Мужчын- педагогаў — у Чырвоную кнігу?

Як вядома, настаўнікам года-2014 стаў Віктар Эдуардавіч Жук, малады выкладчык гісторыі з сярэдняй школы № 11 горада Маладзечна.

Прачытаў аб гэтым і задумаўся.

Нейкі парадокс атрымліваецца.

Усё часцей і часцей на конкурсах прафесійнага майстэрства настаўнікаў перамагаюць менавіта мужчыны, хоць колькасць іх у школах з кожным годам, на жаль, становіцца ўсё меншай.

Не ідуць мужчыны ў школу, і прычын тут аж некалькі.

Але пра іх — ніжэй. Спачатку крыху гісторыі.

У ХІХ стагоддзі прафесія настаўніка была выключна мужчынскай, як, дарэчы, і многія іншыя (урач, інжынер, адвакат, не кажучы ўжо пра ваенных). І была гэтая прафесія не толькі вельмі прэстыжнай і паважанай, але і даволі высокааплачваемай. Мяркуйце самі...

Па школьным статуце 1828 года настаўнік прыходскага вучылішча атрымліваў чын 14-га класа і разам з гэтым асабістае дваранства.

У 1890 годзе Маскоўскае земства плаціла народным настаўнікам (а гэта была самая нізкая іх катэгорыя) па 300 рублёў за год, прыбаўляючы кожныя 3 гады па 50 рублёў, так што настаўнік з 12-гадовым стажам атрымліваў ужо 500 рублёў (у тры разы больш, чым кваліфікаваны рабочы). А Пецярбургскае земства ўстанавіла мінімальны аклад настаўніка пачатковай школы ў 480 рублёў, а тым, хто скончыў гімназію, настаўніцкую семінарыю альбо вышэйшыя педагагічныя курсы — 600 рублёў.

Настаўнікі ж гімназій атрымлівалі ў разы больш і маглі даслужыцца аж да чыну стацкага саветніка (амаль генеральскі). І не дзіўна, што іх жонкі не толькі не працавалі, але і служанак для хатніх спраў наймалі.

Усё змянілася пасля рэвалюцыі, калі было аб'яўлена раўнапраўе жанчын з мужчынамі ва ўсім, у тым ліку і ў выбары прафесій. І пайшлі жанчыны працаваць не толькі настаўніцамі ў школы, але і на заводы, і нават у забоі кайлом махаць.

Але аж да Вялікай Айчыннай вайны колькасць мужчын-настаўнікаў была даволі вялікай. Ды толькі шмат іх загінула за чатыры трагічныя гады, так што ў пасляваенны час колькасць прадстаўнікоў «моцнай паловы» ў школах ужо не дасягала пяцідзесяці працэнтаў. І з таго часу з кожным годам станавілася ўсё меншай і меншай...

А што цяпер?

Тэндэнцыя прасочваецца ўжо падчас вучобы ў педагагічных ВНУ. Колькасць юнакоў там ад нуля (пачатковыя класы і дашкольнае выхаванне) да дзесьці 30% (фізіка, матэматыка)... І не факт, што кожны хлопец пасля атрымання дыплома або абавязковай адпрацоўкі (калі вучыўся на бюджэтнай форме) застанецца ў школе. А многія нават самі ў армію просяцца, каб толькі са школы збегчы (там год адслужыць — тут два адпрацаваць).

Чаму так? Заробак нізкі?

Так, заробкі ў многіх нашых настаўнікаў, на жаль, адны з самых нізкіх па краіне. А мужчыны, такая ўжо традыцыя, хочуць быць сапраўднымі «галоўнымі ў сям'і», у тым ліку і па заробку. Таму і не імкнуцца ў школу.

Дык што, справа толькі ў невысокім заробку?

Не будзем спяшацца з высновамі.

Яшчэ адна прычына нізкай матывацыі маладых людзей да педагагічнай прафесіі — адсутнасць кар'ернага росту. Пачынаючы працаваць інжынерам на вытворчасці альбо менеджарам у гандлёвай фірме, мужчыны міжволі мараць пра больш прэстыжныя і фінансава забяспечаныя пасады. А што настаўнік? Да каго, уласна кажучы, ён можа даслужыцца? Да завуча ці дырэктара школы (сярод апошніх, дарэчы, працэнт мужчын значна вышэйшы, чым у цэлым сярод настаўнікаў)? Але ж гэта таксама па вялікім рахунку «тупіковая» пасада. І не вельмі зайздросная, калі шчыра...

І гэта не толькі ў нас.

Калі ўзяць, напрыклад, ЗША, то там, як ні дзіўна, таксама назіраецца падобная карціна. Па звестках Бюро статыстыкі, колькасць мужчын у амерыканскіх школах не так даўно складала ўсяго толькі 24% ад агульнай колькасці настаўнікаў. У некаторых штатах паказчык быў крыху вышэйшым, дзесьці — яшчэ больш нізкім... І гэта пры тым, што мужчыны-настаўнікі ў сярэднім атрымлівалі ў год каля 45 тысяч долараў. Па нашых мерках — вельмі прыстойны заробак, па амерыканскіх — не. Асабліва для мужчын. І галоўнае — няма перспектыў для кар'ернага росту. А значыць, непрэстыжна для мужчыны-амерыканца быць настаўнікам. Урачом — так! Юрыстам — цудоўна! Бізнесменам... Тут, як атрымаецца, але можна рызыкнуць — раптам пашанцуе?.. А вось настаўнікам... Не прагарыш адназначна, але і не разбагацееш. А гэта неяк не па-амерыканску, бо мара сярэднестатыстычнага амерыканца — «злавіць фартуну за хвост»!

А ў школу фартуна гэта нават носу не кажа, там яе і не ўбачыш, не тое, каб злавіць...

У еўрапейскіх школах, дарэчы, працэнт настаўнікаў-мужчын таксама не вельмі высокі (праўда, у розных краінах ён свой), так што праблема гэта не толькі наша. Хоць у нас яна ў апошні час асабліва абвастрылася.

Не ідуць мужчыны ў школу, хоць плач! Не хочуць «сеяць разумнае, добрае, вечнае». А тых мужчын, якія сёння ўсё ж гэтым займаюцца, хутка давядзецца ў Чырвоную кнігу заносіць. Як выміраючы від. Або думаць, як гэты «від» захаваць.

Генадзь АЎЛАСЕНКА.