Чым парадуюць у новым навучальным годзе школьныя сталовыя?

— На працягу лета мы распрацоўвалі новае школьнае меню, — расказала журналістам дырэктар Камбіната школьнага харчавання горада Мінска Надзея Лукашэвіч. — З мінулага года ўзялі на сябе абавязацельства — абнаўляць школьнае меню кожную чвэрць, улічваць сезоннасць і перавагі дзяцей і бацькоў, каб ахоп школьным харчаваннем быў як мага большы. І сёлета будзем рабіць гэтак жа. Ужо распрацавана меню першай чвэрці. Яно не толькі для школ, але і для Ліцэя МУС, устаноў з кругласутачным знаходжаннем, кадэцкага вучылішча, гімназіі-каледжа мастацтваў імя І. В. Ахрэмчыка.

У меню першай чвэрці засталіся стравы, што прыйшліся дзецям даспадобы, такія як «шашлычок школьны» з філе кураняці, перапёлчыны яйкі, тварожна-шакаладная запяканка. Пры гэтым з'явяцца і новыя стравы: «Мітболы сытныя», «Курачка пікантная», «Біфштэкс цудоўны», «Кракет асаблівы», запяканка «Здаравёнак» і каўбаскі «Абібок». А меню буфетнай прадукцыі папоўніць новы ягадны пірог: з пясочнага цеста з прымяненнем працёртай ягады.

Па словах Надзеі Лукашэвіч, навучэнцам 5—11-х класаў абед прапануюць на выбар — з супам ці без яго. «У кожнай нашай школе мы гэты выбар забяспечваем, — запэўніла яна. — Камбінат школьнага харчавання адгукнуўся і на запыт зрабіць стравы больш прывабнымі, духмянымі і пікантнымі. Таму сёлета кухары будуць прымяняць не толькі зяленіва пятрушкі, але і папрыку».

Надзея Лукашэвіч паведаміла, што ў новым навучальным годзе працягнецца акцыя «Чыстая талерка», якая стартавала летась: «За з'едзеную поўнасцю ежу прапануем дзіцяці сімвалічны прыз. Мы заўважылі, што ў дні, калі праходзіць акцыя, школьнікі ядуць больш ахвотна, вельмі ўважліва ставяцца да ежы і ў нас практычна на нуль зведзены адходы».

Дарэчы, калі раней галоўнай прычынай, з якой дзеці адмаўляліся есці ў школе, паводле анкетавання, быў вонкавы выгляд кухараў, то цяпер гэта прэтэнзіі да якасці ежы і таго, што ежа падаецца на стол халоднай.

— З вонкавым выглядам кухараў праблема вырашылася, сёння, напрыклад, абавязковым патрабаваннем пры раздачы ежы з'яўляецца выкарыстанне аднаразовых пальчатак, — заўважае загадчыца аддзялення гігіены дзяцей і падлеткаў Рэспубліканскага цэнтра гігіены, эпідэміялогіі і грамадскага здароўя Ала Малахава. — А вось якасць страў залежыць і ад адказнасці кухараў, і ад сыравіны, якая набываецца. З няякаснай сыравіны атрымаць якасную і смачную страву немагчыма.

Для дзяцей мае значэнне ўсё: як аформлена памяшканне, дзе яны харчуюцца; сервіроўка сталоў, які посуд пры гэтым выкарыстоўваецца.

Ала Малахава ўпэўнена, што выбар страў у школьнай сталовай павінен быць. Трэба хоць бы мінімальна ўлічваць смакавыя прыхільнасці дзяцей. «Дзеці нашы сёння не галодныя, у іх павышаныя патрабаванні да разнастайнасці харчавання, яны хочуць, каб ім прапаноўвалі сучасныя стравы. Калі ў меню прысутнічае нейкая страва, якая пастаянна адпраўляецца ў адходы, ніякая агітацыя не дапамагае і дзеці ўпарта яе ігнаруюць, значыць, яе трэба замяніць. Чаму павінен быць выбар? Калі дзіця, напрыклад, не есць рыбу дома, то не будзе яе есці і ў школьнай сталовай. Значыць, мы выкідаем грошы на вецер: або дзяржаўныя, або бацькоўскія. Такое нельга дапускаць. Трэба працаваць па меню заўтрашняга дня з магчымасцю выбару. Увогуле меню павінна быць дынамічным.

А вось наконт перспектыў з'яўлення ў школе вегетарыянскага меню Ала Малахава катэгарычная: «Сапраўднае вегетарыянства — вельмі дарагое задавальненне, таму што прадукты, якія выключаюцца з рацыёну, трэба паўнацэнна замяняць. А ў нас часцей за ўсё проста адмаўляюцца ад тых ці іншых прадуктаў. Таму і педагогам, і ўрачам-педыятрам неабходна размаўляць і пераконваць бацькоў у тым, што пераводзіць дзяцей на вегетарыянства — недапушчальна. У 18 гадоў няхай яны самі вырашаюць для сябе пытанне, ці падыходзіць гэта ім. Калі дзіцяці патрабуецца асаблівая дыета, педыятр павінен тое вызначыць, даць рэкамендацыю і ў школе яе выканаюць. Больш мы ніякіх адхіленняў ад прыкладных рацыёнаў у школе не дапускаем».

Пытанне наконт таго, ці могуць бацькі адмовіцца ад школьнага харчавання, узнімаецца з году ў год. Тлумачэнні з такой нагоды даваліся неаднаразова. «У нас няма ніякага прыгоннага права і прымусовай сістэмы арганізацыі харчавання для навучэнцаў, — падкрэслівае намеснік міністра адукацыі Аляксандр Кадлубай. — Можна адмовіцца ад школьнага харчавання без тлумачэння прычын, але бацькам трэба самім паклапаціцца аб карысным і збалансаваным харчаванні для свайго дзіцяці. Калі яны гатовыя самастойна арганізаваць паўнацэннае, здаровае харчаванне, я не думаю, што будуць нейкія праблемы з адміністрацыяй. І ніякіх даведак ад педыятра прадастаўляць не трэба».

«Калі дзіця не хоча харчавацца ў школьнай сталовай, мы не прымушаем, а гаворым аб тым, што для здароўя дзіцяці лепш атрымліваць гарачае харчаванне, якое адпавядае ўсім прынцыпам здаровага харчавання», — тлумачыць Ала Малахава.

Альтэрнатыўны варыянт — школьны буфет, дзе прадстаўлены шырокі асартымент прадукцыі. Напаўненне школьных буфетаў заканадаўча ўрэгуляванае. «Раней рэгулявалася нават колькасць найменняў аднаго і таго ж прадукту, але з часам ад гэтага адмовіліся, — заўважыла Ала Малахава. — У нас прапісана, што ў асартыменце павінны быць розныя бутэрброды, халодныя закускі, кісламалочныя прадукты, узбагачаныя макра- і мікранутрыентамі, садавіна і г. д. Могуць быць сухія злакавыя сняданкі. Асартымент буфета павінен адпавядаць прынцыпам здаровага харчавання. У дачыненні да кандытарскіх вырабаў і прысмакаў дзейнічае жорсткае абмежаванне: у буфетах можа быць не больш за 10 найменняў прадукцыі прамысловай вытворчасці.

Па словах Алы Малахавай, прысмакі ў прынцыпе не могуць прызначацца для харчавання дзяцей дашкольнага і школьнага ўзросту, таму што яны не адпавядаюць прынцыпам здаровага харчавання.

Што да прадукцыі ўласнай вытворчасці, яна можа рэалізоўвацца ў неабмежаванай колькасці. Тым больш што пры выпечцы звычайна выкарыстоўваюць розныя карысныя начынкі: яблыкі, капусту, курагу і г. д. «У дадзеным выпадку асартымент мы не абмяжоўваем, нягледзячы на тое, што гэта мучны выраб. Справа ў тым, што ён не ўтрымлівае гідрагенізаваныя тлушчы, забароненыя ў харчаванні дзяцей. Наша прамысловасць грашыць тым, што выпечка (пячэнне і іншая прадукцыя) утрымлівае такія тлушчы, гэта значыць, што яна гатуецца на маргарыне. А ў нас усё гатуецца на раслінным алеі або сметанковым масле», — растлумачыла Ала Малахава.

Акрамя таго, у буфетах дзейнічаюць абмежаванні па продажы піцы, смажанак, сасісак у цесце і падобных вырабаў. «Адзін з гэтых відаў прадукцыі можа рэалізоўвацца ў буфеце не часцей за два разы на тыдзень», — дадала спецыяліст санэпідслужбы. Яна падкрэсліла, што бацькам таксама трэба сачыць за тым, што іх дзеці купляюць у буфеце, ці карысная гэта ежа.

У новым навучальным годзе харчаваннем будуць ахоплены па краіне 1 млн 85 тысяч навучэнцаў устаноў агульнай сярэдняй адукацыі. У садах будуць харчавацца каля 391 тысячы выхаванцаў. «Да пачатку навучальнага года былі праведзены планавыя рамонтныя работы, заменена ўстарэлае тэхналагічнае і халадзільнае абсталяванне, кухонны інвентар і посуд. Аб'екты грамадскага харчавання ўстаноў дашкольнай, агульнай сярэдняй адукацыі будуць функцыянаваць у штатным рэжыме, іх больш як шэсць тысяч. У мэтах забеспячэння навучэнцаў збалансаваным, здаровым харчаваннем у рэгіёнах распрацоўваецца прыкладны двухтыднёвы рацыён харчавання. Навучэнцам усіх катэгорый прадастаўляецца адзіны рацыён харчавання, незалежна ад таго, хто аплачвае харчаванне: бацькі або дзяржава», — праінфармаваў Аляксандр Кадлубай.

Што датычыцца грашовых нормаў расходаў на харчаванне, то яны залежаць ад тыпу ўстановы адукацыі і часу знаходжання ў ім выхаванца. Нядаўна яны павялічыліся ад 9 да 13 працэнтаў. Напрыклад, ва ўстановах дашкольнай адукацыі — на 10 працэнтаў, сярэдняй адукацыі — на 11 працэнтаў. «Кошт харчавання ў звычайных садках выхаванцаў ва ўзросце ад аднаго да трох гадоў пры знаходжанні ва ўстанове 10,5 гадзіны складае 3,2 рубля ў дзень, у санаторных садках і групах для дзяцей 3—7 гадоў са знаходжаннем 12—24 гадзіны — 6,5 рубля», — расказаў Аляксандр Кадлубай.

Надзея НІКАЛАЕВА