Адкрыты гравітацыйныя хвалі

Фізікі на абсерваторыі LIGO (Laser Interferometric Gravitational Observatory) упершыню зарэгістравалі гравітацыйныя хвалі -- актывізацыя прасторы-часу, -- прадказаныя сто гадоў назад стваральнікам агульнай тэорыі рэлятыўнасці Альбертам Эйнштэйнам. Пра буйнейшае адкрыццё падчас прамой трансляцыі, арганізаванай «Лентой.ру» і Маскоўскім дзяржаўным універсітэтам імя Міхала Ламаносава, паведамілі навукоўцы фізічнага факультэта, якія з'яўляюцца ўдзельнікамі міжнароднай калабарацыі LIGO.

Гравітацыйныя хвалі зарэгістраваны 14 верасня 2015 года ў 05:51 раніцы па летнім паўночнаамерыканскім усходнім часе (13:51 па маскоўскім часе) на двух дэтэктарах-двайнятах лазернай інтэрфераметрычнай гравітацыйна-хвалевай абсерваторыі LIGO, размешчаных у Лівінгстану (штат Луізіяна) і Хэнфардзе (штат Вашынгтон) у ЗША. Дэтэктары LIGO выявілі адносныя ваганні велічынёю ў дзесяць у мінус 19 ступені метраў (гэта прыкладна роўнае дачыненню дыяметра атама да дыяметра яблыка) пары разнесеных на чатыры кіламетра пробных мас.

Актывізацыя спароджана парай чорных дзірак (у 29 і 36 раз цяжэй за Сонца) у апошнія долі секунды перад іх зліццём у больш масіўны гравітацыйны аб'ект (у 62 разы цяжэй за Сонца). За долі секунды прыкладна тры сонечных масы ператварыліся ў гравітацыйныя хвалі, максімальная магутнасць выпраменьвання якіх была прыкладна ў 50 раз больш, чым ад усяго бачнага Сусвету. Зліццё чорных дзірак адбылося 1,3 мільярда гадоў назад (гэтулькі часу гравітацыйнае адхіленне шырылася да Зямлі).

Аналізуючы моманты прыходу сігналаў (дэтэктар у Лівінгстоне запісаў падзею на сем мілісекунд раней дэтэктара ў Хэнфардзе), навукоўцы выказалі здагадку, што крыніца сігналу размешчана ў паўднёвым паўшар'і, паведаміла "Лента.ру". Вынікі даследаванняў накіравалі для публікацыі ў часопіс Physical Review Letters. Адкрыццё зроблена сумесна калабарацыямі LIGO (якая складаецца з таксама калабарацыі GEO і Аўстралійскага кансорцыума інтэрфераметрычнай гравітацыйнай астраноміі) і франка-італьянскай VIRGO, чый дэтэктар змесцаваны недалёка ад Пізы.

Абсерваторыя LIGO фінансуецца Нацыянальным навуковым фондам ЗША і пабудавана па прапанаванай у 1980 годзе ініцыятыве амерыканскіх фізікаў Кіпа Торна і Рональда Дрывера. Кошт устаноўкі ацэньваецца ў 370 мільёнаў долараў. Даследаванні ў LIGO ажыццяўляюцца ў рамках аднайменнай калабарацыі больш за тысячай навукоўцаў з ЗША і 14 іншых краін, уключаючы Расію.