Калі меркаваць па колькасці старонак у гэтым выданні, то можа падацца, што перад намі — кніга для дзяцей. Але гэта цалкам памылковае сцверджанне. Грунтоўнасць твора не залежыць ад яго аб'ёму. Таму зусім не дзіўна, што ў выданні такой маленькай формы чытач пазнаёміцца з надзвычай глыбокай філасофскай казкай.
Памятаеце «Казкі жыцця» Якуба Коласа, у якіх класік у вобразах дрэў, раслін, жывёл зашыфраваў адвечныя законы чалавечага існавання, расказаў гісторыі з ледзь не біблейскай глыбінёй і шматсэнсоўнасцю? Кожная з тых казак — зразумелая хутчэй даросламу, чым дзіцяці, — у маленечкім аб'ёме змяшчала расповед даўжынёй у вечнасць, сімвалы з якога можна інтэрпрэтаваць амаль бясконца. Вось і Алена Стэльмах, расказваючы гісторыю сваркі-супрацьстаяння дуба і крумкача, мае на ўвазе зусім не свет прыроды.
Асаблівай увагі заслугоўвае і форма прадстаўлення казкі «Дуб і крумкач». Думаецца, што гэтая кніга — прыклад выдання, дзе на вокладцы побач з іменем аўтара мусіць стаяць імя мастака. Так, гэта сатворчасць пісьменніцы і мастака Уладзіміра Лукашыка. Менавіта ён візуальна прадставіў беларускія вобразы, пададзеныя ў казцы, у традыцыйнай беларускай форме. Тут усё цалкам дарэчнае: і выбар колераў — чырвоны сімвалізуе жыццёвую сілу, нават жорсткасць, а белы — чысціню, мудрасць і беззаганнасць; і падыход да аздаблення з выкарыстаннем традыцыйнага мастацтва выцінанкі, надзвычай распаўсюджанага ў нашых продкаў; нават шрыфт падабраны так, каб падавалася, што перад намі — старажытны тэкст, напісаны рунамі. Ды і сама кніга хутчэй можа ўспрымацца як таленавіта створаны арт-аб'ект, здатны не толькі стаяць на кніжнай паліцы, але і ўпрыгожыць, напрыклад, працоўны стол ці заняць сваё месца ў гасцёўні. Яе вокладка раскладаецца і ўтварае адметную і цэласную кампазіцыю.
Але вернемся да зместу казкі. Што важней — знешняя прыгажосць ці мудрасць, назапашаная гадамі і нават стагоддзямі? Што заслугоўвае большай увагі і павагі — спрыт ці ўстойлівасць і трываласць? Ці варта зневажаць таго, хто не такі, як ты, і жыве па зусім іншых прынцыпах? Ды і зрэшты, ці можа мудры прыклад і парада суседа змяніць ваша ўласнае стаўленне да жыцця? Адказы на гэтыя і многія іншыя пытанні — у творы Алены Стэльмах. Натуральна, не адназначныя адказы, выражаныя ў адным-двух сказах, але па-філасофску глыбокія, што падштурхоўваюць чытача да разваг і пошуку ўласных рашэнняў.
Так, сюжэт гэтага твора грунтуецца на супрацьстаянні вобразаў дуба і крумкача. Дзёрзкі малады крумкач здольны нарабіць шуму ў свеце жывёл і птушак, напалохаць сваім спрытам і крыважэрнасцю. А дуб — увасабленне вытрымкі, самаахвярнасці, мудрасці і неабыякавасці да таго, што адбываецца навокал. За яго плячыма — багатая жыццёвая гісторыя, поўная як шчаслівых, смешных момантаў, так і страшных трагедый. Ці пераканае дуб крумкача ў памылковасці яго легкадумнага погляду на жыццё і несправядлівасці абвінавачванняў у бескарыснасці дуба, ці зробіць больш мудрым і разважлівым? Адказ — у казцы.
Варта адзначыць і незвычайна багатую мову твора. Аўтарка не скупіцца на яскравыя эпітэты і параўнанні, не шкадуе метафар. Гэта ж казка! Яна мусіць быць не толькі глыбокай і вобразнай, але і прыцягальнай па гучанні.
Дарэчы, казаць, што «Дуб і крумкач» — твор толькі для дарослых, — не зусім правільна. Думаецца, яго можна чытаць і перачытваць з дзецьмі, разам разважаць і пра сюжэт твора, і пра жыццё.
Марына ВЕСЯЛУХА
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
