Жанчына-кіраўнік і жанчына-кіроўца — ці лёгка сумяшчаць гэтыя функцыі?

Такую тэму ўзнялі ў адным з нядаўніх выпускаў «Мясцовага самакіравання» журналісты. Праблема актуальная не першы год, патрабуе пэўнага ўрэгулявання на дзяржаўным узроўні. Значную частку сельскіх Саветаў дэпутатаў краіны ўзначальваюць жанчыны, часам увогуле ў такім калектыве мужчын няма, а штатным раскладам пасада кіроўцы не прадугледжана. На Уздзеншчыне, у прыватнасці, пад жаночым кіраўніцтвам тры з шасці органаў мясцовага самакіравання. Што думаюць наконт гэтага старшыні сельскіх Саветаў дэпутатаў — Таццяна Пракацень (Слабадскі), Тамара Ляснеўская (Хатлянскі) і Таццяна Віннік (Дзешчанскі)?

— Пасведчанне на права кіравання легкавым аўтамабілем я атрымала 35 гадоў таму, яшчэ падчас вучобы ў Мар'інагорскім саўгасе-тэхнікуме, — прыгадвае кіроўца з найбольшым стажам Таццяна Пракацень. — Пасля і ў час вучобы ў Гродзенскім сельгасінстытуце пераканалася, што без машыны працаваць спецыялістам у сельскай гаспадарцы будзе няпроста. Але першы ўласны, дакладней — сямейны, аўтамабіль з'явіўся толькі ў пачатку 90-х. Калі ж у 2000 годзе перавялі нас з Капыльскага раёна на Уздзеншчыну (муж стаў дырэктарам саўгаса «Гарадок», я — кіраўніком сельскага Савета), на практыцы сутыкнулася з тым, як цяжка без службовай машыны. Даводзілася дабірацца ў вёскі сельсавета і пешшу, і на веласіпедзе, і на кані, а часцей — на ўласным аўто. Толькі праз тры гады райвыканкам перадаў сельскаму Савету патрыманую «Волгу».

— Пяць гадоў таму па стане здароўя я вымушана была змяніць сталічную прапіску на жыццё ў вёсцы Ячанка, — расказвае Таццяна Віннік. — Пакуль наладзілася паўнацэннае жыццё ў вёсцы, часта даводзілася курсіраваць туды-сюды, таму і спатрэбіліся атрыманыя пяць гадоў да таго правы кіроўцы. Зразумела, не магу ўявіць сябе на цяперашняй пасадзе без чатырохколавага памочніка.

Службовая неабходнасць вымусіла сесці за руль і Тамару Ляснеўскую — пры яе ранейшай пасадзе таксама быў аўтамабіль, ды не было ў штаце кіроўцы. Пасля даводзілася пэўны час ездзіць на работу ў Мінск, а прамых транспартных зносін паміж Хатлянамі і сталіцай не было. Узначаліла сельскі Савет у 2011 годзе.

У кожным з названых сельсаветаў па некалькі дзясяткаў населеных пунктаў, адлегласць паміж некаторымі — звыш дваццаці кіламетраў. Але ж у распараджэнні сельвыканкамаў, як правіла, службовыя «Жыгулі», праўда, нярэдка са скончаным тэрмінам эксплуатацыі. Пры ўсёй павазе да тэхнікі расійскага аўтапрама ў параўнанні з сучаснымі «замежнікамі» яны вельмі няпростыя ў эксплуатацыі. Тут і руль без гідраўзмацняльніка, і капот з цяжкасцю адчыняецца, а дзверцамі некалькі разоў трэба стукнуць, каб зачыніліся, і пастаянна неабходна кантраляваць узровень алівы, тармазной вадкасці. Як спраўляцца з такімі абставінамі жанчыне?

— Не раз і не два ў маёй практыцы даводзілася спыняцца ў дарозе, — расказвае Таццяна Віннік. — Аднойчы парваўся сярод лесу тросік ручнога тормаза. Выклікала па мабільнай сувязі дапамогу з эксперыментальнай базы імя Катоўскага, прыехалі хлопцы, узялі на буксір, потым дапамаглі адрамантаваць. Прыватнікі не раз выручалі.

— А ў мяне быў такі выпадак, — дзеліцца ўспамінам Тамара Ляснеўская. — Каля вёскі Гута мінулай зімой загараецца лямпачка, што сігналізуе аб разрадцы акумулятара. Думаю, як дабрацца дамоў, калі машына спыніцца? Потым, спакойна ацаніўшы сітуацыю, знайшла і прычыну няспраўнасці, і магчымасць яе ліквідаваць. Але неаднойчы дарожнікі з гурбаў дапамагалі выбірацца.

— На мінулы год з раённага бюджэту на абслугоўванне аўтамабіля выдзелілі нам чатыры тысячы рублёў, — разважае Таццяна Пракацень. — Сродкаў павінна было хапіць і на набыццё бензіну, і на запчасткі, і на рамонтныя работы. Зразумела, гэтага недастаткова.

Хто і як рамантуе жанчынам службовыя аўто? Па-рознаму. Самы распаўсюджаны метад — звяртацца да дапамогі мужоў, сыноў і іншых родзічаў. Іншы варыянт — добразычлівыя суседзі, звычайныя вяскоўцы, умельцы-аматары, з якімі перасякаешся па службовых справах. Яшчэ гадоў дваццаць таму даводзілася карыстацца паслугамі размешчаных на тэрыторыі сельсавета сельгаспрадпрыемстваў, але цяпер нярэдка і там адчуваюць дэфіцыт запчастак і сродкаў. Так што ўсё «завязана» на асабістых кантактах. Хтосьці з кіраўнікоў дазволіць бясплатна скарыстацца рамонтнай ямай, іншы выдзеліць кваліфікаванага слесара, зрэдку і тое-сёе з дробязных ці ўжываных запчастак перападзе...

Не хапае кіраўнікам пярвічнага звяна ўлады ліміту прабегу ў 1900 кіламетраў, які выдзяляецца на месяц. Пасада такая, што вымушае амаль кожны дзень адмерваць да сотні, а то і больш кіламетраў, не выключаючы і выхадныя. Кожная са старшынь прызнаецца, што нярэдка выкарыстоўвае для гэтых мэт і ўласны аўтамабіль.

Каб быць у курсе ўсіх спраў, падзей, што адбываюцца на падведамаснай тэрыторыі, апярэдзіць непажаданыя вынікі, лепш на месцы ва ўсім пераканацца на ўласныя вочы, даць чарговае даручэнне, праверыць ход выканання. Нават калі б і быў у штаце кіроўца, няёмка было б затрымліваць яго ў пазарабочы час, выклікаць у выхадны ці святочны дзень.

Яшчэ адна з праблем, з якой нярэдка сутыкаюцца жанчыны — кіраўнікі сельскіх Саветаў, — выкананне чыста мужчынскіх гаспадарча-бытавых функцый. А патрэба ў іх ўзнікае амаль штодзень: абкасіць падворак, ачысціць дарожку ад лёду, замяніць лямпачку, што перагарэла, ці дзвярны замок, адрамантаваць ножку ў крэсле, прыбіць цвік у шыферным лісце... Толькі апошнім часам у штаце Дзешчанскага сельвыканкама з'явіўся дворнік Аляксандр Жур, у Слабадскім гэтыя абавязкі выконвае Дзмітрый Санковіч. Але часцей за ўсё жанчынам-кіраўнікам даводзіцца арганізоўваць для выпраўлення сітуацыі суботнікі і выконваць работу сваімі ж жаночымі рукамі ці зноў жа прасіць дапамогі ў родзічаў, суседзяў, не забываючы пры гэтым і пра эканомію дзяржаўных сродкаў.

Здавалася б, мінуў час, калі жанчына і «каня на скаку спыніць, і ў палаючую хату зойдзе». Але і сёння, асабліва на кіруючых пасадах, яны паказваюць прыклады незвычайнай працавітасці і вынослівасці, ініцыятыўнасці і кемлівасці, эканоміі і ашчаднасці. Ды ўсё ж варта было б нейкім чынам аблегчыць іх працу. Магчыма, выдзеліць хоць бы паўстаўкі кіроўцы (слесара, рамонтніка...), дазволіць сумяшчальніцтва, павялічыць ліміт кіламетражу прабегу аўто, больш сродкаў акумуляваць у мясцовым бюджэце на яго патрэбы. Зразумела, гэта ў маштабах краіны патрабуе немалых фінансавых затрат. Але ж і функцыі пры гэтым выконваюцца дзяржаўныя...

Віктар САБАЛЕЎСКІ