Акцёр Ігар Сігоў пра Галівуд, тэатр і Понція Пілата

Тэатр і кіно — з’явы хоць і падобныя, але ў такой жа ступені розныя. Для акцёраў гэта не перашкода: тэатральныя артысты лёгка пераходзяць у кінематограф, і наадварот. Іншая справа — ці атрымаецца ў іх дасягнуць на іншай пляцоўцы такога ж поспеху, як на сваёй? У Ігара Сігова гэта атрымалася: акцёра ведаюць па ролях у тэлесерыялах і кінафільмах, у спектаклях «Адвечная песня», «Чайка» ды дзясятку іншых, па ўласных пастаноўках у якасці рэжысёра, былога дырэктара РТБД, а яшчэ — як першага беларускага кінаакцёра, якому давялося ўбачыць на ўласныя вочы знакамітую цырымонію «Оскар».

— Ігар, роляў у кіно ў вас вельмі шмат (каля 100), здаецца, нават больш, чым на тэатральнай сцэне. Што прыводзіць акцёра тэатра ў кінематограф?

 — Калі я выпускаўся з ВНУ, у дыпломе было напісана «акцёр драмы і кіно», то бок гэта мой прамы абавязак. Чаму не ўсе прыходзяць у кіно? Мяркую, гэта пытанне кшталту «падабаецца ці не», раней амаль усе ішлі працаваць у тэатры. Гэта сёння многія імкнуцца трапіць у кіно, і відавочна чаму: гэта выгадна з фінансавага боку. Апошнім часам заробкі і ў кіно паменшыліся, але калі параўнаць, то адзін здымачны дзень — паўмесяца працы ў тэатры. Вядома, гэта тычыцца акцёраў з досведам. Я прыйшоў у кіно, калі яго яшчэ ў нас здымалі (маю на ўвазе вялікія мастацкія стужкі, а не серыялы). І прывяло мяне сюды менавіта жаданне і магчымасць самарэкламы: ёсць выраз «прачнуцца знакамітым». Памятаю свае першыя здымкі: тады мой ганарар складаў 5 долараў!

— Вы здымаліся і ў серыялах. Ці лічыце гэта сур’ёзнымі кінаработамі?

— Калі казаць пра серыялы, якія мне падаюцца якасна зробленымі, я б адзначыў першыя сезоны «Вуліцы разбітых ліхтароў» ці ўкраінскі «Слуга народу». Яны атрымаліся ўдалымі, хоць, вядома, і там ёсць недахопы. Серыял — гэта ў першую чаргу тэлевізійны праект, разлічаны на масавага гледача, таму здымаецца вельмі хутка, сцэнарый прапісаны проста, нават схематычна. Словам, да гэтага нельга ставіцца як да сур’ёзнага кінатвора. Я і сам здымаўся ў серыялах і думаю, што нават у такіх праектах павінна быць ідэя: дзеля чаго ўсё гэта ствараецца?

— Як лічыце, што трэба айчыннаму кіно, каб канкурыраваць з замежным?

— Калі мы хочам выходзіць на міжнародны ўзровень, не трэба кагосьці капіраваць. Я ўпэўнены, што мы цікавыя сваёй самабытнасцю, а перагнаць Галівуд у тым, што яны прыдумалі, — немагчыма, яны ўсё роўна будуць лепш за нас валодаць англійскай мовай і здымаць баевікі. Я заўважыў, што ў амерыканскіх стужках зло заўсёды будзе пакаранае, нават калі гэта выглядае занадта ненатуральна, але герой павінен быць абавязкова добрым, правільным. У нашым кінематографе такое адчуванне, што сіла на баку зла, хоць часам гэта і выглядае інакш.

— Якіх герояў вам падабаецца іграць больш?

— Большасць маіх роляў у кіно — адмоўныя персанажы. І для мяне вышэйшы камплімент, калі глядач адчувае нянавісць да гэтага героя. Думаю, калі за акцёрам бачаць у першую чаргу яго героя, то роля атрымалася. Вось толькі не ведаю, чаму акцёрам, якія іграюць адмоўных персанажаў, не даюць узнагароды… Здаецца, толькі ў Хопкінса атрымалася: яму далі «Оскар» за стужку «Маўчанне ягнят». У асноўным жа слава дастаецца станоўчым героям! Артысты больш любяць іграць адмоўных персанажаў, бо гэта цікава з прафесійнага пункту гледжання: роля разнапланавая. Я, вядома, люблю ўсіх герояў, мае выкладчыкі казалі, што трэба шукаць станоўчае ў адмоўным і наадварот, тады героі будуць аб’ёмнымі. Вось, для прыкладу, Понцій Пілат: неадназначная асоба ў гісторыі, тым больш датычна рэлігіі — наогул увасабленне зла. Але ці так гэта насамрэч? Ён тры разы намагаўся дапамагчы Іешуа. Усё залежыць ад таго, з якога боку паглядзець на героя: як на чыноўніка, які кіруецца абавязкам, ці як на чалавека?

— Вы працавалі з айчыннымі і замежнымі рэжысёрамі. Ці адрозніваецца іх падыход да працы?

— Я здымаўся з ірландскімі, фінскімі, японскімі і эстонскімі кінематаграфістамі, таму, безумоўна, магу адчуць розніцу. У нас на здымачнай пляцоўцы вельмі шмат лішніх рухаў, мітусні. Калі я працаваў над замежнымі карцінамі, то заўважыў, што там умеюць лічыць грошы ў тым плане, што час — гэта і ёсць грошы. Там не будуць спяшацца, але таксама і марнаваць час: няма лішняй хвіліны прастою, усё вельмі дысцыплінавана. Яшчэ мяне ўразілі іх паважлівыя адносіны да акцёраў: за перапрацоўкі заўсёды плацяць, з акцёрам раяцца, берагуць і шануюць. На жаль, у нас я такога не заўважаў. Нават узаемадзеянне акцёра і рэжысёра ў заходнім кінематографе адрозніваюцца: там не баяцца рэпеціраваць, спрабаваць і памыляцца, заўжды вітаецца ініцыятыва акцёра, там прынята дыскутаваць і шукаць кампрамісы.

— Кароткаметражная стужка «Дзверы», якая намінавалася на «Оскар», знятая на аснове адной з гісторый «Чарнобыльскай малітвы». Цяпер яна стала яшчэ больш каштоўнай, бо Святлана Алексіевіч атрымала Нобелеўскую прэмію па літаратуры. Што адчувалі падчас працы над гэтым фільмам?

— Са Святланай Алексіевіч упершыню сустрэўся, калі працаваў у РТБД, мы працавалі над спектаклем «Чарнобыльская малітва». Гэта быў нават не спектакль, а маналог лёсаў, які мы рэпеціравалі паасобку, то бок не чулі іншых герояў. Калі ж сабраліся разам і паслухалі маналогі адзін аднаго, гэта было нешта неверагоднае: мы дзяліліся перажываннямі і спрабавалі данесці трагедыю, бо складана было перадаць, што адчувалі нашыя героі. Пасля ірландскія кінематаграфісты і зрабілі паводле аднаго з эпізодаў «Чарнобыльскай малітвы» фільм «Дзверы». Дарэчы, там я іграў іншага героя, што ў спектаклі. А ўрывак са стужкі быў мне знаёмы, я ведаў яго на памяць, прычым разумеў сітуацыю: у мяне таксама ёсць дачка, я мог уявіць, што азначала б страціць яе. Стужку знялі за 7 дзён, адзін з іх мы правялі ў горадзе Прыпяць. Здымалі ў Зоне адчуджэння, атмасфера была настолькі страшная, што некалькі гадзін здымачная група хадзіла ў цішыні і разглядала пусты горад. Тады яшчэ я пажартаваў, што гэта выдатны павільён для здымак кіно. Так, атмасфера адзіноты і смяротнай цішыні праследавала нас, але калі падумаць, што там таксама жылі людзі, калі паглядзець на іх прозвішчы на дзвярах пад’ездаў, то станавілася больш спакойна. Мяне вельмі ўразіў момант, калі ўбачыў на прыступках разбіты раяль: гэта быў вобраз гуку сярод працяглага маўчання.

— На «Оскары» вы адчулі атмасферу амерыканскага кінажыцця. Як яно адрозніваецца ад нашага?

— Галівуд — гэта краіна кіно, там гэта не пусты гук, а сэнс жыцця. Тыя, хто там жыве, не проста любяць кінематограф — яны фанаты. І кінаіндустрыя таксама там працуе на гледача, якому надае шмат увагі. Іншае пытанне — наколькі важны для іх «Оскар»? Да гэтай прэміі па-рознаму ставяцца, яна выклікае шмат дыскусій, але дакладна — гэта маральнае заахвочванне кінематаграфічнага таленту. І кіно там у большасьці масавае, яно павінна забаўляць. Гэта не вельмі добра, бо наш глядач перастаў разважаць над стужкамі, не хоча глядзець артхаус ці філасофстваваць над «Сталкерам» Таркоўскага. Гэта я кажу да таго, што стаўленне да кіно ў Амерыцы і Беларусі рознае. Калі бачыш «Оскар» па тэлебачанні, то дзея ўяўляецца вельмі пампезнай, але калі ты прыязджаеш туды асабіста, разумееш, што гэта для іх не пафас, а норма. Памятаю, як штосьці падобнае спрабавалі зрабіць на «Лістападзе», і было заўважна, як няёмка акцёрам, як ненатуральна гэта выглядае ў нашых рэаліях. Там гэта не шоу, а іх рэальнае кінематаграфічнае жыццё: акцёры дыскутуюць, для іх гэта проста сустрэча са старымі знаёмымі. У нас на кінафестывалях увага звяртаецца чамусьці не на нашых акцёраў і рэжысёраў, а на запрошаных замежных гасцей (часам было ўражанне, што мерапрыемства ствараецца не дзеля свята самога кіно, а зусім з іншымі мэтамі).

— Што трэба зрабіць «Лістападу», каб наблізіцца да замежнага кінажыцця?

— «Лістапад» — гэта фестываль кіно, але беларускіх поўнаметражных фільмаў там бывае няшмат. Пра што гэта можа казаць — мы нічога не здымаем? Мяркую, што краіна, якая мае свой фестываль, павінна большую ўвагу надаваць нацыянальнаму кіно, а не замежнаму. На амерыканскіх фестывалях — у асноўным амерыканскія фільмы, на французскіх — французскія. Якімі б яны ні былі, трэба паказваць сваё кіно гледачам, інакш як мы будзем пра яго ведаць наогул? Канечне, важны фактар кінаіндустрыі: безліч фільмаў, якія ствараюцца ў Галівудзе, правальныя, такая ж іх колькасць і ў Расіі, але менавіта метадам спроб і памылак пасля з’яўляюцца шэдэўры, і гэта ўплывае на развіццё кінаіндустрыі наогул.

— Пасля «Оскара» жыццё акцёра змяняецца: шмат прапаноў, ужо іншыя ганарары?..

— Я б сказаў, што ў першы час пасля паездкі на «Оскар» акцёрскіх прапаноў паменела! Думаю, спрацавалі стэрэатыпы, што калі акцёр быў на такім фестывалі, то яго кошты павялічваюцца. Але гэта не так. Наогул, нічога пасля гэтай паездкі не змянілася: таленту не пабольшала, затое з’явілася ўпэўненасць і разуменне таго, што ўсе знакамітыя людзі — такія ж самыя, як і мы, проста ў іх іншыя ўмовы, але праблемы такія ж. Думаю, гэтая падзея дала мне ў творчасці яшчэ і апірышча, што беларускі акцёр у прафесійным плане можа быць яшчэ больш цікавым і разнапланавым, чым галівудскія артысты, якія часта застаюцца ахвярамі свайго амплуа.

— Чым адрозніваецца праца акцёра над фільмам і спектаклем?

— Спектакль — гэта жывы арганізм. Кожны раз акцёр выходзіць іграць яго па-новаму. Калі паказы ідуць цягам доўгага часу, ён паспявае пераасэнсаваць лёс свайго героя, паглыбіцца ў вобраз. У кіно ты проста чуеш «Стоп! Знята!» і больш нічога не можаш выправіць ці змяніць: на экране будзе бачна, на колькі працэнтаў акцёр выклаўся на здымачнай пляцоўцы. Але ў кінематографе ёсць мантаж і агучка, можна фільм «выцягнуць», у тэатры такога не будзе — яго немагчыма прыпыніць. Што тычыцца працы з рэжысёрамі ў кіно і тэатры, то яна вельмі падобная. Адзінае — што ў тэатры рэжысёр звяртае ўвагу на тое, як акцёр працуе над вобразам, дапамагае яму ўжыцца ў ролю сапраўды глыбока. Я ведаю, што кінарэжысёр таксама можа паставіць спектакль, хоць тэатр — гэта ў большай частцы ўмоўнасці і знакі, таму часам кінематаграфісту бывае складана, ён спрабуе працаваць як на здымачнай пляцоўцы.

— Вы занятыя ў некалькіх тэатрах адразу: як атрымліваецца сумяшчаць?

— Зараз я іграю ў трох тэатрах: у Купалаўскім, РТБД і тэатры імя Горкага, але хутка буду цалкам аддаваць сябе толькі першаму. Сумяшчаць іх нескладана: тэатр паўсюль аднолькавы, толькі некалькі момантаў могуць адрознівацца, кшталту сцэны ды акустыкі. Сапраўды, «купалаўцы» — асаблівая каста. Але я пачуваюся тут вельмі ўтульна! Думаю, мяне прынялі не з-за таго, які я чалавек, а таму, што я прыйшоў у гэты тэатр ужо з гадамі досведу за плячыма, я быў ужо сталым акцёрам… РТБД — гэта 20 гадоў майго жыцця, я стаўлюся да гэтага тэатра вельмі цёпла, але як да памяці: я перайшоў у іншую сям’ю і павінен паважаць яе законы. Мікалай Пінігін шмат разоў прапаноўваў мне пайсці ў Купалаўскі, але я не пагаджаўся, быў адданы РТБД. А пасля таго як перастаў быць дырэктарам Рэспубліканскага тэатра беларускай драматургіі, прыйшоў у Купалаўскі і застаўся.

— Вы працавалі дырэктарам РТБД два гады. Чым была карысная гэтая праца для вас як для творцы?

— Калі я займаў гэтую пасаду, даводзілася прымаць розныя рашэнні. Часам і тыя, якія не хацелася. Гэта якраз той момант, калі мы кажам пра справу выбару паміж чалавечым разуменнем і працоўным абавязкам. Але, безумоўна, гэта было для мяне карысным: я ўбачыў другі бок медаля, даведаўся пра многія законы, якія цяпер магу выкарыстоўваць, каб абараніць сябе як акцёра і як чалавека. Мне хапіла двух гадоў, каб зразумець, што такое чыноўнік, і каб зразумець, што я ім быць не хачу. Гэта паўплывала і на творчасць: цяпер у мяне ёсць крыху іншыя разуменні некаторых персанажаў.

— Вы казалі, што хацелі, каб РТБД быў эксперыментальным тэатрам. А самі якой рэжысуры аддаяце перавагу: аўтарскай ці класічнай?

— Да аўтарскай рэжысуры стаўлюся так, як да артхауснага кіно. Так, я за аўтарскую рэжысуру, але яе ўзровень павінен быць высокім. Да таго ж я думаю, што рэжысура таксама павінна будавацца на класіцы, бо ёсць база, падмурак, да якога можна дадаваць эксперыменты. Па духу ў плане перажыванняў і глыбіні мне бліжэй класічны тэатр, акцёрска-рэжысёрскія спектаклі, калі рэжысёр проста накіроўвае мяне кудысьці, а я сам паглыбляюся ў персанажа. Не вельмі люблю быць марыянеткай у руках рэжысёра, мне бліжэй прапускаць сюжэт праз сябе, чым задавальняць пажаданні пастаноўшчыка. Думаю, што рэжысёр павінен быць вельмі пераканаўчым, каб акцёр паверыў і пайшоў за яго прапановай.

Маргарыта ДЗЯХЦЯР