Каб думкі Песняра пачуць і зразумець

У новае выданне зборніка “Санеты” на мовах свету” ўвойдуць і пераклады твораў Янкі Купалы, якія зрабіў вядомы расійскі паэт, галоўны рэдактар “Литературной газеты” Максім Замшаў

На беларускім інтэрнэт-партале “Созвучие” можна пачытаць, што ў Дзяржаўным літаратурным музеі Янкі Купалы рыхтуецца новае выданне зборніка. Як паведаміла дырэктарка музея Алена Ляшковіч, шмат хто лічыць за гонар спрычыніцца да перакладу вялікай паэзіі вялікага творцы: “У музея наладжаны добрыя міжнародныя стасункі. На нашу пляцоўку прыходзяць дыпламаты, прыязджаюць госці з розных краін. Мы самі едзем з выстаўкамі ў розныя куточкі свету. І як вынік — розныя творчыя, грамадскія праекты. Усё гэта мы робім і дзеля Купалы, і дзеля пашырэння ведання пра Беларусь у свеце”.

Мяркуецца, што новы зборнік Купалаўскіх санетаў у перакладах пабачыць свет ужо сёлета ў выдавецтве “Мастацкая літаратура”. Цяпер сабраны ў партфель творчага праекта пераклады на армянскую, грузінскую, літоўскую, мангольскую, сербскую, славацкую, чачэнскую, чувашскую, шорскую мовы. Ёсць і пераклады на рускую. Газета “Голас Радзімы” паведамляла: калі сёлета ў лютым праходзіла XXVІ Мінская міжнародная кніжная выстава-кірмаш, то свае пераклады прэзентаваў на форуме Максім Замшаў, галоўны рэдактар “Литературной газеты”. Алена Ляшковіч удакладняе, што маскоўскі паэт паўдзельнічаў і ў лютаўскім Міжнародным сімпозіуме “Пісьменнік і час”. Дырэктарка ўдзячна Міністэрству інфармацыі Беларусі за арганізацыйнае спрыянне праекту, наладжванне сувязяў многіх нацыянальных літаратур свету і з Купалаўскім музеем.

Мне пашчасціла быць на мінскай прэзентацыі Максіма Замшава. З ягоных слоў я зразумеў: нешта вяло прызнанага маскоўскага паэта, празаіка, крытыка, лаўрэата шэрагу літаратурных прэмій да сустрэчы з творчасцю Песняра. Прынамсі, Максім Адольфавіч згадаў, што жыве ў Маскве на Кутузаўскім праспекце, які пераходзіць у Мінскую шашу. І якраз у скверыку насупраць яго дома ўсталявалі помнік Янку Купалу. Варта дадаць: тое было зроблена да 125‑х угодкаў Песняра, аўтары помніка — беларускія скульптары Леў Гумілеўскі ды ягоны сын Сяргей. Адкрылі помнік, дарэчы, “пад знакам трох сямёрак”: 7.07.2007 года. Вось так і пачаўся шлях Замшава да Купалы.

Летась паэту з Мінінфармацыі Беларусі прапанавалі паўдзельнічаць у праекце па перакладзе санетаў Янкі Купалы на замежныя мовы. “Як кажуць: ад такіх прапаноў не адмаўляюцца, — прызнаўся госць.  — І праца пачалася. Пераклад паэтычны — наогул вельмі складаная рэч, паколькі ўсе па-рознаму разумеюць, якім ён павінен быць на самай справе. І школы паэтычнага перакладу дзеляцца на дзве процілеглыя групы. Адны перакладчыкі спрабуюць упрыгожыць на мове перакладу тэкст, які пераствараюць. І тады часта ад арыгінала мала што застаецца. А ёсць яшчэ школа вельмі навуковага перакладу: калі раяць ісці дакладна за арыгіналам. Але пры тым тэкст пазбаўляецца пэўнай часткай паэтычнасці, прывабнасці на рускай, у прыватнасці, мове. І заўсёды перад перакладчыкам ёсць праблема, ці адна з задач, калі ён сам паэт: прыбраць з канчатковага тэксту ўласныя паэтычныя асаблівасці. Што, дарэчы, цалкам не ўдавалася ў свой час Барысу Пастэрнаку. Ён выдатна перакладаў многае, але ўсюды то быў Пастэрнак: яго характэрныя абароты, мадэлі словаўтварэння… Разумеючы, што паэзія Купалы дасканалая, спачатку я падумаў: а навошта спрабаваць зраўняцца з тым, што даскалае на блізкай нам славянскай мове? Але ўсё ж рызыкнуў…”.

Па словах Максіма Замшава, у Купалаўскіх санетах мала рыфмаў, таму й прасторы для манеўру перакладчыку няма. Ён чытаў пераклады 12 санетаў, надрукаваныя ў нумары “Литературной газеты” (№ 4 (6675), 30 студзеня — 5 лютага) пад загалоўкам “Любите будущее мирозданья”, расказваў пра свае адкрыцці ў творах Песняра. І пра творчыя планы. Але пра тое — іншым разам.

Іван Ждановіч

Нумар у фармаце ПДФ