Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка на пачатку чэрвеня ў Палацы Незалежнасці сустракаў аўтарытэтнага венгерскага і еўрапейскага палітыка, Прэм’ер-міністра Венгрыі
Пра венграў, мадзяраў (такі саманазоў у народа) на Беларусі ведаюць даўным-даўно. І смачныя слівы венгеркі растуць у нашых садах, пэўна, з часоў, калі на чале старажытнай дзяржавы, Вялікага Княства Літоўскага, стаяў венгр Bathory Іstvan. Які застаўся ў гісторыі Бацькаўшчыны як вялікі князь Стэ́фан Бато́рый. Цікавая дэталь з ягонай біяграфіі: у часе службы ў караля Чэхіі ды Венгрыі Фердынанда Габсбурга (недзе ў 1560‑я гады) разам з ім быў у Італіі, вучыўся ў Падуанскім універсітэце. Да якога й наш Францыск Скарына меў дачыненне. А лёс каралеўскага служкі з венгерскага роду Баторыяў склаўся так, што й сам ён сеў на трон: каранаваны быў, сцвярджаюць гісторыкі, спачатку як кароль польскі, а ў хуткім часе і як вялікі князь літоўскі (чэрвень 1576‑га). Менавіта пры Баторыі кожны трэці сойм праходзіў у Гародні (цяпер Гродна), і рэзідэнцыю сваю Стэфан Баторый трымаў там, у Старым замку. Дарэчы, цяпер ідзе яго вялікая рэканструкцыя, з арыентацыяй на адкрыццё музея. І, можа, з часам і ў тым знакавым месцы змогуць праходзіць сустрэчы, перамовы кіраўнікоў Беларусі ды Венгрыі. Каб падкрэсліць пераемнасць даўніх традыцый сяброўства.
І яшчэ адну важную акалічнасць варта згадаць. У публікацыі прафесара Адама Мальдзіса (“Нашы карані” — ГР, 28.02.2008) чытаем: “І вось прыходзіць новая, сенсацыйная для мяне і, несумненна, для чытачоў “Голасу Радзімы” вестка: сённяшняя назва нашай краіны “пасталела” яшчэ, па меншай меры, на паўстагоддзя! У рэдакцыю з венгерскага горада Нірэдзьгаза прыйшла бандэроль з “Вугорска-беларускім слоўнікам”, толькі што выдадзеным ва ўніверсітэцкім асяродку. “Прадмова” да яго (спачатку на венгерскай, потым на беларускай мове) пачынаецца са сцвярджэння: “Вугорска-беларускія культурныя сувязі бяруць свой пачатак у Сярэднявеччы, пры тым першая фіксацыя тэрміна “беларус” на лацінскай мове звязана з каранаваннем у 1217 годзе ў Галіцыі караля Кальмана, сына вугорскага караля Андраша ІІ. Кальман атрымаў тытул “караля беларусаў” (Rex Ruthenorum Alborum)”. Прыгадаем, што тады, на пачатку ХІІІ стагоддзя, Галіцыі (з цэнтрам у Львове) падпарадкоўвалася й частка захопленых ёю цяперашніх заходнебеларускіх зямель — аж пад Наваградак”. Вядома ж, ніяк не вынікае з гэтага, што карані беларусаў — з Венгрыі. Загаловак у тэкста быў іншым. Аднак начальства тады палічыла, што так будзе лепш. Мудры Адам Восіпавіч толькі пасмяяўся над такім кур’ёзам, даўшы й мне добры прыклад таго, што не варта сілы траціць на змаганне з бяздумнымі ветракамі.
Такі гістарычны экскурс — не лішне згадаць. Бо, як паведамлялі СМІ, афіцыйных візітаў у Беларусь кіраўнікоў такога ўзроўню з Венгрыі па гэты час не было. Пры тым, як адзначаў у ходзе сустрэчы Аляксандр Лукашэнка, “Венгрыя з’яўляецца самым блізкім для Беларусі партнёрам у Еўрасаюзе. Як ніхто іншы разумее нас ды спрыяе паглыбленню нашых стасункаў з Еўрапейскім саюзам”. І вядома ж, падкрэсліў Прэзідэнт, у цяперашніх рэаліях такі візіт, без перабольшання, набывае асаблівы сэнс: “Вы адкрываеце ўсяму свету старыя-новыя маршруты пасля гэтай страшнай, як нам здавалася, эпідэміі”. Аляксандр Лукашэнка выказаў падзяку высокаму госцю за тое, што адкрыццё гэтых маршрутаў ён пачаў з Беларусі.
Прэзідэнт Беларусі гаварыў пра Венгрыю як краіну з высокім узроўнем развіцця і ў сілу таго — з велізарным патэнцыялам. Пры тым звярнуў увагу, што ўзровень нашых гандлёва-эканамічных, ды й палітычных адносін абсалютна не адпавядае таму, што мы можам: “Таваразварот 255 мільёнаў долараў — гэта не той, які павінен быць паміж Венгрыяй і Беларуссю”. Ён прапанаваў выкарыстоўваць усе магчымасці абедзвюх дзяржаў, каб пашырыць таваразварот як паміж імі, так і паміж двума магутнымі эканамічнымі арганізацыямі: Еўрапейскім саюзам ды Еўразійскім эканамічным саюзам.
Стэфан Баторый
Віктар Орбан падзякаваў Аляксандру Лукашэнку за магчымасць наведаць Беларусь: “Для мяне вялікі гонар, што я магу быць першым Прэм’ер-міністрам Венгрыі, які робіць афіцыйны візіт на вашу радзіму. Калі я задумаўся пра свае замежныя паездкі пасля пандэміі (куды паехаць упершыню), то падумаў: паедзем туды, куды мы ўжо даўно абяцалі. Гэтым візітам мы вам абавязаны ўжо даўно. Так што я па многіх прычынах магу радавацца, што я тут”. Далей у ходзе размовы Віктар Орбан падкрэсліў, што паміж Беларуссю й Венгрыяй няма ніякіх неўрэгуляваных спрэчак: “Я не бачу ніякіх палітычных сутыкненняў. Мы не памятаем, каб Беларусь калі непаважліва паставілася да Венгрыі, не памятаем такога, каб мы вам не аддалі даніну павагі. Гэта значыць, у прынцыпе ўсё добра. Ды, на жаль, вы маеце рацыю, што мы вельмі мала пакуль з гэтага выкарысталі”. Госць падкрэсліў, што прыехаў у Беларусь са шчырымі намерамі аб супрацоўніцтве.
Потым прайшлі перамовы Аляксандра Лукашэнкі з Віктарам Орбанам. Падводзячы іх вынікі ў размове з журналістамі, Прэзідэнт яшчэ раз засяродзіў увагу на важнасці й каштоўнасці прыезду вугорскага Прэм’ер-міністра якраз у такі час: “Гэта смелы крок у такой, здавалася б, няпростай псіхалагічнай і медыцынскай сітуацыі (якой імя пандэмія), які даў магчымасць нам з вамі перапыніць так званы міжнародны каранцін і адрадзіць фармат жывых зносін паміж еўрапейскімі дзяржавамі”. Перамовы кіраўнік дзяржавы назваў вельмі канструктыўнымі, яны “паказалі, што беларуска-венгерскае супрацоўніцтва знаходзіцца на ўздыме”. Аляксандр Лукашэнка канстатаваў значнае паляпшэнне дыялогу па лініі Беларусь — ЕС. Ён лічыць, што адносіны сталі больш прагматычнымі, раўнапраўнымі ды, самае галоўнае, прадуктыўнымі: “Вялікая заслуга ў тым нашых сяброў з Будапешта і асабіста Віктара Орбана”. Беларусь, адзначыў Прэзідэнт, гатовая да далейшага развіцця дыялога ва ўзаемапаважлівым ключы, на раўнапраўнай аснове.
Іван Ждановіч
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
Што за таемнымі дзвярыма?