Палацык для шпакоў

Надзея Парчук. Венерын чаравічак.  Мінск: Выдавецкі дом «Звязда», 2015. 112 с.

Пісаць вершы для дзяцей— складана ці проста? Як навучыцца размаўляць на мове, зразумелай маленькім чытачам, а пры гэтым яшчэ і рыфмаваць радкі? Як знайсці тэму і герояў, якія не надакучаць непаседлівым дзеткам ужо з першых строф? Ці трэба ў кожны з твораў, на кожную старонку кнігі ўводзіць «выхаваўчы момант» і чамусьці вучыць?

А можа, лепш не задавацца гэтымі пытаннямі, а ўсміхнуцца, паглядзець у акно, дзе свеціць цёплае сонейка, ды пачаць прыгадваць уласнае дзяцінства, успамінаць здарэнні, што адбыліся з вамі, сваякамі і знаёмымі? Думаецца, менавіта так і рабіла берасцейская паэтка Надзея Парчук, калі працавала над сваёй новай кнігай, што мае светлую назву «Венерын чаравічак». Цёплая ўсмешка аўтаркі бачыцца за кожным вершам, яе шчырым клопатам пранізаны кожны радок, а выдатныя ілюстрацыі Святланы Рыжыкавай дапамагаюць перанесціся ў свет дзяцінства. Разам з паэткай і яе героямі мы баімся злоснага пеўня, ходзім у лес у грыбы, радуемся надыходу вясны і чакаем прылёту птушак. Мы рыхтуемся да дня нараджэння, выбіраем падарункі і гатуем торт, катаемся зімою з горкі і засынаем пад ласкавую калыханку матулі.

Структурна кніга складзена так, што яе распачынаюць вершы пра вясну і прылёт птушак, затым у творах гучаць матывы чакання радаснага і вясёлага лета. Але надыходзіць жніво, прырода паступова рыхтуецца да зімовага сну, а потым— час зімовых забаў. Фактычна кульмінацыяй выдання становіцца менавіта «летняя» частка кнігі— столькі запамінальных падзей адбываецца з героямі ўлетку! Столькі выдатных прыгод яны перажываюць разам з бабулямі-дзядулямі, у гасцях у якіх бавяць час! Менавіта ў гэтую частку ўвайшла амаль вострасюжэтная вершаваная казка «Прыгоды дзеда Васіля ў лесе»— яркі і адметны твор. Гэтая казка распавядае гісторыю пра тое, як добразычлівы дзядуля выправіўся ў лес, але, апроч поўнага кошыка лісічак, рыжыкаў і груздоў, прынёс дадому мноства ўспамінаў пра сустрэчы з насельнікамі лесу, а таксама ў шапцы— на радасць сваякам— жывога зайца. Дзед Васіль пабачыў у лесе вожыка, які адразу ж перамог дзядулю, скруціўшыся ў калючы клубок; спаткаў вавёрку і нават падзяліўся з ёй грыбамі; выратаваў зайца ад сабакі, але самай вялікай нечаканасцю стала сустрэча з цэлай сям'ёй дзікоў. А вось тут можна заўважыць той самы «выхаваўчы момант»: праз учынкі дзеда Васіля аўтарка між радкоў падказвае, як трэба сябе паводзіць, сустрэўшыся з рознымі звярамі. Так, вожыка лепш не чапаць, вавёрку— не палохаць, а пабачыўшы дзікоў, трэба схавацца і не варушыцца, асабліва калі перад вамі дзічыха з парасятамі.

Думаецца, кніга «Венерын чаравічак» Надзеі Парчук мае ўсе шанцы стаць любімым выданнем выхавальнікаў дзіцячых садкоў і настаўнікаў пачатковых класаў. Хоць у анатацыі яно адрасуецца навучэнцам малодшай школы, зборнік смела можна чытаць і з дашкалятамі, а вершаў і казак хопіць на мноства святочных ранішнікаў. Тут ёсць вершы пра Новы год, дзень нараджэння, поры года, пра розных жывёл, птушак і пра расліны. Напрыклад, вершаваная казка «Венерын чаравічак» дапаможа патлумачыць, чаму дзьмухавец з залацістага ператвараецца ў белы, а потым зусім «лысее»; падкажа, як расказаць, што месяц можа плаваць па вадзе, а знічкі— ператварацца ў кветкі.

Упэўнена, што і маленькія чытачы пасябруюць з героямі вершаў Надзеі Парчук: Алінкай, якая збірае маліны ў кошык, Ромкам, які святкуе дзень нараджэння, добрым казачнікам дзедам Яраславам, які ведае так шмат гісторый, што пра іх не напісана ў кніжках. Запомняцца малым і многія жывёлы, пра якіх ідзе гаворка ў кнізе; яны даведаюцца таксама, што птушкі адлятаюць у вырай, а вясною зноў вяртаюцца, для шпакоў трэба майстраваць шпакоўні— гэта для іх як палац. Адметна, што паэтка не павучае, не маралізуе, але распавядае цікавыя гісторыі з цеплынёй і ўсмешкай. Так, чытанне становіцца не спосабам навучання, а вясёлай забавай для дзетак, шляхам знаёмства з вялікім светам, у якім мы жывём.

Марына ВЕСЯЛУХА