«Гартаючы аблокі марамі…»

Летась у выдавецкай установе «Друкарскі Дом “Вішнёўка”» пабачыла свет адна, на першы погляд, прыкметная кніга — «Бабуліны шпулькі». Цыкл «цікавых гісторый для ўсёй сям’і» за аўтарствам Таццяны Каленік, члена Саюза пісьменнікаў Беларусі.

З часу свайго выхаду зборнік паспеў засвяціцца на некалькіх прафесійных конкурсах, неаднаразова намінаваўся на розныя прэміі. Дайшоў нарэшце і да нас. Паглядзім жа, чым вабіць юных чытачоў пісьменніца.

Пачаць хацелася б з афармлення… Мабыць, не самыя прыцягальныя колеры для вокладкі і форзацаў з лішкам перакрываюцца цудоўнымі ілюстрацыямі ўжо ў самой кнізе. Ідэя з прыцягненнем і выкарыстаннем дзіцячай творчасці — сапраўдная знаходка. Адна асалода назіраць за тым, як маленькія (і не вельмі) чытачы небанальна інтэрпрэтуюць змест асобных кавалкаў, дзе-нідзе дастаткова вольна перакручваючы літаральнае значэнне напісанага. Наіўнае мастацтва ўвогуле сёння ў трэндзе, але ж у кнігу, як нам бачыцца, яно ўведзена не дзеля адпаведнасці модным павевам, а выключна для ўзбагачэння сэнсу аповеду.

Карцінкі дужа разнародныя, а логіка іх размяшчэння зусім не іерархічная (напрыклад, па прынцыпе «ад “лепшых” да “дрэнных”» ) — яна адпавядае логіцы развіцця сюжэта. Іншымі словамі, дзеці, хутчэй за ўсё, малявалі менавіта тое, што іх зачапіла. Атрымалася, што, хаця «мастакі» і праілюстравалі не па адным фрагменце, кожны наступны малюнак — адкрыццё. Прызнацца, падчас чытання нават пачынаеш чакаць старонку з карцінкамі. Крышачку сорамна лавіць сябе на такіх думках, і тым не менш…

Некаторыя малюнкі сваім мастацкім рашэннем выяўляюць лаканічную абстрактнасць, іншыя ж выкананы з замахам на рэалізм; адны створаны фарбамі, іншыя — алоўкамі; некаторыя да смеху дзівацкія (як, напрыклад, апошняя ў кнізе ілюстрацыя), некаторыя, наадварот, сур’ёзныя… Што іх аб’ядноўвае? Усе яны незвычайныя і цікавыя. Аўтару гэтых радкоў, напрыклад, асабліва спадабаўся малюнак з выявай знаходлівай, але хцівай вароны, абвешанай прыдбаным багаццем, з нафарбаванымі пазногцямі і даўгімі чорнымі вейкамі.

Цяпер крыху пра сам твор. Як шчырыя дзіцячыя ілюстрацыі сочацца яркімі фарбамі, так і літаратурны тэкст з кожнай старонкі струменіцца сакавітай моваю з характэрнай лексікай. Найбольш уражваюць трапныя ўвасабленні, калі наваколле раптам ажывае і неадушаўлёныя прадметы набываюць уласны голас. Як, прыкладам, тут: «Дабеглі да кладачкі, якая пацешна пагушкала над ракою-мяжою… да таго берага, які пакідаў за плячыма гэты, а ад яго так не цярпелася збегчы… да танюткіх былінак, абуджаных спевам вясёлай хады, у якія хацелася нырнуць і плысці, плысці, гартаючы аблокі марамі…»

Са знаходак можна выдзеліць і адсутнасць яўнай часавай прыналежнасці аповеду (за выключэннем асобных месцаў). Хаця пісьменніца і не хавае таго факта, што размова вядзецца аб мінулым, аб дзяцінстве сёння ўжо дарослых людзей (у тэксце фігуруюць нават канкрэтныя хронакаардынаты — сямідзясятыя), гэта не кідаецца ў вочы, што спрыяе ідэнтыфікацыі з героямі. Разбурае гармонію хіба што толькі перабольшаная «даросласць» персанажаў-дзяцей, іх мудрасць не па гадах: «…“Нічога, мая першая спроба толькі падалася дарэмнай.

На самай жа справе, я ўзнагароджана новымі ведамі”, — супакоіла сябе Аля…»

У цэлым, «Бабуліны шпулькі» — вартая рэч з найцудоўнейшай моваю, але крайне неакрэсленай аўдыторыяй. Складана сказаць, каму адрасавала твор сама пісьменніца: ці то  малалетняй дзятве, ці то падлеткам. А можа, і ўвогуле твор прызначаны для дарослых, якія любяць час ад часу згадаць былое? Магчыма, сутыкнуўшыся з гэтым пытаннем, аўтарка і прыдумала выратавальную фармулёўку «цікавыя гісторыі для ўсёй сям’і».

Мікіта ШЧАРБАКОЎ