Як пакажуць мінулае ў кінастужцы «На другім беразе»

Напярэдадні Дня народнага адзінства Нацыянальная кінастудыя «Беларусьфільм» прадставіць гледачам прэм’еру — фільм «На другім беразе». Старт кінапракату будзе дадзены 14 верасня ў Мінску і ў кінатэатрах па ўсёй краіне.

— У аснову сцэнарыя лёг гістарычны пласт, у дадзеным выпадку гэта 1925 год. Але ў аснове фільму стаіць не палітычная тэматыка, а тое, як па жывому проста разрэзалі краіну пасля Рыжскай дамовы. І многія сем’і, людзі апынуліся па розныя бакі ў новай рэальнасці. Частка ў БССР, а іншая ў Заходняй Беларусі. У фільме нам хацелася, у прыватнасці аўтару сцэнарыя Івану Крываручку (ён сам рэжысёр і мае гістарычную адукацыю) паказаць станаўленне асобы, узаемаадносіны паміж людзьмі. Таму што, як кажуць, як няма ладу, то няма і складу. Калі людзі паміж сабой пачынаюць жыць як звяры, то краіны проста не будзе, —дзеліцца выканаўчы прадзюсар карціны Ірына Філіпава. — Вобразы ў нас усе зборныя. А гістарычныя факты, якія адлюстроўваем, хоць і мелі права на існаванне, але і яны абагульняючыя, таму што з заключэннем Рыжскай дамовы пачалася тая гісторыя, калі палілі хутары з боку Польшчы, якія знаходзіліся блізка да мяжы, каб абмежаваць зносіны паміж людзьмі, закрывалі цэрквы, ператвараючы іх у склады. У гістарычных даведках мы чыталі пра такія выпадкі, калі драўляныя храмы проста спальвалі. Адкрыццё школы на баку БССР — таксама факт, калі ў 1925 годзе была адкрыта адна са школ у Мінску…

Рэжысёрам карціны выступіў Андрэй Хрулёў, вядомы прыхільнікам кіно па такіх працах як «Ідэальнае забойства», «Родныя рукі», «Цягнік лёсу», «Паэтычная драма ў гарадскім садзе»... Над сцэнарыем да кінагісторыі працаваў Іван Крываручка, а вось аператарам кінастужкі стаў Вячаслаў Дунаеў. Музыкальнае аздабленне з’явілася з-пад рукі Аляксандра Сухарава. У акцёрскім складзе заяўлены як расійскія, так і беларускія артысты, сярод якіх Данііл Чуп, Антаніна Дзівіна, Іван Багатыроў, Руслан Чарнецкі, Андрэй Дудко, Алег Коц і многія іншыя. Ужо зараз напярэдадні прэм’еры фільма ў пэўнай часткі аўдыторыі ўзнікаюць пытанні адносна выбару рэжысёра карціны і выканаўцаў галоўных ролях.

— Тое, што ў фільме задзейнічаны расійскі рэжысёр і акцёры — гісторыя не выпадковая. Напрыклад, два месяцы паралельна з падрыхтоўкай да здымак мы шукалі выканаўца галоўнай ролі. Каля 200 кандыдатур адгледзелі, аднак, улічваючы, што герой у нас вельмі малады па сцэнарыі, таму патрэбна было знайсці спалучэнне ў чалавеку прафесійнага вопыту і ўзросту. Праглядалі нават шмат студэнтаў, але не было патрэбнага нам траплення ў ролю. Потым ужо прасілі дапамагчы нам расійскіх калег. І так і склалася, што галоўнага героя ў нас увасабляе ў фільме расійскі акцёр, А вось роля яго сябра ў кадры дасталася нашаму беларусу Андрэю Дудко, — тлумачыць Ірына Іванаўна. — Калі гаварыць пра рэжысёра, то спачатку планавалася, што гэтую карціну будзе здымаць наш сцэнарыст Іван Крываручка, які працуе як рэжысёр і гісторык, але пад уплывам шэрагу форс-мажорных абставін, давялося шукаць іншую кандыдатуру. Нашы беларускія калегі аказаліся занятыя хто на здымках, хто на мантажы, а для прыняцця рашэння ў нас быў літаральна тыдзень. Так, з трох кандыдатур выбралі ў выніку Андрэя Хрулёва. І ніхто пра тое не пашкадаваў, бо нам вельмі пашчасціла з рэжысёрам.

Здымалі гістарычную драму на шэрагу лакацый, якія ў карціне будуць пададзены ў нязвыклым выглядзе. Так, да прыкладу, вобраз той самай ракі, што раздзяліла краіну і людзей, увасабляюць эпізоды, здымкі якіх праходзілі на трох рэчках — Немане, Іслачы і Заранцы. Змогуць гледачы ўбачыць у новай падачы таксама Заслаўль, Лошыцкі парк, Ракаў і іншыя месцы, у якіх сцэнарый набываў сваё кінагучанне.

— Убачым у эпізодах музей гісторыі побыту ў Азярцы і Лошыцкую сядзібу ў абсалютна нечаканых ракурсах, — распавядае мая суразмоўніца. — Слаўны гарадок Гальшаны, які ўвасобіў некаторыя ідэі нашых стваральнікаў, таму што там змаглі знайсці некранутую гісторыю. Сноўская сядзіба, дзе мы здымалі суд. І вядома выкарыстоўвалі натурпляцоўку кінастудыі «Беларусьфільм».

А калі звернемся да зместу, то папярэдне вядома, што фільм распавядае пра жыццё беларусаў у Заходняй Беларусі на мяжы з БССР у 1925 годзе. Па волі лёсу тады частка нашых тэрыторый пасля Рыжскай мірнай дамовы перайшла да Польшчы. У цэнтры кінастужкі — малады хлопец Павел Смоліч са сваёй маці, ён назірае за тым, як польская ўлада імкнецца асіміліраваць мясцовых жыхароў, забараніўшы веру, мову і культуру. Як наступства — хваляванні, партызанскае супрацьстаянне, а таксама жорсткае падаўленне любых спроб захаваць нацыянальную ідэнтычнасць. Разам з галоўным героем гледачы змогуць пражыць самыя розныя падзеі і пачуцці. На экране нас чакаюць і страта блізкіх, і расчараванне, а пасля вяртанне веры ў справядлівасць, пераасэнсаванне важных і галоўных рэчаў, а таксама трансфармацыя пад уплывам кахання, якая здараецца незалежна ад абставін. Галоўны герой напачатку нейтральна ставіцца да ўсяго, што адбываецца вакол яго, у адрозненне ад свайго старэйшага брата Антона, які пайшоў у партызаны, каб змагацца з польскімі захопнікамі. Аднак паступова ў Паўла адкрываюцца вочы, ён пачынае па-іншаму ацэньваць падзеі, учынкі і Радзіму, падзеленую мяжой.

Над стварэннем фільма працавалі шаснаццаць месяцаў. І зусім хутка адбудзецца яго сустрэча з гледачамі. І пакуль мы чакаем прэм’еру, у тых жа сацыяльных сетках ужо пачынаюць гучаць пытанні, якім чынам будуць стваральнікамі пададзены дэталі гістарычнага мінулага. У прыватнасці, ці будзе ў фільме гучаць беларуская мова?

— Асноўная мова ў фільме руская. Але ў кінастужцы прысутнічае і беларуская гаворка, толькі хутчэй у выглядзе такой трасянкі, дыялекту, — распавядае Ірына Філіпава. — А яшчэ з вуснаў нашых герояў мы пачуем яўрэскую, польскую мову. Можна гаварыць пра тое, што ў нашым фільме прысутнічае палітра з чатырох моў. І кожны з гэтых акцэнтаў адцяняе нашых герояў, дадае пэўныя штрыхі да іх партрэтаў.

У працэсе стварэння карціны над ёй працавалі таксама кансультанты — гісторыкі Сяргей Трацьяк і Вячаслаў Бандарэнка, яны чыталі некалькі варыянтаў сцэнарыя, давалі свае рэкамендацыі. Касцюмы стварала мастак Людміла Сакалова. Няпростай была задача і ў мастака-пастаноўшчыка Уладзіміра Раманоўскага, у мастака па рэквізіце Аляксея Валынца. Ім патрэбна было дабудаваць і дапрацаваць каля 16 дэкарацый. Плюс праца над складаным грымам, з чым выдатна справілася мастак Таццяна Баркун, у якой багаты вопыт працы на гістарычных фільмах. Таму фільм «На другім беразе», запэўніваюць, стваралі не проста абапіраючыся на сваё ўяўленне, а вельмі сур’ёзна вывяраючы кожную дэталь.

Пасля прагляду кожны, відаць, захоча падумаць пра тое, дзе і чым жыве, наколькі ведае мінулае сваёй зямлі, на які выбар і ахвяры гатовы дзеля сваёй краіны і блізкіх людзей. Пабачыць кінастужку з 14 верасня можна будзе ў кінатэатрах «Цэнтральны», «Кастрычнік», «Аўрора», «Беларусь», «Мір» і «Ракета». А што датычыцца рэгіёнаў, то паказы фільма запланаваны там у абласных і раённых цэнтрах. Не прапусціце, каб скласці ўласнае ўражанне пра новую «ластаўку» кінастудыі «Беларусьфільм».

Алена ДРАПКО.

Фота прадастаўлена кінастудыяй «Беларусьфільм»