На шляху радасці

Майскім вечарам выбіраліся ў Батанічны сад. Любаваліся бэзам. Бэзарыум у Мінскім батсадзе — вельмі багаты. Трохі пра тое можна пачытаць і ў тэксце, змешчаным далей.

З бэзам звязаныя ў большасці з нас успаміны пра вясну, пару абнаўлення, з цудоўным месяцам маем з яго свежай пяшчотнай лістотай, квеценню. Сёлета з‑за майскіх халадоў і бэз распушыўся пазней: толькі ў першай дэкадзе. У былыя гады да гэтага часу ў Беларусі ён ужо адцвітаў…

Шпацыруючы сярод кустоў, што раскашавалі квеценню, мы ўдыхалі водары кветак і атрымлівалі асалоду ад іх прыгажосці. Я, вядома ж, апусціла твар у пышныя гронкі белага бэзу, адчуваючы іх тонкі водар. І не змагла паціху не засмяяцца. Па суседстве дзяўчынка, зняўшы медыцынскую маску, нахілілася да бэзу, панюхала яго, і толькі потым сказала: «Мама, можна мне панюхаць? Каранавірус жа ў кветцы не жыве?». Мама, усміхаючыся, кіўнула, ухваляючы дачку, і зрабіла тое ж самае. Зрэшты, і ўсе іншыя госці бэзарыума, фатаграфуючыся ў кустах бэзу, здымалі маскі. Набліжаліся ўшчыльную да яго белых і фіялетавых гронак, дакраналіся да іх далонямі, тварам, а то і вуснамі. І паўсюль панавала радасць.

І для нас з мужам гэты дзень у канцы працоўнага тыдня ў Батсадзе быў днём любавання прыгажосцю. Прыгадвалі мы старажытную японскую традыцыю любавання сакурай у пару цвіцення. Дарэчы, цяпер і ў Беларусі гэтае дрэва прыжылося. І паступова пашыраюцца ў школах і ўрокі любавання. А назіраючы дзяцей, успаміналі мы і савецкага педагога-наватара Васіля Сухамлінскага, чыёй велізарнай заслугай было прызнанне асобы дзіцяці як вышэйшай каштоўнасці жыцця, якую трэба выхоўваць праз прыгажосць і радасць. А яшчэ ён казаў, што прыгажосць — гэта люстэрка, у якім чалавек бачыць сам сябе і ў адпаведнасці з тым так сам да сябе і ставіцца.

Як дакладна прыкмечана! Вось таму мы і бачылі людзей сярод бэзавага саду ветлівымі, добразычлівымі, вясёлымі.

Што і казаць, прыгажосць, пэўна, ратуе нават ад каранавіруса. Некаторыя навукоўцы сцвярджаюць: COVID‑19 з’яўляецца нізкавібрацыйнай сутнасцю з замкнёнай структурай электра-магнітнага контуру. І робіцца вось якая выснова: для людзей, якія жывуць у высокіх вібрацыях, каранавірус не больш небяспечны за ВРЗ, гэта значыць, у больш высокіх дыяпазонах біявібрацый ён не актыўны. Так яно ці не, у тым з часам разбяруцца спецыялісты ў галіне квантавай фізікі. Але думка такая мне па душы. Хочацца верыць, што сустрэчы з прыгажосцю, абуджаючы ў душы радасць, нас аздараўляюць.

Ёсць яшчэ і такое меркаванне. Чалавечы мозг мае так званыя канабіноідныя рэцэптары, і асноўным канабіноідам з’яўляецца анандамід («Ананда» — у перакладзе з санскрыту «асалода»). Яго яшчэ называюць генам добрага настрою. Колькі анандаміда вырабляецца ў арганізме, столькі асалоды мы і атрымліваем.

Успомнілася мне і дзяцінства, калі радаснасць была натуральным станам, а пачуццё незадаволенасці — рэдкім. Я і не памятаю, каб гневалася ў дзяцінстве. Ці была чымсьці незадаволеная. Затое добра памятаю, як зазірала ў сярэдзіну кветкі, як быццам хацела заглыбіцца ў самую яе сарцавіну. То быў сіне-фіялетавы барвінак, які рос у суседнім садзе. Таму ў маі, прабіраючыся праз густы вішняк, якім параслі схілы яра ў нашым садзе, я бегам ляцела на жаданую палянку, клалася сярод кветак і ўсё глядзела, глядзела ў вочы барвінка, адчуваючы асалоду і ні з чым не параўнальную радасць быцця, яе цалкам не ўсведамляючы. І тое было велізарнае шчасце. Пачуццё злітнасці са светам, растворанасці ў ім жыло ўва мне. А ў свеце гулі пчолы, чмялі, скакалі конікі, травінкі казыталі твар, рукі… І я, дзяўчо гадоў пяці, адчувала сябе часткай вялізнага свету. Мяне цалкам задавальняла, што нічога не ведаючы пра хімічныя рэакцыі ў арганізме, адчуваю гэты вялікі цуд Жыцця.

Далей былі пытанні: хто і як усё гэта стварыў… Бабуля казала: Бог. Школа скіроўвала на дарвінізм і іншыя тэорыі. Але веды, якія ўсё павялічваліся, не набліжалі да таямніцы… Толькі паступова астуджаліся пачуцці і прытуплялася здольнасць адчуваць тую дзіцячую асалоду і захапленне, якія пражываеш у пяшчотныя гады пры выглядзе божай кароўкі, мурашоў або пупіхаў на дрэвах. Ранняй вясной у садзе дзяцінства мне нават здавалася, што я чую іх слабое патрэскванне. Бацькі смяяліся і казалі: фантазёрка… А ўжо як яны весяліліся, калі я распавядала, што ўнутры мяне жывуць малюсенькія сонцы, якія ўсё чуюць.

І якой жа вялікай была мая радасць, калі не так даўно я прачытала кнігу Бруса Гаральда Ліптана, малекулярнага біёлага, аднаго з заснавальнікаў новай біялогіі. Найноўшыя навуковыя эксперыменты ён праводзіў разам з калегамі. У прадмове да яго кнігі гаворыцца, што клеткі не кіруюць нашай біялогіяй. Наадварот, сігналы звонку — у тым ліку нашы негатыўныя і пазітыўныя думкі — адказныя за фарміраванне ДНК. Такім чынам, нашы целы здольныя зменьвацца ў залежнасці ад нашых звычак і думак. Гэта значыць, наша свядомасць уплывае на гены! Адкрыцці Ліптана, яго так званая біялогія веры, супярэчаць устойлівым навуковым догмам пра дамінуючую ролю генаў. Адкрыцці і прадвызначылі адну з самых важных на сёння галіну даследаванняў — эпігенэтыку. Існуе меркаванне, што эпігенэтыка — гэта новае разуменне біялогіі чалавека, заснаванае на сіле свядомасці.

Вось яно! Зноў пацверджанне думкі пра тое, што настрой на пазітыўнае ўспрыманне наваколля, людзей у ім нас аздараўлівае. Напрошваецца выснова: вучыцца радасці, шчасцю, пазітыўнаму мысленню варта з дзяцінства. А таксама і таму, што ў свеце няма шчасця-радасці, або гневу: гэтыя пачуцці жывуць у нас. І толькі ў нашай уладзе іх прадуцыраваць. Як выдатна пра тое сказаў індыйскі містык Садхгуру: нам патрэбныя рэлігія радасці, палітыка радасці, і нават эканоміка. Гэты аспект павінен «працаваць» на ўсіх узроўнях жыцця. І яму трэба вучыць з маленства. Але як?

Якія ж метады? Чаму, сталеючы, мы сумуем усё часцей, усё больш засмучаемся па дробязях, а то і гневаемся, губляючы адчуванне шчасця: проста жыць і радавацца кожнаму дню жыцця. Вучыцца — з радасцю, працаваць — з радасцю… І нават посуд мыць — з радасцю! Чаму часцяком мы не ўмеем захоўваць дыстанцыю з тым, што выводзіць нас з сябе? Можа быць, таму што не здольныя ўсвядоміць сваю смяротнасць, і жывем так, як быццам несмяротныя? Забываем, якое кароткае наша жыццё ў параўнанні з Вечнасцю?

Таямніца ў радасці, сказаў мудрэц. Спазнаеш радасць — спазнаеш таямніцу быцця. Як спасцігнуць яе, недасяжную… Памятаеце верш Барыса Пастарнака: «Во всем мне хочется дойти до самой сути...».

Не атрымліваецца дайсці! Ды і ці трэба?..

З гадамі ўсё больш і больш становішся пакорлівым перад веліччу і таямніцай Жыцця.

Таму, як у дзяцінстве, я ўсё часцей узіраюся ў глыбіні — то ружы, то цюльпана, а то і сціплых незабудак. І ў вочы малодшага ката і двух старэйшых яго братоў. У іх ва ўсіх, як і ў кветак, не кажучы пра людзей, характары такія розныя. Усё гляджу — і адчуваю асалоду. І думаю: трэба пад вокнамі нашага дома пасадзіць барвінак, каб ён часцей нагадваў мне пра маю чароўную паляну дзяцінства. Бо цяпер ведаю: так запускаюцца карысныя хімічныя працэсы, і выпрацоўваецца анандамін. Вось нядаўна было любаванне бэзам з яго буйнымі гронкамі, абсыпанымі маленькімі кветкамі. На адным сядзеў мураш. Вандроўнік!

Яшчэ адзін непазнаны цуд прыроды. Ці не так?

Валянціна Ждановіч