмы. Акрамя таго, з 2015 года дзейнічае стратэгія абыходжання з радыеактыўнымі адходамі БелАЭС. А сёлета прынята нацыянальная стратэгія», — адзначыў намеснік дырэктара Дэпартамента па ядзернай энергетыцы — начальнік упраўлення арганізацыі эксплуатацыі АЭС і абыходжання з радыеактыўнымі адходамі Міністэрства энергетыкі Мікалай Міхайлаў.
Паводле яго слоў, асноўныя падыходы, закладзеныя ў стратэгіі, былі станоўча ўспрыняты сусветнай супольнасцю. Беларускі бок прадставіў іх у 2022 годзе ў ходзе абароны нацыянальнага дакладу аб выкананні Аб’яднанай канвенцыі аб бяспецы абыходжання з адпрацаваным палівам і аб бяспецы абыходжання з радыеактыўнымі адходамі.
У краіне налічваецца больш за 750 арганізацый, якія выкарыстоўваюць у сваёй дзейнасці радыеактыўныя рэчывы, якія пасля страты спажывецкіх якасцяў не падлягаюць далейшаму прымяненню. У цяперашні час радыеактыўныя адходы з гэтых арганізацый перадаюцца на доўгачасовае захоўванне ў спецыялізаванае прадпрыемства «Экарэс». Штогод на дадзенае прадпрыемства з арганізацый Беларусі паступае да 10 т адходаў. Аднак асноўным аб’ектам, які будзе выпрацоўваць такія адкіды (больш за 95% ад агульнай колькасці), у краіне з’яўляецца Беларуская АЭС.
«Паколькі магутнасці спецпрадпрыемства „Экарэс“ не разлічаны на прыём радыеактыўных адходаў з АЭС, паўстала неабходнасць арганізаваць у краіне доўгачасовае захоўванне і пахаванне адходаў шляхам стварэння спецыялізаванай арганізацыі. Пастановай Мінэнерга было створана РУП „Беларуская арганізацыя па абыходжанні з радыеактыўнымі адходамі“. На першапачатковым этапе дадзенае прадпрыемства будзе выконваць функцыі заказчыка па выкананні комплексу перадпраектных, праектных, пошукавых работ, па будаўніцтве пункта пахавання», — звярнуў увагу Мікалай Міхайлаў.
Месца размяшчэння пункта пакуль не выбрана, абмяркоўваюцца варыянты. «У цяперашні час зацікаўленымі дзяржорганамі рыхтуецца дарожная карта па рэалізацыі праекта па будаўніцтве пункта пахавання радыеактыўных адходаў», — сказаў прадстаўнік Мінэнерга. Першую чаргу аб’екта плануецца ўвесці да 2030 года.
Адпрацоўка магчымых варыянтаў месца размяшчэння аб’екта працягваецца. Пляцоўка павінна адпавядаць шэрагу крытэрыяў. «Ёсць забараняльныя геалагічныя і прыродныя фактары, якія вызначаюць, дзе нельга размяшчаць сховішча, — гэта звязана і з сейсмічнай актыўнасцю, і магчымасцю падтапленняў. Улічваюцца і эканамічныя фактары — аб’ект можа спрацаваць як кропка эканамічнага росту для канкрэтнай тэрыторыі, вакол яго могуць з’явіцца спадарожныя вытворчасці, акрамя таго, ён можа спрыяць развіццю чалавечага патэнцыялу. Важныя і сацыяльныя аспекты. Рашэнне будзе прымацца ўрадавай камісіяй з улікам навуковых падыходаў і разлікаў», — патлумачыла начальнік Дзяржатамнагляду Вольга Лугаўская. Паводле яе слоў, акрамя іншых варыянтаў, разглядаюцца зона адчужэння і пляцоўкі паблізу ад асноўнай крыніцы радыеактыўных адходаў-Беларускай АЭС.
Перад пачаткам будаўнічых работ будуць праведзены грамадскія слуханні.
Адпрацаванае ядзернае паліва з БелАЭС будуць вывозіць на перапрацоўку ў Расію з наступным вяртаннем прадуктаў перапрацоўкі ў Беларусь. «Зыходзячы з вынікаў праведзеных даследаванняў і ацэнак, пераважным варыянтам абыходжання з адпрацаваным ядзерным палівам быў прыняты варыянт яго перапрацоўкі ў РФ з вяртаннем у Беларусь адходаў перапрацоўкі, уключаных у шклападобную матрыцу, якія змяшчаюць радыенукліды цэзіевай і стронцыевай фракцыі з выключэннем доўгажывучых радыенуклідаў», — распавяла начальнік упраўлення тэхнічнага суправаджэння АЭС ДВА «Белэнерга» Надзея Зданевіч.
Паводле яе слоў, дадзены падыход быў пакладзены ў аснову міжурадавага пагаднення Беларусі і Расіі аб абыходжанні з ядзерным палівам. У цяперашні час вядзецца актыўная работа па рэалізацыі палажэнняў дакумента. «Распрацаваны праект пастановы Савета Міністраў, якім прадугледжваецца ўстанаўленне ўпаўнаважаных арганізацый у галіне абыходжання з радыеактыўнымі адходамі, якія мы будзем атрымліваць пасля перапрацоўкі ў Расіі, і парадак прыняцця рашэнняў Міністэрства энергетыкі аб вывазе адпрацаванага ядзернага паліва на перапрацоўку ў Расію», — адзначыла яна.
Як паведаміў начальнік ядзерна-фізічнай лабараторыі аддзела ядзернай бяспекі РУП «БелАЭС» Мікіта Гуц, у развіццё гэтага кірунку на БелАЭС вядуцца работы па разлікова-эксперыментальным абгрунтаванні прынцыповых рашэнняў, якія былі закладзены ў стратэгію па абыходжанні з радыеактыўнымі адходамі ў частцы вяртання ў Беларусь прадуктаў перапрацоўкі. Выканана 3 з 10 прадугледжаных этапаў. Гэтыя работы плануецца цалкам завяршыць да снежня 2024 года.
Начальнік Дзяржатамнагляду Вольга Лугаўская падкрэсліла, што ў Беларусі сфарміравана інфраструктура ядзернай і радыяцыйнай бяспекі. Беларусь паспяхова рэалізуе сваю першую ядзерную праграму, і ключавым аб’ектам з’яўляецца Беларуская АЭС. Першы энергаблок БелАЭС цяпер працуе на намінальнай магутнасці, другі знаходзіцца на этапе доследна-прамысловай эксплуатацыі.
«Мы плануем правесці грамадскія слуханні па растлумачэнні падыходаў па выдачы ліцэнзіі на прамысловую эксплуатацыю другога энергаблока БелАЭС прыблізна ў сярэдзіне верасня. Урад залічыў нам у абавязак давядзенне да грамадскасці інфармацыі аб тым, якім чынам прымаюцца такія рашэнні», — сказала Вольга Лугаўская.
Мэта грамадскіх слуханняў — давесці да грамадскасці інфармацыю аб ходзе і выніках правядзення Дзяржатамнаглядам экспертызы бяспекі і ацэнкі адпаведнасці суіскальніка ліцэнзійным патрабаванням і ўмовам пры падрыхтоўцы рашэнняў, звязаных з забеспячэннем ядзернай і радыяцыйнай бяспекі Беларускай АЭС.
На грамадскіх слуханнях будуць абмяркоўвацца тэхнічныя і арганізацыйныя аспекты, якія вызначаюць бяспечную эксплуатацыю Беларускай АЭС як цэласнага аб’екта з двума энергаблокамі на працягу 60 гадоў. Таксама будуць закрануты інфраструктурныя пытанні: развіццё дзяржаўнага прадпрыемства «Беларуская АЭС» у якасці эксплуатуючай арганізацыі, развіццё інфраструктуры абыходжання з радыеактыўнымі адходамі і адпрацаваным палівам, аварыйная гатоўнасць і рэагаванне. Акрамя таго, будзе разглядацца ўзаемадзеянне БелАЭС пасля яе ўводу ў эксплуатацыю з арганізацыямі краіны — пастаўшчыка тэхналогій (РФ), стратэгія ўзаемадзеяння эксплуатуючай арганізацыі з замежнымі і міжнароднымі арганізацыямі ў інтарэсах бяспекі.
«Калі казаць у цэлым пра інфраструктуру ядзернай і радыяцыйнай бяспекі, то яна мае вельмі шмат элементаў. Новы закон „Аб рэгуляванні бяспекі пры выкарыстанні атамнай энергіі“ быў прыняты ў мінулым годзе, але ў поўным аб’ёме ўступае ў дзеянне ў кастрычніку цяперашнега года. Гэта базавы дакумент, у які закладзены ўсе інфраструктурныя аспекты, вызначана адказнасць на дзяржаўным узроўні і на ўзроўні арганізацый. У новы закон уключаны і аспекты, якія тычацца абыходжання з адпрацаваным ядзерным палівам і радыеактыўнымі адходамі», — канстатавала Вольга Лугаўская.
Таксама ў краіне дзейнічае сістэма дазвольнай і ліцэнзійнай дзейнасці, якая дазваляе ацэньваць бяспеку аб’ектаў. Акрамя таго, склалася сістэма навукова-тэхнічнай падтрымкі. У яе ўваходзяць розныя арганізацыі, уключаючы даследчыя, навукова-практычныя цэнтры, акадэмічныя інстытуты, нацыянальную камісію па бяспечным выкарыстанні атамнай энергіі пры Савеце Міністраў і экспертаў. Дзяржатамнагляд забяспечвае фарміраванне і арганізуе працу гэтай сістэмы. Арганізацыі навукова-тэхнічнай падтрымкі могуць прыцягваць да экспертызы бяспекі.
Вольга Лугаўская адзначыла, што Беларусь уключана ў глабальны рэжым бяспекі і актыўна ўзаемадзейнічае з міжнароднымі структурамі. Краіна прыняла ўсе магчымыя місіі, якія рэкамендуе МАГАТЭ, і ўлічыла ўсе атрыманыя рэкамендацыі.
Фота: БелТА
З мастацтвам па жыцці.
Баявое ўзаемадзеянне найвышэйшага ўзроўню.
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
