Марына ГАНЧАРОВА, сярэбраная алімпійская прызёрка і чэмпіёнка свету: «У мастацкай гімнастыцы беларускі лічацца заканадаўцамі мод»

У дзя­цін­стве ёй за­ба­ра­ня­лі ка­тац­ца на ве­ла­сі­пе­дзе і ро­лі­ка­вых кань­ках, каб у бу­ду­чай гім­наст­кі не раз­ві­ва­лі­ся не тыя мыш­цы. А пра гор­ныя лы­жы, ша­лё­ныя ат­рак­цы­ё­ны і ін­шыя эк­стрэ­маль­ныя за­ба­вы яна маг­ла толь­кі ма­рыць. Але ўсе гэ­тыя ах­вя­ры з ліш­кам аку­пі­лі­ся вы­дат­най спар­тыў­най кар'­е­рай. Яшчэ год та­му бе­ла­рус­кая гім­наст­ка Ма­ры­на Ган­ча­ро­ва збі­ра­ла­ся «за­вяз­ваць» з вя­лі­кім спор­там. Ад­нак не­ўза­ба­ве вяр­ну­ла­ся, каб да­па­маг­чы «па­ма­ла­дзе­лай» ка­ман­дзе за­ва­я­ваць доў­га­ча­ка­нае «зо­ла­та» чэм­пі­я­на­ту све­ту. Ме­на­ві­та та­му сё­ле­та на што­га­до­вай прэ­міі Бе­ла­рус­кай аса­цы­я­цыі гім­нас­ты­кі яе ад­зна­чы­лі га­на­ро­вай прэ­мі­яй «За во­лю да пе­ра­мо­гі». У ін­тэр­в'ю «Алім­пій­цу» ся­рэб­ра­ная пры­зёр­ка лон­дан­скай Алім­пі­я­ды і чэм­пі­ён­ка све­ту па мас­тац­кай гім­нас­ты­цы ў гру­па­вых прак­ты­ка­ван­нях Ма­ры­на Ган­ча­ро­ва рас­кры­вае сак­рэ­ты пад­рых­тоў­кі бе­ла­рус­кіх «гру­па­ві­чак», тлу­ма­чыць, ча­му, сы­хо­дзя­чы з ды­ва­на, лепш не гля­дзець на таб­ло, а трэ­нер па­ві­нен чар­га­ваць бі­зун і пер­нік.

«Род­ныя пла­ка­лі, ка­лі мы вы­хо­дзі­лі на лон­дан­скі ды­ван»

— Змо­жаш па­раў­наць да­сяг­нен­ні ка­ман­ды на Алім­пі­я­дзе ў Лон­да­не і ле­таш­нім чэм­пі­я­на­це све­ту ў Кі­е­ве?

— Мне зда­ец­ца, гэ­та аб­са­лют­на не­па­раў­наль­ныя ве­лі­чы­ні. Ня­хай бы ў мя­не бы­ло ча­ты­ры чэм­пі­я­на­ты све­ту і ча­ты­ры за­ла­тыя ме­да­лі на іх, я б ні­ко­лі не зра­зу­ме­ла, што та­кое Алім­пі­я­да. Бо Гуль­ні — гэ­та неш­та асаб­лі­вае, і ў жыц­ці спарт­сме­на яны мо­гуць зда­рыц­ца адзін раз. І ка­лі ты ра­зу­ме­еш, што гэ­та, ма­быць, твой адзі­ны вя­лі­кі шанц, эмо­цыі за­шкаль­ва­юць.

— Ка­лі еха­лі ў Кі­еў, тры­ма­лі ў га­ла­ве факт, што на чэ­мі­я­на­тах све­ту ў Бе­ла­ру­сі не бы­ло «зо­ла­та» аж­но 15 га­доў?

— Вя­до­ма, не. Пра ўсё гэ­та мы да­ве­да­лі­ся, ужо ка­лі пры­еха­лі да­до­му і па­чу­лі ў сю­жэ­це на­він. Моц­на здзі­ві­лі­ся, па­ча­лі ўспа­мі­наць да­сяг­нен­ні на­шых гім­нас­так і зра­зу­ме­лі, што, са­праў­ды, на су­свет­ных пер­шын­ствах Бе­ла­русь вель­мі даў­но не бра­ла вы­шэй­шых уз­на­га­род.

— Вяр­та­ю­чы­ся да Алім­пі­я­ды: па хо­ду спа­бор­ніц­тваў, да апош­ня­га вы­ступ­лен­ня, вы іш­лі на трэ­цім мес­цы. Гэ­та, на­пэў­на, моц­на «ціс­ну­ла»?

— Спра­ва ў тым, што да ква­лі­фі­ка­цыі спарт­смен заўж­ды па­ды­хо­дзіць з ха­лод­най га­ла­вой. Ад­да­ваць ад­ра­зу ж усё на­за­па­ша­нае ня­пра­віль­на. Мы ра­зу­ме­лі, што нам да­стат­ко­ва чыс­та вы­ка­наць пра­гра­му, каб вый­сці ў фі­нал з лю­бо­га мес­ца. І, зра­зу­ме­ла, зу­сім ін­шы па­ды­ход у фі­на­ле, дзе ты ўжо вы­клад­ва­еш­ся па мак­сі­му­му. А ўво­гу­ле, рас­крыю ма­лень­кі сак­рэт: ка­лі гім­наст­кі сы­хо­дзяць з ды­ва­на, яны вель­мі рэд­ка гля­дзяць на сваё пра­меж­ка­вае мес­ца. Я вось, на­прык­лад, дак­лад­на не па­мя­таю, на якім рад­ку мы бы­лі пас­ля пер­ша­га ві­ду. Мы ве­да­лі свой гра­фік — пе­рай­сці ў трэ­ні­ро­вач­ную за­лу, пе­ра­адзець ку­паль­ні­кі, аб­мер­ка­ваць вы­ступ­лен­не з трэ­не­рам. Ужо пас­ля сва­я­кі і сяб­ры рас­каз­ва­лі, што, ка­лі мы вы­хо­дзі­лі на дру­гое прак­ты­ка­ван­не, яны тут ся­дзе­лі ўсе ў сля­зах, бо пас­ля пер­ша­га ві­ду мы іш­лі толь­кі чац­вёр­ты­мі. А мы пра гэ­та не ве­да­лі (усмі­ха­ец­ца). Вы­хо­дзі­лі на ды­ван, не ве­да­ю­чы, што ў нас ёсць ней­кія праб­ле­мы, і спа­кой­нень­ка ра­бі­лі сваю спра­ву. Шчы­ра ка­жу­чы, ду­маю, гэ­та нас і вы­ра­та­ва­ла.

— Ка­жуць, пад­трым­ка на Алім­пі­я­дзе не­ве­ра­год­ная...

— Гэ­та так. На Гуль­нях нас пры­ма­лі вель­мі доб­ра. Праў­да, за ра­сі­я­нак, італь­я­нак пе­ра­жы­ва­лі поў­ныя тры­бу­ны, а нас прый­шлі пад­тры­маць лі­та­раль­на не­каль­кі ча­ла­век, па­ло­ва з якіх — спарт­сме­ны, што не па­спе­лі з'е­хаць да­до­му. Ка­ра­цей, род­ных га­ла­соў мы не чу­лі. І тут трэ­ба ска­заць, што на чэм­пі­я­на­тах све­ту «хва­рэ­юць» не горш. Тое, што ад­бы­ва­ла­ся ў Кі­е­ве, гэ­та ўво­гу­ле вар'­яц­тва. Нас пры­ма­лі як сва­іх. Дом по­бач, на спа­бор­ніц­твы змаг­лі пад'­ехаць на­шы пры­хіль­ні­кі, сяб­ры, бліз­кія лю­дзі. Ды і ва Укра­і­не ў нас ёсць знач­ная гру­па пад­трым­кі, шмат сяб­роў ся­род спарт­сме­наў... Ад­чу­ва­лі ся­бе са­праў­ды як до­ма.

Узяць паў­зу... і вяр­нуц­ца чэм­пі­ён­кай!

— Як прый­шло ра­шэн­не пры­пы­ніць спар­тыў­ную кар'­е­ру?

— Алім­пі­я­да ўсім да­ла­ся вель­мі цяж­ка. Я маю на ўва­зе псі­ха­ла­гіч­ную пад­рых­тоў­ку, бо фі­зіч­на мы вы­клад­ва­ем­ся і на эта­пах Куб­ка све­ту. Тым больш я ра­зу­ме­ла, што не тра­пі­ла на Гуль­ні ў Пе­кі­не і на­ўрад ці ўжо па­еду ў Рыа-дэ-Жа­ней­ра. Вось ён — мой пер­шы і апош­ні шанц! Та­му з дзяў­ча­та­мі мы вы­сту­па­лі, як у апош­ні раз. Пас­ля Алім­пі­я­ды мы яшчэ год ез­дзі­лі па ўсім све­це з па­ка­заль­ны­мі вы­ступ­лен­ня­мі. Не­аб­ход­насць ад­па­чыць уз­нік­ла не­як аб­са­лют­на на­ту­раль­на. На­пэў­на, 7 ме­ся­цаў не трэ­ні­ра­ва­ла­ся ўво­гу­ле. А по­тым па­ча­ла ад­чу­ваць, што мя­не цяг­не ў за­лу, хо­чац­ца па­цяг­нуц­ца, раз­мяц­ца. Як­раз у гэ­ты час збор­ную па­кі­ну­ла На­та­ша Ле­шчык, зу­сім яшчэ ма­ла­дая гім­наст­ка, у якой уз­нік­лі сур'­ёз­ныя праб­ле­мы са спі­най. Рэ­зер­ву не бы­ло, і Тац­ця­на Яў­ге­наў­на (Ня­на­ша­ва — га­лоў­ны трэ­нер бе­ла­рус­кай збор­най па мас­тац­кай гім­нас­ты­цы ў гру­па­вых прак­ты­ка­ван­нях. — Аўт.) прапанавала м­не вяр­нуц­ца. Ёсць та­кая за­ка­на­мер­насць: ка­лі з па­пя­рэд­ня­га скла­ду ка­ман­ды ў но­вай за­ста­ец­ца ха­ця б дзве спарт­смен­кі, яны змо­гуць пад­цяг­нуць ас­тат­ніх. З алім­пій­ска­га скла­ду за­ста­ва­ла­ся толь­кі Аляк­санд­ра Нар­ке­віч. Так атры­ма­ла­ся, што я ста­ла дру­гім звя­ном у гэ­тым лан­цуж­ку.

— Што бы­ло са­мым скла­да­ным пас­ля вяр­тан­ня: на­браць фор­му, знай­сці агуль­ную мо­ву з ас­тат­ні­мі дзяў­ча­та­мі, вы­ву­чыць но­вую пра­гра­му?

— Усё бы­ло цяж­ка і на­столь­кі спан­тан­на!.. Бо трэ­нер пра­па­на­ва­ла мне вяр­нуц­ца за два ме­ся­цы да пер­ша­га стар­ту. На той мо­мант ка­ман­да ўжо амаль што год ву­чы­ла но­выя прак­ты­ка­ван­ні, а ў мя­не бы­ло толь­кі два ме­ся­цы. Два ме­ся­цы, каб па­зна­ё­міц­ца з но­вы­мі дзяў­ча­та­мі, не­ка­то­рых з якіх я на­ват ні­ко­лі не ба­чы­ла. Каб узяць у ру­кі бу­ла­вы, з які­мі я не трэ­ні­ра­ва­ла­ся амаль што пяць га­доў. Ка­ра­цей, бы­ло ня­прос­та, тым больш што Тац­ця­на Яў­ге­наў­на пры­ду­ма­ла нам вель­мі скла­да­ную пра­гра­му, каб мы ўсё ж та­кі маг­лі прэ­тэн­да­ваць на ме­да­лі.

— У тыя сем ме­ся­цаў ад­па­чын­ку ты па­спе­ла аба­ра­ніць дып­лом трэ­не­ра...

— Вой, дып­лом я пі­са­ла та­кім экс­тэр­нам!... Ка­лі ў ін­шых сту­дэн­таў бы­лі ней­кія на­кі­ды з па­пя­рэд­ніх кур­са­вых, то мне прый­шло­ся шу­каць і рас­пра­цоў­ваць тэ­му ў апош­ні мо­мант. У вы­ні­ку я на­пі­са­ла пра­цу, за­сна­ва­ную на ўлас­ным во­пы­це — пра псі­ха­ла­гіч­ны ас­пект пад­рых­тоў­кі на­цы­я­наль­най збор­най па мас­тац­кай гім­нас­ты­цы да Алім­пі­я­ды. І гэ­та мя­не на­столь­кі за­ха­пі­ла, што ця­пер я па­дум­ваю пра­доў­жыць вы­ву­чаць спар­тыў­ную псі­ха­ло­гію, з якой, ма­быць, і звя­жу сваё да­лей­шае жыц­цё. Ад­крыў­шы для ся­бе гэ­тую га­лі­ну ве­даў, яшчэ лепш па­ча­ла ра­зу­мець тое, што ад­бы­ва­ец­ца на ды­ва­не пад­час на­шых вы­ступ­лен­няў. І гэ­та мне вель­мі да­па­маг­ло, ка­лі я вяр­ну­ла­ся ў аб­ноў­ле­ную ка­ман­ду. Бо для ма­ла­дых дзяў­чат я ста­ла не толь­кі ста­рэй­шай ка­ле­гай, але і псі­хо­ла­гам. Коль­кі ра­зоў пры­хо­дзі­ла­ся іх су­па­кой­ваць, тлу­ма­чыць, што ар­га­нізм сам па­мя­тае пас­ля­доў­насць дзе­ян­няў, і не трэ­ба ба­яц­ца, што штось­ці за­бу­дзец­ца. Ву­чы­ла, што нель­га тры­маць усю пра­гра­му ў га­ла­ве, а лепш па­ды­хо­дзіць «з ро­зу­мам» да ней­ка­га ад­на­го, са­ма­га ад­каз­на­га эле­мен­та. Зра­біў, за­быў і пай­шоў да­лей. І ду­маю, у мя­не атры­ма­ла­ся да­нес­ці гэ­тыя іс­ці­ны да дзяў­чат.

«У Нашым відзе спорту вель­мі важ­на ўмець здзіў­ляць»

— Ка­лі ўваж­лі­ва пра­гле­дзець ва­шы апош­нія пра­гра­мы, мож­на за­ўва­жыць, што яны вель­мі па­доб­ныя па сты­лі — ды­на­міч­ныя, іск­ра­мёт­ныя... У гэ­тым ёсць пэў­ная за­ка­на­мер­насць?

— На­шы­мі пра­гра­ма­мі цал­кам зай­ма­ец­ца Тац­ця­на Яў­ге­наў­на. Яна ў нас і ха­рэо­граф-па­ста­ноў­шчык, і га­лоў­ны трэ­нер. Ад яе за­ле­жыць, якую му­зы­ку яна вы­бе­ра, які стыль ба­чыць для дзяў­чат — яна ўсё гэ­та вель­мі тон­ка ад­чу­вае. Трэ­нер так­са­ма вы­ра­шае, як час­та бу­дуць змя­няц­ца пра­гра­мы. На­ша лон­дан­скае прак­ты­ка­ван­не са стуж­ка­мі і аб­ру­ча­мі змя­ня­ла­ся 2-3 ра­зы. Для нас гэ­та бы­ло вар'­яц­твам. Бо звы­чай­на алім­пій­скія пра­гра­мы за­ста­юц­ца ня­змен­ны­мі год-два. На­прык­лад, так зра­бі­лі італь­ян­кі (да­рэ­чы, ужо дру­гія Гуль­ні за­пар), на чым, як лі­чыць наш трэ­нер, і «па­га­рэ­лі». Яны вы­ра­шы­лі, ня­хай лепш усё бу­дзе ідэа­льна ад­пра­ца­ва­на. Але трэ­ба ра­зу­мець: ка­лі пра­гра­ма «пры­яда­ец­ца», сваю ро­лю ады­грае лю­бая дро­бязь — ко­лер мя­ча, тое, як ён спа­лу­ча­ец­ца з ку­паль­ні­кам і г.д. У та­кой сі­ту­а­цыі ня­ма пра­ва на па­мыл­ку... Да­рэ­чы, мы і са­мі за­ўва­жы­лі, што лон­дан­ская і кі­еў­ская пра­гра­мы па­доб­ныя. І вель­мі пры­ем­на, што на­шы вы­ступ­лен­ні з мя­ча­мі пад Ві­валь­дзі і з бу­ла­ва­мі пад Па­га­ні­ні лі­чаць шэ­дэў­ра­мі. На­ват ра­сі­ян­кі, якія сла­вяц­ца пра­гра­ма­мі, па­стаў­ле­ны­мі пад кла­січ­ную му­зы­ку, не мо­гуць па­хва­ліц­ца та­кім дак­лад­ным су­па­дзен­нем му­зы­кі, прад­ме­та і ха­рэа­гра­фіі. А што да­ты­чыц­ца сты­ліс­ты­кі, то за сваю кар'­е­ру, мне зда­ец­ца, я ра­бі­ла ўсё. Бы­лі і цы­ган­скія ма­ты­вы, і рус­кія на­род­ныя, і кла­сі­ка, і лі­ры­ка, і ла­ці­на­а­ме­ры­кан­скія рыт­мы... І гэ­та вы­дат­на, бо мы па­ка­з­ва­ем, што мо­жам пра­ца­ваць з роз­ны­мі воб­ра­за­мі. А ў мас­тац­кай гім­нас­ты­цы вель­мі важ­на ўмець здзіў­ляць.

— Рас­крый сак­рэ­ты пад­рых­тоў­кі пра­гра­мы. Не­ка­то­рыя, на­пэў­на, ду­ма­юць, што гім­наст­кам да­стат­ко­ва вы­ву­чыць пас­ля­доў­насць ру­хаў пад му­зы­ку, да­вес­ці ўсё гэ­та да аў­та­ма­тыз­му — і ўсё ў па­рад­ку.

— Ка­лі б усё бы­ло так прос­та... Наш трэ­ні­ро­вач­ны дзень уклю­чае ўлас­на гім­нас­ты­ку, ха­рэа­гра­фію, асоб­на — тан­ца­валь­ную пад­рых­тоў­ку. На­прык­лад, ка­лі ў нас ла­ці­на­а­ме­ры­кан­ская пра­гра­ма, да нас за­пра­ша­юць май­строў ла­ці­ны. Я ўжо не ка­жу пра бяс­кон­цыя раз­мін­кі. Да­рэ­чы, у іх мы з'яў­ля­ем­ся за­ка­на­даў­ца­мі мод. На­прык­лад, да Лон­да­на нас рых­та­ва­ла ма­ла­дая трэ­нер, якая пры­ду­ма­ла ўні­каль­ную сіс­тэ­му раз­мін­кі пад му­зы­ку. Ка­лі мы ўпер­шы­ню пры­еха­лі на спа­бор­ніц­твы і па­ча­лі раз­мі­нац­ца пад ней­кія су­час­ныя кам­па­зі­цыі, на нас так здзіў­ле­на па­гля­да­лі!.. А по­тым ста­лі пе­рай­маць. Коль­кі га­доў та­му Тац­ця­на Яў­ге­наў­на пры­ду­ма­ла сін­хрон­ную раз­мін­ку, се­дзя­чы на ды­ва­не, без якой ця­пер нель­га ўя­віць звы­чай­ную пад­рых­тоў­ку гім­нас­так.

— Да­рэ­чы, пра Тац­ця­ну Яў­ге­наў­ну Ня­на­ша­ву. Усім вя­до­мы яе воб­раз «жа­лез­най лэ­дзі». А якая яна ўнут­ры сва­ёй гім­нас­тыч­най сям'і?

— Ска­жу шчы­ра, усе на­віч­кі, ка­лі толь­кі пры­хо­дзяць у ка­ман­ду, па­бой­ва­юц­ца яе. Але гэ­та нар­маль­на, ка­лі трэ­нер — і бі­зун, і пер­нік. На ад­ной па­хва­ле пра­фе­сі­я­на­лам не ста­неш. Тац­ця­на Яў­ге­наў­на, як муд­ры на­стаў­нік, ве­дае, ка­лі мож­на па­гла­дзіць па га­лоў­цы, а ка­лі трэ­ба за­кру­ціць гай­кі. Каб ра­зу­мець, праз што пра­хо­дзіць гэ­тая жан­чы­на з кож­ным но­вым скла­дам ка­ман­ды, трэ­ба ве­даць спе­цы­фі­ку пра­цы з дзяў­ча­та­мі. Пе­ра­ход­ны ўзрост, па­ста­ян­ная ба­раць­ба за дыс­цып­лі­ну, на­ладж­ван­не кам­форт­на­га мік­ра­клі­ма­ту ў ка­лек­ты­ве — усё гэ­та вель­мі скла­да­на. Я ўжо не ка­жу пра эма­цы­я­наль­ны склад­нік. Не­каль­кі ра­зоў я зна­хо­дзі­ла­ся ў рэ­зер­ве і пад­трым­лі­ва­ла дзяў­чат на тры­бу­нах. І гэ­та бы­ла па­ку­та. Зда­ец­ца, ляг­чэй бы­ло вый­сці і са­мой вы­сту­піць, чым ся­дзець і пе­ра­жы­ваць за сяб­ро­вак. А ця­пер уя­ві­це, з які­мі не­ве­ра­год­ны­мі хва­ля­ван­ня­мі пры­хо­дзіц­ца зма­гац­ца Тац­ця­не Яў­ге­наў­не, ка­лі мы зна­хо­дзім­ся на ды­ва­не! Без гэ­тай стры­ма­нас­ці і стой­кас­ці яна б прос­та не да­сяг­ну­ла ўся­го та­го, ча­го да­сяг­ну­ла. А на­са­мрэч на­ша трэ­нер вель­мі роз­ная — эма­цы­я­наль­ная, смяш­лі­вая і вель­мі-вель­мі доб­рая.

Да­ры­на ЗА­ПОЛЬ­СКАЯ.