Хацунь — расійская сястра Хатыні

Беларускае зямляцтва ў Бранску, госці з Гомеля 22 сакавіка — у дзень, калі карнікі спалілі Хатынь —усклалі кветкі ў памяць пра нявінных ахвяр вайны на Мемарыяльным комплексе “Хацунь”

Мы памятаем той трагічны дзень з гісторыі Вялікай Айчыннай вайны, калі знішчана была карнікамі, спалена разам з людзьмі вядомая па ўсім свеце беларуская вёска Хатынь. Чуйныя сэрцы адчуваюць і сёння той боль, а Званы Хатыні чутныя й на Браншчыне.

Як вядома, Хатынь пасля вайны не адрадзілася, стала Мемарыялам — магутным сімвалам “вогненных вёсак”, сімвалам памяці пра тысячы спаленых карнікамі ў вайну беларускіх паселішчаў. Цяпер мы рыхтуемся адзначаць 75‑годдзе Вялікай Перамогі савецкага народа над фашысцкай Германіяй. Згадваем не толькі радасць перамог, але й боль велізарных страт. Народы Беларусі ды Расіі паядноўвае як сумесная перамога над нацыстамі, так і трагічныя падзеі ваеннага часу. У тым ліку дата-боль: 22 сакавіка 1943 года. Тады карны атрад знішчыў на Міншчыне, у Лагойскім раёне, вёску Хатынь. Пры карнай аперацыі 149 жыхароў, у тым ліку 75 дзяцей, былі спаленыя жывымі. Усяго па Беларусі з 9200 населеных пунктаў, разбураных ці спаленых немцамі ды іх памагатымі розных нацыянальнасцяў, у тым ліку й здраднікамі з тэрыторыі СССР, 5295 былі знішчаны разам з усімі ці часткай жыхароў. Лёс Хатыні падзялілі 186 вёсак: сцёртыя ворагамі з твару зямлі, яны не адрадзіліся ў пасляваенны час.

Жорсткая праўда пра тых, хто паліў Хатынь, стала ўдакладняцца, калі адкрыўся мемарыял. Беларускія навукоўцы, іх расійскія калегі шмат намаганняў прыклалі, каб як мага дакладней устанавіць: хто былі тыя злачынцы. (Пра тое пісала наша газета: “Звоняць званы Хатыні” — ГР, 29.03.2018. — Рэд.) Менш ведаюць сёння людзі, што Хатынь падзяліла лёс вёскі Хацунь з расійскай Браншчыны. Яна таксама была спаленая карнікамі, прычым яшчэ раней: 25 кастрычніка 1941 года. І яе 318 мірных жыхароў карнікі знішчылі. Усяго ж у часе вайны на Браншчыне ад ворагаў пацярпела больш за 1000 вёсак, дзясяткі былі спалены. Згадаем іх назвы па-руску: Речечка, Семенцы, Матреновка, Бежань, Бересток, Горелково, Борисово, Упрусы, Мамаёвка, Парасочки, Белево ды многія іншыя.

На месцы знішчаных Хатыні ды Хацуні ўзведзены мемарыяльныя комплексы: як помнікі ўсім знішчаным вёскам Беларусі ды Расіі. Гэтыя святыя месцы часта наведваюць жыхары Беларусі, Расіі, многіх іншых краін. У 2018 годзе ў часе патрыятычнага аўтапрабегу па месцах баявой славы, які арганізавалі беларусы Браншчыны й Смаленшчыны, зямля з Хацуні была дастаўлена ў Хатынь.

Варта дадаць, што наша Беларускае зямляцтва ладзіць паездкі бранскай моладзі ў Хатынь. Ёсць у нас і такая традыцыя: у дзень трагедый (як хатынскай, так і хацуньскай) ускладаць кветкі да помніка ў Хацуні. Вось і нядаўна, 22 сакавіка 2020 года, дэлегацыя зямляцтва з удзелам гасцей з Гомеля ў дзень знішчэння Хатыні наведала Мемарыяльны комплекс “Хацунь”. Мы, сябры зямляцтва, усклалі кветкі на пліты мемарыяла, хвілінай маўчання ўшанавалі памяць ахвяр. У акцыі Памяці разам са мной паўдзельнічалі ад зямляцтва Юры Маджараў, Іван Іванішка, Сяргей Сцяпура, Юры Маркевіч, Сяргей Шапедзька, Дзмітры Борд.

Хатынь і Хацунь — вёскі-гаротніцы, вёскі-сёстры з аднолькава трагічным лёсам. Нават назвы ў іх сугучныя. Памяць пра вайну, пра вялікую цану перамогі паядноўвае брацкія народы. Вось якія радкі ёсць у вершы журналіста, пісьменніка з Бранска (якога ўжо няма з намі) Аляксандра Мехедава: “Вскипает в жилах сорок первый год,/ И над деревней русскою танцует/ Весь в пламени кровавом хоровод./ Хацунь моя, Хацунь, сестра Хатыни!”

Мікалай Голасаў, кіраўнік Беларускага зямляцтва на Браншчыне

Даведка ГР. У тэксце “Звоняць званы Хатыні” (ГР, 29.03 2018) расказваецца аб прэс-канферэнцыі беларускіх навукоўцаў, ёсць такі абзац: “Вядучы навуковы супрацоўнік Нацыянальнага архіва Беларусі, кандыдат гістарычных навук Вячаслаў Селямянёў прэзентаваў зборнік дакументаў і матэрыялаў “Хатынь. Трагедыя і памяць”. У ім сабраны ўсе знойдзеныя на сённяшні дзень дакументы па знішчэнні Хатыні. “Гэтыя дакументы даюць поўную карціну падзей напярэдадні трагедыі, — адзначыў Вячаслаў Дзмітравіч. — Частка дакументаў нам была прадастаўлена вядомымі расійскімі гісторыкамі Дзмітрыем Жукавым ды Іванам Коўтунам, якім пашчасціла ў архівах ЗША выявіць данясенне оберлейтэнанта Абвэра Ганса Вагнера аб знішчэнні Хатыні. Раней жа мы не ведалі, які з батальёнаў прымаў удзел у самым агідным злачынстве супраць чалавечнасці”. Данясенні нямецкага падпалкоўніка ўтрымліваюць весткі пра тое, што ў аперацыі ўдзельнічала нямецкая рота. “Гэта ж азначае адно: у знішчэнні Хатыні прымалі ўдзел чыстакроўныя немцы, — робіць асаблівы акцэнт гісторык. — І гэта вельмі важна ведаць. Калі не было на руках архіўных дакументаў, то ў тым злачынстве “нядобрасумленныя гісторыкі” з‑за розных абставінаў, перш за ўсё палітычных, спрабавалі абвінаваціць каго заўгодна: украінцаў, палякаў і нават беларусаў. Дык вось: Хатынь спалілі войскі СС. Прозвішча гестапаўскага генерала, гітлераўскага ката Хатыні — Оскар Пауль Дзірлевангер. Гэта ён асабіста аддаваў загад на знішчэнне вёскі разам з яе жыхарамі. Прычым гэта далёка не адзінае яго злачынства. Нямала бязвіннай крыві простых мірных жыхароў праліў Дзірлевангер і ў іншых раёнах і абласцях Беларусі, аддаючы загады на масавыя крывавыя акцыі — у самім Лагойску, Смалявічах ды ў іншых месцах”.