Што знойдзем у Найдзіна?

У выдавецтве «Чатыры чвэрці» ў серыі «Бібліятэка Саюза пісьменнікаў Беларусі» выйшла кніга апавяданняў Васіля Найдзіна «Анюціны вочкі». Аўтар, што вядомы чытачу найперш як сатырык і гумарыст, прадставіў на чытацкі суд шэраг апавяданняў рознай танальнасці: гучаць тут не толькі вясёлыя ноты — у кнізе багата тужлівых разваг-роздумаў пра цеплыню і трываласць чалавечых стасункаў і хуткаплыннасць жыцця.

Нават апавяданне «Анюціны вочкі», якое дало назву новай кнізе, мае столькі супярэчлівых адценняў штодзённасці, што гумар у ім выглядае не як вызначальны кампанент, а як пэўны аптымістычны ракурс. Галоўныя героі — старыя людзі, што жывуць у вёсцы звыклым парадкам (гаспадарка, агарод, тэлевізар), вядуць «дыскусіі», дзе лепш садзіць агуркі і цыбулю, без нагоды сварацца і нязлосна кпяць адно з аднога. Вядома, ёсць тут і сусед, з якім галоўны герой абмяркоўвае лад жыцця шпакоў і пытанні сусветнай палітыкі… Многія рэплікі старых выклікаюць усмешку, у многіх выразах чытач пазнае або сваіх родных, або суседзяў. Няма кульмінацыі сюжэта, замест гэтага — скрушная разважлівасць старасці, калі чалавек застаецца на самоце адно з успамінамі пра любага чалавека. Карціна, створаная пісьменнікам, сапраўды кранальная: удавец Макар пасля смерці жонкі Анюты сам высаджвае на граду яе ўлюбёныя «анюціны вочкі», хаця ніколі не любіў кветак. У кнізе нямала такіх шчымлівых пасляслоўяў да супольнага жыцця, і ў асэнсаванні іх няма напружанай трагічнасці, хутчэй, мудрая сцішаная тужлівасць. Дазволіць сабе гэта можа толькі чалавек з багатым жыццёвым досведам, якому давялося назіраць багата «сюжэтаў» і перажываць іх самому.

Аднак далёка не ўсё апавяданні такія. У многіх пазнаецца адзін з самых вядомых аўтараў часопіса «Вожык», калі чытач можа папросту ад душы пасмяцца разам з аўтарам — нягледзячы на тое, што пэўная маральна-сацыяльная праблема абавязкова прысутнічае ў творы. Вядома, не магла застацца без увагі Васіля Найдзіна, які амаль усё жыццё працуе ў літаратурнай сферы, выдавецка-кніжная тэма. Напрыклад, у апавяданні «Аўтарытэтны гумар» пісьменнік-гумарыст Перчык вядзе перамовы з рэдактарам выдавецтва: надзеі на выданне кнігі ў найбліжэйшы час няма, чарга такая вялікая, што рукапіс Перчыка трапляе на паліцу з подпісам «2025». І калі ў самога аўтара і яго чытачоў смех выклікае тэкст твораў, то рэдактара пацяшае іншае: безнадзейна агромністы стос рукапісаў… Бадай, няма ніводнага пісьменніка, у творчасці якога рана ці позна не ўзнікае сатырычнага асэнсавання выдавецкага працэсу.

Спалучэнне гумару з усведамленнем чалавечай адзіноты, незваротнасці маладосці, глыбіні псіхалагічных прывязак у няпростым сямейным жыцці — адметнасць стылю Васіля Найдзіна. Ёсць нагода і пасмяяцца, і ўсур’ёз задумацца. Апавяданні прысвечаныя розным тэмам: бацькі і дзеці, сацыяльныя праблемы сучаснай вёскі, імкненне ці няўменне сужэнцаў захаваць хісткую сямейную абалонку, штучнасць папяровай офіснай іерархіі… І па-над усім — шчырае перакананне аўтара, што сапраўднае (каханне, сяброўства, адданасць, сумленнасць) усё адно пераможа. Нават калі гэта не ёсць відавочным з пункту гледжання дня сённяшняга, што звычайна ацэньваецца паводле знешніх прыкмет матэрыяльнага дабрабыту ці хуткаплыннага поспеху.

Наталля НАРУТОВІЧ