Ана­толь Рэзановіч. Ве­ра Ка­пан­ска­га

Ана­толь Рэзановіч. Ве­ра Ка­пан­ска­га (Уры­вак з дру­гой кнi­гi ра­ма­на «Па­лын-вада»)

Ве­ча­рам За­лес­ка­му па­тэ­ле­фа­на­ваў Ма­за­леў­скi. Пер­шы раз за апош­нiя ме­ся­цы. Не пры­вi­таў­шы­ся, за­пы­таў ус­тры­во­жа­ным го­ла­сам:

— Што ў вас там, у Са­ю­зе, ро­бiц­ца?

— А нi­чо­га не ро­бiц­ца, — не ра­зу­ме­ю­чы ў чым сут­насць пы­тан­ня, ад­ка­заў Па­вел Ся­мё­на­вiч.

Так, га­ва­рыць яму з Ан­джэ­ем не ха­це­ла­ся. Ды i пра што га­ва­рыць: усё ўжо даў­но пе­ра­га­ва­ры­лi. А пас­ля та­го, як ён, За­лес­кi, з акна вы­кi­нуў­ся, уся­ля­кiя кан­так­ты ў яго з Ма­за­леў­скiм спы­нi­лi­ся. Хi­ба што па­ру ра­зоў па тэ­ле­фо­не i га­ва­ры­лi. Так, нi пра што...

— Я пра Чар­но­быль, — пра­сi­пеў у слу­хаў­ку Ан­джэй.

— Па­куль нi­чо­га не­вя­до­ма, — глу­ха i не­ах­вот­на вы­да­вiў з ся­бе Па­вел Ся­мё­на­вiч.

— Ча­му?

— Мне не дак­лад­ва­юць.

— Зра­зу­ме­ла, — Ма­за­леў­скi за­моўк. Пас­ля ма­руд­на, шмат­знач­на пра­га­ва­рыў: — У нас пi­шуць, што ра­ды­я­цый­ны фон у вас моц­на за­вы­ша­ны, а апад­кi, якiя вы­па­лi на зям­лю, хут­ка пры­вя­дуць да жах­лi­вых хва­роб — ана­ка­ла­гiч­ных. Гэ­та як у Хi­ра­сi­ме, ка­лi аме­ры­кан­цы атам­ную бом­бу скi­ну­лi. Так што ду­май...

За­лес­кi ха­цеў бы­ло па­пы­тац­ца, пра што ду­маць, але не спы­таў. На­вош­та? Усё ўжо ў мi­ну­лым: i ма­ла­досць, i зда­роўе, i спа­дзя­ван­нi на леп­шае жыц­цё... Ця­пер адзiн кло­пат — пра­цяг­нуць га­ды два-тры, а там... Там бу­дзе вi­даць.

Пас­ля раз­мо­вы з Ан­джэ­ем Па­вел Ся­мё­на­вiч пры­лёг на ка­на­пу — цяг­ну­ла на сон. Але па­спаць яму не да­вя­ло­ся — жон­ка па­клi­ка­ла вя­чэ­раць. Ён праз сi­лу пад­аў­ся на кух­ню. Па звыч­цы па­цi­ка­вiў­ся:

— А дзе Ма­ры­на?

— У гос­цi да сяб­роў­кi па­еха­ла, — кi­ну­ла Зi­на­i­да Ры­го­раў­на, за­вар­ва­ю­чы гар­ба­ту. — Та­бе яна на­вош­та?

За­лес­кi ўздых­нуў.

— Прос­та так спы­таў­ся.

— Пы­та­ец­ца ён, — пра­бур­ча­ла жон­ка. — Вось вер­нец­ца Ма­ры­на, сам у яе i за­пы­тай­ся, а то ў мя­не ўсё жыц­цё вы­свят­ля­еш: дзе ды што.

Па­вел Ся­мё­на­вiч са скру­хай па­гля­дзеў на Зi­на­i­ду Ры­го­раў­ну: ня­чэ­са­ная, у па­ка­ме­ча­ным хат­нiм ха­ла­це, пад ва­чы­ма сi­не­юць мяш­кi. Ста­ра­ец­ца тры­мац­ца ба­я­вi­та, як ка­ман­дзiр, а ў са­мой час ад ча­су нер­во­ва ту­за­ец­ца га­ла­ва.

— Ты б пры­се­ла, ад­па­чы­ла, — па­шка­да­ваў ён жон­ку.

Зi­на­i­да Ры­го­раў­на здзiў­ле­на пры­ўзня­ла рэд­кiя бро­вы.

— Кла­пат­лi­вы ты стаў. А ра­ней ча­му ж не кла­па­цiў­ся?

— Не ве­даю.

За­лес­кi вi­на­ва­та ўсмiх­нуў­ся.

— А я ве­даю, — Зi­на­i­да Ры­го­раў­на скла­ла на гру­дзях мар­шчы­нiс­тыя ру­кi. — Пра ся­бе ты толь­кi i ду­маў. Толь­кi пра ся­бе. Ве­даю. А вось на ста­рас­цi пра мя­не ўспом­нiў, пра жон­ку сваю, пра дач­ку. Па­мi­раць ба­iш­ся цi што?

— Ба­ю­ся, — пры­знаў­ся Па­вел Ся­мё­на­вiч. — I заў­сё­ды ба­яў­ся. Ты гэ­та­га не ве­да­еш, а мне да­вя­ло­ся, пе­ра­жыў...

Яму за­ха­це­ла­ся вы­га­ва­рыц­ца, рас­ка­заць пра ся­бе ма­ла­до­га, ка­лi яшчэ жа­нi­хом ха­дзiў, а пас­ля, у вай­ну, ад нем­цаў i пар­ты­зан на ху­та­ры ха­ваў­ся. Але па­ба­яў­ся — цi ма­ла што жон­цы на ро­зум прый­дзе. Яшчэ ча­го доб­ра­га вы­га­нiць, вы­ста­вiць за дзве­ры. А ку­ды яму iс­цi, да ка­го?.. Нi­ко­га ня­ма, нi­ко­му ён не па­трэб­ны...

— Ра­ней я час­та на ця­бе зла­ва­ла­ся, — мiр­на пра­га­ва­ры­ла Зi­на­i­да Ры­го­раў­на. — За тое, што не лю­бiў мя­не, што да дач­кi сва­ёй, як да чу­жой, ста­вiў­ся. А ця­пер ба­чу — да­рэм­на зла­ва­ла­ся. Трэ­ба бы­ло са­мой мець боль­шую злосць, быць бо­лей су­ро­вай, каб тры­маць ця­бе ў ру­ках. Ты ж ба­iш­ся, ка­лi су­праць ця­бе iдуць. Па­мя­та­еш, як ад­ной­чы я пры­гра­зi­ла, што сы­ду ад ця­бе, ка­лi но­вае па­лi­то не ку­пiш?.. Ста­рое та­ды ўжо на­сiць бы­ло не­маг­чы­ма — вы­цер­ла­ся ўсё, ру­ка­вы за­шмаль­ца­ва­ныя, быц­цам iх тлу­шчам зма­за­лi. Сяб­роў­кi ў ста­ло­вай на­ват жар­та­ва­лi: «Ты што, на ма­шы­ну з му­жам збi­ра­еш?» Што мне бы­ло ад­каз­ваць?! Маў­ча­ла. А ўсё — сквап­насць. Твая сквап­насць. Пас­ля i я та­кой ста­ла як i ты. Зда­ра­ла­ся, Ма­ры­на па­про­сiць ку­пiць ёй аб­ноў­ку, а я яе пад­ман­ваю: «Ня­ма гро­шай». Дур­нi­ца бы­ла... Дур­нi­ца бес­са­ром­ная — дзi­ця сваё пад­ман­ва­ла.

— Ця­пер па­ра­зум­не­ла?

— Па­ра­зум­не­ла, ка­лi ты з па­ла­ма­ны­мi рэ­бра­мi i пе­ра­бi­тай на­гой у баль­нi­цы ля­жаў. Я та­ды тваю воп­рат­ку пе­ра­бi­ра­ла i гро­шы знай­шла. Шмат гро­шай. Мне аж страш­на зра­бi­ла­ся. Вось, ду­маю, па­ра­зiт: мы ўсё жыц­цё пе­ра­бi­ва­ем­ся з ка­пей­кi на ка­пей­ку, а ты ўсе гро­шы ў пан­чо­ху склад­ва­еш... Крыўд­на.

— Ты са­ма i да­па­ма­га­ла склад­ваць, — на­га­даў жон­цы За­лес­кi.

— Я i ка­жу, што дур­нi­цай бы­ла. Вяр­нуць бы той час, я iна­чай жы­ла б. I ця­бе пры­му­сi­ла б так жыць.

— Што бы­ло, той прай­шло.

— Прай­шло.

— Ве­да­еш, i я так­са­ма пра гэ­та ду­маю.

— Пра што пра гэ­та?

— Пра тое, што сквап­ны быў. Гро­шай шка­да­ваў. А трэ­ба бы­ло вас шка­да­ваць. Ды i ся­бе так­са­ма.

Паў­лу Ся­мё­на­вi­чу прый­шлi на па­мяць пач­кi дзе­ся­цi­руб­лё­вак, якiя пры­вёз пе­рад Мас­коў­скай Алiм­пi­я­дай Ан­джэй. Хоць якi ён Ан­джэй. Анд­рэй ён, Анд­рэй Ма­за­ле­вiч, як сам i рас­каз­ваў...

— Дай­шло, вы­хо­дзiць, — iра­нiч­на пра­мо­вi­ла Зi­на­i­да Ры­го­раў­на. — I да ця­бе дай­шло.

— Дай­шло, — цi­ха вы­да­вiў з ся­бе За­лес­кi.

— Эх, Па­ша-Па­ша, ле­пей па­маў­чы...

Даў­но так не на­зы­ва­ла Зi­на­i­да Ры­го­раў­на свай­го му­жа. Ён ад та­ко­га зва­ро­ту раз­мяк i ледзь­ве не за­пла­каў.

— Маў­чы, — паў­та­ры­ла жон­ка i рап­там цi­ха па­пра­сi­ла: — Да­вай хоць бы ас­та­так жыц­ця па-ча­ла­ве­чы пра­жы­вём, без нер­ваў, без злос­цi на Ма­ры­ну i са­мiх ся­бе.

— Да­вай...

Па­вел Ся­мё­на­вiч кiў­нуў, але i за­су­мня­ваў­ся: «Цi мож­на так?..»

— Жыц­цё на­ша ка­рот­кае, — пра­га­ва­ры­ла са­ма са­бе Зi­на­i­да Ры­го­раў­на. — А тут яшчэ ра­ды­я­цыя гэ­тая — Чар­но­быль. Што бу­дзе, не­вя­до­ма.

«Па­ба­чым яшчэ, — ус­пом­нiў За­лес­кi сло­вы Ма­за­леў­ска­га пра страш­ныя хва­ро­бы, якi­­мi бу­дуць хва­рэць лю­дзi. — I жыць хо­чац­ца, i страш­на...»

***

С

яр­гей Iва­на­вiч Куць­ко ў ава­рыю на Чар­но­быль­скай АЭС не па­ве­рыў. Як i кож­ны пен­сi­я­нер, якi па­бы­ваў за доў­гае жыц­цё ў роз­ных сi­ту­а­цы­ях, ён кож­ную на­вi­ну пад­вяр­гаў су­мнен­ням.

— Ка­лi i зда­ры­ла­ся што, то гэ­та не вы­бух, — цвёр­да да­каз­ваў сва­ёй жон­цы Сяр­гей Iва­на­вiч. — Гэ­та ж атам­ная элект­ра­стан­цыя, стра­тэ­гiч­ны аб'­ект...

Але та­кая ўпар­тасць бы­ла ня­доў­га. А ка­лi быць больш дак­лад­ным, то ка­ля двух ме­ся­цаў. Як­раз на­пры­кан­цы чэр­ве­ня, ка­лi па­кi­даў са­на­то­рый, у якiм ля­чыў сэр­ца, Куць­ко па­ба­чыў свай­го ста­ро­га сяб­ра — ге­не­ра­ла Кар­по­вi­ча.

— Вось дык су­стрэ­ча, — уз­ра­да­ваў­ся Iван Ста­нi­сла­ва­вiч. — Ты што ж, ад­па­чы­ваў тут?

— У на­шым уз­рос­це ўжо не ад­па­чы­ва­юць, — Сяр­гей Iва­на­вiч сум­на ўсмiх­нуў­ся. — На пра­фi­лак­ты­цы быў.

— Вось i я на гэ­тую са­мую пра­фi­лак­ты­ку, чорт яе па­бя­ры, пры­ехаў.

— Атрым­лi­ва­ец­ца, што я — сю­ды, а ты — сю­ды.

— Атрым­лi­ва­ец­ца, што так.

Кар­по­вiч вы­гля­даў не най­леп­шым чы­нам: ва­ла­сы рэд­кiя, па­доб­ныя на вы­рва­ны з гры­вы ста­ро­га ка­ня клок; лоб у доў­гiх ба­роз­нах мар­шчын; шчо­кi бар­во­выя, упа­лыя; ге­не­раль­скi кi­цель вi­сiць на ху­дых апу­шча­ных пля­чах, быц­цам на ве­шал­цы.

Куць­ко хоць i пад­ля­чыў­ся, але так­са­ма быў вар­ты жа­лю: яшчэ бо­лей вы­сах, стаў мен­шы рос­там, са­гнуў­ся — зда­ва­ла­ся, ка­лi iдзе, па­дае.

— Да­вай пры­ся­дзем, — пра­па­на­ваў Iван Ста­нi­сла­ва­вiч.

Яны се­лi на лаў­ку, што стая­ла пад вы­со­кай рас­кош­най лi­пай, ва­кол якой гу­дзе­лi, кру­жы­лi пчо­лы.

— Праз па­ру дзён за­квiт­нее, — Сяр­гей Iва­на­вiч па­ка­заў ва­чы­ма на лi­пу. — Прый­шоў час.

— Так, па­ра, — Кар­по­вiч уз­дых­нуў. — Нам вось што?

Куць­ко пра­маў­чаў. Нi­чо­га бо­лей не га­ва­рыў i Iван Ста­нi­сла­ва­вiч. Абод­ва яны як быц­цам са­ро­ме­лi­ся гля­дзець адзiн на ад­на­го — ста­рыя, горш за тое — раз­ва­лi­ны. А бы­лi...

Згад­ваць мi­ну­лае iм не ха­це­ла­ся, а га­ва­рыць пра сён­няш­нi дзень — пус­тое, бо ця­пер гэ­та сён­ня ма­ла ад iх за­ле­жа­ла. Ста­рыя сяб­ры да­жы­ва­лi свой век, а ва­кол iх, раз­драж­ня­ю­чы сва­iм буй­ствам, кi­пе­ла вяс­на.

— Што чу­ваць? — за­пы­таў­ся Куць­ко.

— Нi­чо­га доб­ра­га, — ад­гук­нуў­ся Кар­по­вiч. — Паў­сюль га­во­раць пра ава­рыю на Чар­но­быль­скай элект­ра­стан­цыi.

— Як жа гэ­так зда­ры­ла­ся?

— Вы­бух­ну­ла.

— Не ма­гу ўя­вiць. Гэ­та ж, лi­чы, бом­ба.

— Го­рай. Бом­ба ўза­рва­ла­ся, ка­го за­бi­ла, ка­го па­ка­ле­чы­ла, i ўсё. А тут пра­цэс доў­га iшоў i па­куль яшчэ не за­вяр­шыў­ся.

— Якi пра­цэс?

— Звы­чай­ны.

— Ты рас­тлу­мач, — па­пра­сiў Куць­ко, — а то мне рас­каз­ва­юць, а я не ма­гу са­бе ўя­вiць, што гэ­та та­кое.

— Доб­ра... Ка­лi цi­ка­ва, рас­тлу­ма­чу, — Iван Ста­нi­сла­ва­вiч па­клаў ру­кi на ка­ле­нi. — Бы­ло вы­ра­ша­на пра­вес­цi на Чар­но­быль­скай АЭС вы­пра­ба­ван­нi тур­ба­ге­не­ра­та­ра. А ў нас, сам ве­да­еш, на сiс­тэ­му бяс­пе­кi нi­ко­лi i нi­дзе ўва­гi не звяр­та­юць. Так i тут, у Чар­но­бы­лi гэ­тым, бы­ло. У вы­нi­ку рэ­ак­тар вы­бух­нуў. Гэ­та, ка­лi тлу­ма­чыць та­бе прос­та, каб ты зра­зу­меў. Ка­лi ж па-на­ву­ко­ва­му цi па-ва­ен­на­му, то рэ­ак­тар экс­плу­а­та­ваў­ся ў не­бяс­печ­ным рэ­жы­ме. У ней­кi мо­мант ма­гут­насць яго рэз­ка пад­ско­чы­ла. Спе­цы­я­лiс­ты пад­лi­чы­лi, што ў ты­ся­чу ра­зоў. Ад­быў­ся цеп­ла­вы вы­бух, пас­ля дру­гi. Рэ­ак­тар раз­бу­рыў­ся, па­чаў­ся па­жар. Са­мае страш­нае, што за­га­рэў­ся гра­фiт. Част­ка па­лi­ва i гра­фi­ту бы­ла вы­кi­ну­та ў ат­мас­фе­ру. А гэ­та драб­нют­кiя ра­дые­ак­тыў­ныя час­цiн­кi. Iх з вет­рам раз­нес­ла да­лё­ка ва­кол Чар­но­бы­ля. На дзя­сят­кi, сот­нi кi­ла­мет­раў. Ды i за­раз яшчэ iдуць вы­кi­ды. У рэ­ак­та­ры ўсё кi­пiць, як у чай­нi­ку... Я ча­ла­век ва­ен­ны, а са­мо­му не­як не па са­бе, жу­дас­на.

— Ад­куль та­бе ўсё вя­до­ма?

— Вя­до­ма... Пля­мен­нiк у мя­не ў Кi­еў­скiм КДБ пра­цуе, ён i рас­ка­заў. Ле­пей бы не рас­каз­ваў.

— Ча­му гэ­та?

— А та­му, што рэ­ак­тар гэ­ты даў­но па­вi­нен быў вы­бух­нуць.

Сяр­гей Iва­на­вiч з не­ўра­зу­мен­нем гля­дзеў на Кар­по­вi­ча. Той ад­ра­зу ад­рэ­ага­ваў:

— Ты не гля­дзi так, я праў­ду га­ва­ру.

— Праў­ду?

— Праў­ду... Яшчэ на­пры­кан­цы ся­мi­дзя­ся­тых i ў па­чат­ку вась­мi­дзя­ся­тых га­доў, ка­лi бу­да­ва­ла­ся Чар­но­быль­ская АЭС, па­ча­лi­ся на ёй праб­ле­мы. Ра­бот­нi­кi КДБ, якiя ку­ры­ра­ва­лi бу­даў­нiц­тва стан­цыi, i ад­па­вед­ныя спе­цы­я­лiс­ты, у тым лi­ку i мой пля­мен­нiк, зра­бi­лi вы­сно­ву, што трэ­цi i чац­вёр­ты бло­кi ма­юць кан­струк­тар­скiя не­да­роб­кi. З-за iх ужо та­ды па­ча­лi раз­бу­рац­ца пе­ра­крыц­цi бло­каў. Пры­чы­на — нiз­кая эфек­тыў­насць цеп­ла­вой iза­ля­цыi. Да та­го ж не­ка­то­рае аб­ста­ля­ван­не, якое па­стаў­ля­лi для Чар­но­быль­скай АЭС з Юга­сла­вii, бы­ло ня­якас­нае. Пер­шая ава­рыя зда­ры­ла­ся на стан­цыi яшчэ ў 1982 го­дзе.

Куць­ко раз­вёў ру­ка­мi, хрып­ла вы­ма­вiў:

— У мя­не ня­ма слоў. Ку­ды кi­раў­нiц­тва гля­дзе­ла?.. Гэ­та ж усе­са­юз­ны аб'­ект.

— Ту­ды i гля­дзе­ла, каб да­ла­жыць у Маск­ву, што ўсё нар­маль­на. Пер­шы раз, цi што... Па­мя­та­еш, быў та­кi Га­лоў­ны мар­шал авiя­цыi Ня­дзе­лiн?..

— Па­мя­таю. За­гi­нуў у авiя­цый­най ка­та­стро­фе.

— У тым i спра­ва, што не ў авiя­ка­та­стро­фе за­гi­нуў, а пры вы­пра­ба­ван­нi ра­ке­ты на касма­дро­ме «Бай­ка­нур».

— Я i не ве­даў.

— Ты шмат ча­го не ве­да­еш.

— Са­праў­ды...

Па­ся­дзеў­шы яшчэ з паў­га­дзi­ны, Сяр­гей Iва­на­вiч i Iван Ста­нi­сла­ва­вiч па­ча­лi раз­вiт­вац­ца.

— Пай­ду.

— I я пай­ду...

У iх бы­ло та­кое ад­чу­ван­не, што гэ­та су­стрэ­ча апош­няя, быц­цам ра­дые­ак­тыў­ны по­пел па­тра­пiў у iх унут­ра­нас­цi i ўжо па­чаў ес­цi лёг­кiя, пя­чон­ку, кроў — усё тое, без ча­го жыц­цё не­маг­чы­мае.

***

Н

я­гле­дзя­чы на жу­дас­ную ава­рыю, Сяр­гей Ка­пан­скi, не­пры­зна­ны па­эт i фi­ло­саф, ра­да­ваў­ся — яго вы­пус­цi­лi з псi­хiч­най ля­кар­нi, у якую за­бра­лi яшчэ пры Анд­ро­па­ве за дар­ма­ед­ства. Ця­пер Ка­пан­скi ся­дзеў на здым­най ква­тэ­ры ў до­ме ну­мар ча­ты­ры па пра­спек­це Ма­шэ­ра­ва i ча­каў сваю гра­ма­дзян­скую жон­ку — Ма­ры­ну За­лес­кую. Яна пай­шла ў кра­му па шам­пан­скае.

«Як доб­ра до­ма, — паў­та­раў ён у дум­ках ужо цi не дзя­ся­ты раз. А мо i пят­нац­ца­ты? — Хо­чаш — ля­жы, хо­чаш — пi­шы... Як гэ­та ў рыф­му так атры­ма­ла­ся... Так, та­лент не пра­п'еш...»

Сяр­гей час­та хва­лiў ся­бе, але ацэнь­ваў свае паэ­тыч­ныя тво­ры не­вы­со­ка — на тры з плю­сам, пра што га­ва­рыў пра­ма, не са­ро­ме­ю­чы­ся, да­да­ючы пры гэ­тым: «Я не па­эт, я тры­бун...»

Ма­ры­не Ка­пан­скi да­каз­ваў: «Я — Ма­я­коў­скi ў мi­нiя­цю­ры, але ў ду­шы, за­ўваж, лi­рык, гэ­та­кi Фет у юнац­тве...»

Гэ­та бы­ла гуль­ня слоў i па­чуц­цяў, спро­ба сыс­цi ад рэ­аль­нас­цi. Але рэ­аль­насць нi­ку­ды не сы­хо­дзi­ла, i Сяр­гей з ёю зма­гаў­ся, уяў­ля­ю­чы яе для ся­бе ў воб­ра­зе ўла­ды, паў­та­ра­ю­чы пры на­го­дзе i без яе свой лю­бi­мы верш: «Рты ощерены. // Их не­ме­ре­но. // С той ли площади, // Где льют почести? // То­му почести — // В ком нет совести. // Брат­ство мнимое, // Что могильное. // Все ощерены, // Их не­ме­ре­но. // Дай­те воз­ду­ха, // Дай­те воз­ду­ха!..»

Ма­ры­на за­трым­лi­ва­ла­ся, але Ка­пан­скi на яе не крыў­да­ваў. Ён ха­дзiў па ква­тэ­ры, кра­таў ка­на­пу, пры­са­джваў­ся. Пас­ля ўклю­чаў тэ­ле­вi­зар, вы­клю­чаў, iшоў у ван­ны па­кой, мыў­ся, iз­ноў вяр­таў­ся да ка­на­пы, ла­жыў­ся...

Та­кiм яго i за­спе­ла ма­ла­дая жон­ка.

— Спiш?

— Са­чы­няю, — знай­шоў­ся Сяр­гей.

— Рас­ка­жы...

— Пас­ля... Спяр­ша да­вай вы­п'ем...

Ма­ры­на ха­це­ла пры­га­та­ваць што-не­будзь па­ес­цi, але Ка­пан­скi спы­нiў яе:

— Не трэ­ба. Я ха­чу спа­то­лiц­ца та­бою.

Ма­ры­на за­па­лым­не­ла i ўдзяч­на пры­цiс­ну­ла­ся да му­жа: ён адзiн умеў ска­заць так, каб знут­ры ўсё сцiс­ну­ла­ся i ха­це­ла­ся за­стац­ца без­аба­рон­най, ма­лень­кай, ка­ха­най, браць ад му­жа тое, ча­го ў дзя­цiн­стве не да­лi баць­кi — лас­ку.

Ней­кi час яны ся­дзе­лi, аб­ня­ўшы­ся, пас­ля Ка­пан­скi асця­рож­на вы­зва­лiў­ся ад Ма­ры­ны, ад­кар­ка­ваў шам­пан­скае, раз­лiў яго ў ке­лi­хi.

— Ну, да­вай за су­стрэ­чу.

Ка­лi вы­пi­лi, Сяр­гей па­пра­сiў:

— А ця­пер трэ­ба аба­вяз­ко­ва вы­пiць за Гар­ба­чо­ва.

— Ча­му за Гар­ба­чо­ва? — Ма­ры­на ўсмiх­ну­ла­ся. — На яго сва­рац­ца: раз­валь­вае пар­тыю, кра­i­ну, па­ды­мае цэ­ны, а на­чаль­ства пры гэ­тым не пе­ра­бу­доў­ва­ец­ца, а пры­ладж­ва­ец­ца.

— Ня­хай сва­рац­ца, — Ка­пан­скi спах­мур­неў, ад­кi­нуў з iл­ба зу­сiм па­сi­ве­лыя ў псi­хiч­най ля­кар­нi ва­ла­сы. — На ўсiх рэ­фар­ма­та­раў сва­рац­ца.

— А ён рэ­фар­ма­тар?.. Сумня­ва­ю­ся, — Ма­ры­на за­ду­ма­ла­ся, пас­ля пра­доў­жы­ла дум­ку: — Мне зда­ец­ца, што Мi­ха­iл Сяр­ге­е­вiч прос­та плы­ве па ця­чэн­нi. Плы­ве без вяс­ла. I на­ват за­да­во­ле­ны, што яго ня­се ў нi­ку­ды.

— А хоць бы i так, — вы­дых­нуў Сяр­гей. — Га­лоў­нае, што ён гэ­та ця­чэн­не не спра­буе спы­нiць, а та­му ў на­шай лод­цы хоць неш­та па­чы­нае мя­няц­ца, свя­жэць... Гэ­та ўжо доб­ра. Вы­п'ем за Гар­ба­чо­ва.

— Што ж, да­вай, — па­га­дзi­ла­ся Ма­ры­на. — Тым бо­лей што ён абя­цаў кож­най сям'i вы­дзе­лiць асоб­ную ква­тэ­ру. А мы з та­бою сям'я. Ты зго­дзен?

— Так.

— Та­ды, мо­жа быць, рас­пi­шам­ся?

— Не.

— Ча­му?

— Каб на­ды­хац­ца сва­бо­дай...

Ка­пан­скi, глыт­нуў­шы шам­пан­ска­га, рас­сла­бiў­ся, лёг на ка­на­пу.

— Не спi, — па­пя­рэ­дзi­ла Ма­ры­на. — Я яшчэ бу­ду ця­бе кар­мiць. У гэ­тай ква­тэ­ры не­ка­лi жы­ла мая сяб­роў­ка Нi­на. Яна вый­шла за­муж за чэ­ха i па­еха­ла да яго. Пла­цiць за ква­тэ­ру са­ма. Дак­лад­ней, яе муж. Я спа­чат­ку бы­ла су­праць яго апла­ты, а пас­ля па­ду­ма­ла: ён ба­га­ты, ня­хай рас­ка­шэ­лiц­ца.

— На­пэў­на, — ска­заў Сяр­гей. — Ка­лi б я быў ба­га­ты, то так­са­ма да­па­ма­гаў бы бед­ным. Та­бе, на­прык­лад.

— Не ду­маю, што ты ка­лi-не­будзь ста­неш ба­га­ты, — з су­мам за­ўва­жы­ла Ма­ры­на. — Гэ­та не тваё. Тваё — вер­шы. Шка­да, што ў нас за iх пла­цяць ма­ла. А та­бе ўво­гу­ле не пла­цяць, та­му што iх не дру­ку­юць.

— Гэ­та так.

— Бу­дзем спа­дзя­вац­ца на Гар­ба­чо­ва.

— Ты яшчэ ска­жы, што на га­лос­насць i дэ­ма­кра­тыю.

— Вось як­раз так...

Твар Ка­пан­ска­га быў сур'­ёз­ны: ён усё ж та­кi ве­рыў у пе­ра­ме­ны, якiя на­зы­ва­лi гуч­ным сло­вам — «пе­ра­бу­до­ва»...

Пе­ра­клаў з рус­кай Мак­сiм Ве­я­нiс