Паэзія ў інтэр’еры вясковага жыцця

Калі часам у той ці іншай размове ўзнікае гаворка пра нямоглае вясковае жыццё з пункту гледжання духоўнага, то я ўспамінаю пра лёсы беларускіх пісьменнікаў, якія жылі ў маленькіх райцэнтрах альбо нават у звычайных вёсках. Адзін з іх — Іван ГУРБАН, чыя паэтычная кніга «Выбранае» толькі што пабачыла свет у Выдаўца Віктара Хурсіка. 

«Крочаць дзеці./ Снег рыпіць:/ — Нецікава стала жыць./ Я пякучы, / Як агонь,/ А бяруць мяне ў далонь./ Хоць іскрыся,/ Хоць ірдзей, — / Не спалохаеш/ Дзяцей!/ Паляжаў бы/ На дарозе, — / Гоніць прэч мяне 

/ Бульдозер./ Бацька мой — / Сівы мароз/ Лепш мяне сюды б/ Не вёз!/ Пад нагамі/ Снег рыпіць:/ — Невынсона стала жыць,/ І таму ў сакавіку/ Я растану, / Уцяку..» («Скарга»). Пачытаеш такую «скаргу» — і некаторае шкадаванне ўзнікае, што ў дзяцінстве не сустрэў гэтых сімпатычных радкоў. У іх жа — і настрой лютаўскіх коўзанняў на гары ля ракі, і захапленне бялюткім іскрыстым снегам, і прадчуванне вясенняга наступу на зімовых гаспадароў — лёд і снег... 

Іван Гурбан нарадзіўся ў 1922 годзе ў вёсцы Юшавічы цяперашняга Нясвіжскага раёна. А вось першую кнігу вершаў, адрасаваных дзецям, выдаў у 1979 годзе, — «Чубаценькі будзільнік». Наклад яе склаў 79 000 экзэмпляраў. А затым былі яшчэ зборнікі «Пахі вясны» (40 000 экзэмпляраў) , «Калі ветрык спачывае» (таксама наклад роўны 40 000 экзэмпляраў)... Напісаў жа Іван Яфімавіч шмат болей. Пісаў і вершы для дарослага чытача, сатырычныя творы. Толькі ў 1994 годзе, за пяць гадоў да сыходу з жыцця, вясковага паэта з Юшавіч прынялі ў Саюз пісьменнікаў Беларусі. 

У прадмове да кнігі Анатоль Гурбан — сын паэта — вось што піша пра свайго бацьку: «... У пасляваенныя гады і да выхаду на пенсію працаваў краўцом, паляводам, загадчыкам магазіна, будаўніком, рабочым у меліярацыйнай арганізацыі. У 1964 — 1966 гадах працаваў старшынёй Юшавіцкага сельсавета. Што гэта былі за гады, добра ведаюць тыя, каму сёння 60-70 гадоў... Гэта быў перыяд, калі ўлада знішчала цэрквы, а ён верыў у Бога, быў камуністам і кожную нядзелю ездзіў у Нясвіжскую царкву на Новым месце... І ніхто з юшаўцаў не здаў яго. Потым быў загад ад аднаго з раённых кіраўнікоў залезці на страху Юшавіцкай царквы і знішчыць крыж. Ён не выканаў гэты загад і болей старшынёй сельсавета не працаваў... Таго, хто гэта зрабіў, праз пэўны прамежак часу ў лесе прыдушыла дрэвам. Насмерць...» І яшчэ: «Пісаць пачаў рана, яшчэ да вайны, у час вучобы ў польскай школе. А настаўнікам у яго быў вядомы ў будучым беларускі пісьменнік Пятро Бітэль. Ужо ў сталым узросце, будучы членам Саюза пісьменнікаў Беларусі, бацька марыў аб сустрэчы са сваім былым настаўнікам, аднак, на вялікі жаль, сустрэліся яны ўжо ў другім свеце... Свой першы верш апублікаваў у майскім нумары часопіса „Работніца і сялянка“ за 1949 год. Як казаў мне бацька, у яго радні быў яшчэ адзін паэт-пачатковец — Гірко, сын сястры яго маці. У трыццатыя гады яны жылі ў вёсцы Траянава Капыльскага раёна. Яшчэ не паспеўшы напісаць штосьці значнае, адразу ж трапіў у поле зроку ўладаў як ненадзейны. Забралі прама са школы... Далейшы лёс яго невядомы...»

Акрамя паэтычнай дзялянкі, якую настойліва абрабляў таленавіты вясковы творца, Іван Яфімавіч выгадаваў разумных, працалюбівых дзяцей — Анатоля, Ларысу, Людмілу. Выраслі і ўнукі, якія ведаюць, кім быў іх дзед: праграмісты, філолаг, юрыст, вайсковец. Жывуць не толькі ў Беларусі, але — і ў Расіі, Ірландыі. У зборніку «Выбранае» змешчаны пераклады вершаў Івана Гурбана на рускую мову — іх ажыццявіў унук Далер. Праўнучка Сафія намалявала для зборніка партрэт свайго прашчура. Моцны беларускі род!

А напрыканцы — слова самому Івану Гурбану: «Кжуць, што душа не памірае,/ Не гарыць, не тоне ў вадзе,/ Мы не бачым, а яна жывая/ Прылятае ў госці да людзей./ Можа быць, і праўда прылятае/ Да свайго ранейшага жытла,/ Ды відаць не кожная, а тая,/ Што ў жыцці бязгрэшнаю была». І — нізкі паклон дзецям, унукам, праўнукам, якія памятаюць пра Івана Гурбана і паспрыялі нараджэнню сапраўднага кніжнага помніка вясковаму беларускаму паэту з Нясвіжскай старонкі. 

Мікола БЕРЛЕЖ