Што Беларусь чакае ад кліматычнага саміту ў ААЭ

У Аб’яднаных Арабскіх Эміратах пройдзе Сусветны саміт па барацьбе са змяненнем клімату. Дэлегацыю нашай краіны на ім узначаліць Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка. Мерапрыемства адбудзецца на палях 28-й Канферэнцыі бакоў Рамачнай канвенцыі ААН аб змяненні клімату (COP-28). Для Беларусі як адной з удзельніц Канвенцыі гэтыя пытанні таксама вельмі важныя. Рэспубліка ў ліку першых у Еўрапейскім рэгіёне ратыфікавала Парыжскае пагадненне і прыступіла да яго рэалізацыі. Якія вынікі ўжо дасягнуты Беларуссю, што абмяжоўвае сусветны прагрэс у барацьбе з кліматычнымі зменамі і чаму экалогія становіцца глабальнай праблемай міжнароднай бяспекі, расказаў БелТА міністр прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Андрэй Худык.

— У 2015 годзе каля 200 краін прынялі Парыжскае пагадненне, якое заклікае ўвесь свет удзельнічаць у барацьбе з кліматычнымі зменамі. Сур’ёзныя абавязацельствы ўзяла на сябе і Беларусь. Ці ўдаецца нашай краіне выконваць іх у поўнай меры?

— Мэта Парыжскага пагаднення — утрымаць рост глабальнай сярэдняй тэмпературы ніжэй за 2 градусы і прыкласці намаганні для абмежавання росту тэмпературы да 1,5 градуса. У верасні 2016 года Прэзідэнт Беларусі падпісаў указ «аб прыняцці міжнароднай дамовы», і наша краіна стала 30-м бокам Парыжскага пагаднення. Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя вызначана органам, адказным за выкананне абавязацельстваў, прынятых Беларуссю па Парыжскім пагадненні. Далучыўшыся да яго, Беларусь абавязалася скараціць да 2030 года выкіды парніковых газаў не менш чым на 28% ад узроўню выкідаў 1990 года.

Кожныя пяць гадоў Беларусь павінна прадстаўляць больш амбіцыйны, вызначаны на нацыянальным узроўні ўклад у скарачэнне выкідаў парніковых газаў. Таму ў 2021 годзе ўрад зацвердзіў новыя планы: да 2030 года мы маем намер скараціць выкіды парніковых газаў на 35% ад узроўню 1990 года пры прагназуемым эканамічным росце з улікам сектара «землекарыстанне, змяненне землекарыстання і лясная гаспадарка» і без прыцягнення дадатковага фінансавання.

Беларусь у поўнай меры выконвае ўзятыя на сябе абавязацельствы па Парыжскім пагадненні і нават перавыконвае іх. Паводле звестак дзяржаўнага кадастра выкідаў і паглынання парніковых газаў, у 2021 годзе Беларусь скараціла выкіды на 36,7%, а з улікам сектара «землекарыстанне, змяненне землекарыстання і лясная гаспадарка», гэта значыць з улікам паглынання парніковых газаў, — на 57,8%. Дадзены прагрэс дазваляе працаваць над дасягненнем больш амбіцыйных мэт.

— Якія задачы ставіць перад сабой COP-28 і якія пытанні з вынесеных на абмеркаванне найбольш актуальныя для Беларусі?

— Асноўным пытаннем канферэнцыі будзе ацэнка прагрэсу дасягнення глабальнай мэты па скарачэнні выкідаў парніковых газаў. У гэтым кантэксце прасоўваецца ідэя павышэння амбітнасці і больш частага прадстаўлення нацыянальных укладаў у скарачэнне выкідаў парніковых газаў. Але трэба разумець, што гэтая праца патрабуе вялікіх фінансавых укладаў і тэхналагічных рэсурсаў. А рэсурсы ў краін не бязмежныя. Таму мы не зусім згодныя з прапанаваным падыходам.

Беларусь выступіць з заявай аб выкананні свайго ўкладу ў скарачэнне выкідаў парніковых газаў, аб санкцыйным ціску, які істотна абмяжоўвае рэсурсы краіны для павышэння амбітнасці мэты скарачэння парніковых газаў у сітуацыі, якая склалася, аб укладзе атамнай энергіі ў змякчэнне наступстваў змены клімату. Паводле ацэнкі экспертаў, выкарыстанне атамнай энергіі дазволіць Беларусі скарачаць выкіды дыяксіду вугляроду прыкладна на 7 млн т у год.

Наша рэспубліка як краіна з пераходнай эканомікай мае права атрымліваць фінансаванне для ўмацавання свайго патэнцыялу ў адпаведнасці з рашэннямі канферэнцыі бакоў, але фактычна гэтыя рэсурсы не паступаюць у краіну. Мы заклапочаныя сітуацыяй, якая склалася з фінансаваннем праектнай дзейнасці глабальным экалагічным фондам. У апошні час ГЭФ адхіляе фінансаванне праектаў міжнароднай тэхнічнай дапамогі для Беларусі без якога-небудзь абгрунтавання такіх дзеянняў.

— А якія прапановы ёсць у Беларусі для міжнароднай супольнасці ў галіне барацьбы з наступствамі змянення клімату?

— Мы хочам звярнуць увагу сусветнай супольнасці на той факт, што харчовая бяспека і ўстойлівасць сельскай гаспадаркі не можа дасягацца пры выкарыстанні гандлёвых бар’ераў у дачыненні да паставак угнаенняў з Беларусі.

Беларусь далучылася да Дэкларацыі ААЭ аб устойлівых харчовых сістэмах, устойлівай сельскай гаспадарцы і мерах па барацьбе са змяненнем клімату. Гэты дакумент адпавядае нацыянальным прыярытэтам у сферы харчовай бяспекі і забеспячэння ўстойлівасці сельскай гаспадаркі.

— Ці ёсць сёння сэнс у зялёным парадку дня, калі свет скаланаюць супярэчнасці, павышаецца не толькі кліматычны, але і канфрантацыйны градус? Бо замест таго, каб аб’ядноўваць намаганні і накіроўваць рэсурсы на абарону навакольнага асяроддзя (тое ж скарачэнне выкідаў парніковых газаў), краіны аддаюць перавагу зусім іншым мэтам — глабальнага супрацьстаяння, гонцы ўзбраенняў.

— Клімат, экалогія ўжо сталі аб’ектыўным рухавіком сусветнага развіцця і пры гэтым глабальнай праблемай міжнароднай бяспекі, адсутнасць рашэння якой багата маштабнымі ўзрушэннямі, такімі як новы накіравальны ўсплёск міграцыі, рост нестабільнасці і падрыў бяспекі ў ключавых рэгіёнах планеты.

Сусветная метэаралагічная арганізацыя прагназуе ў найбліжэйшыя пяць гадоў рост глабальных тэмператур да рэкордных узроўняў. Гэтыя працэсы звязаны з узрастаючым негатыўным уздзеяннем на навакольнае асяроддзе таварна-збытавых ланцужкоў, змяненнем характару землекарыстання, памяншэннем плошчы лясоў, знішчэннем біяразнастайнасці на нашай планеце, распальваннем войнаў. Праблемы назапашваюцца і множацца ўсе апошнія дзесяцігоддзі.

Які расце шкоду ад небяспечных прыродных з’яў адбіваецца на эканамічным развіцці дзяржаў свету і закранае, а ў далейшым закране ў яшчэ большай меры ўсе кліматазавісімые галіны эканомікі: энергетыку, Сельская гаспадарка, будаўніцтва і іншыя. На жаль, пры такім сцэнары развіцця ўсё нарастальная частка сусветнага і Нацыянальнага даходаў будзе накіроўвацца не на паляпшэнне якасці жыцця насельніцтва, а на пераадоленне наступстваў бедстваў і катастроф. У сувязі з гэтым пераход да зялёнай эканомікі, нізкавугляроднага развіцця, скарачэнне выкідаў парніковых газаў, адаптацыя эканомікі да змены клімату і зніжэння негатыўнага ўздзеяння на навакольнае асяроддзе з’яўляюцца больш чым актуальнымі.

Разам з тым зададзеныя шаблоны, так званая зялёная здзелка, па сутнасці, выкарыстоўваюцца краінамі Захаду ў мэтах утрымання свайго эканамічнага лідарства. Спробы манапалізаваць кліматычную парадак дня, абмежаваць доступ да рэсурсаў, фінансаванню прыводзяць да зусім новага ўзроўню глабальнай няроўнасці як паміж краінамі і рэгіёнамі, так і ўнутры іх. А гэта, як мы бачым, і ёсць галоўны каталізатар нестабільнасці.

Кліматычная позва павінна аб’ядноўваць краіны і людзей, а не раз’ядноўваць іх. Для гэтага патрэбныя справядлівыя прынцыпы ўзаемадзеяння ў выкарыстанні каласальнага навукова-тэхналагічнага патэнцыялу ўсіх краін-удзельніц, стварэнні сістэмы збалансаваных фінансавых інструментаў. Пры гэтым павінна быць забяспечана права кожнай краіны на свой уласны шлях развіцця.