Калядкі ў студзеньскі марозны дзень

13 снежня ў музейным комплексе «Дукорскі маёнтак» адбылася калядная экскурсія.

Каляда — вялікае штогадовае свята беларусаў у гонар адраджэння сонца ў дзень зімовага сонцастаяння. 25 снежня (7 студзеня) людзі не проста сустракалі Новы год — яны верылі, што ў гэты дзень адбываецца зараджэнне новага свяціла і сельскагаспадарчай дзейнасці.

Лічылася, што сонца непарыўна звязана з лёсам, таму чалавек прасіў яго аб дапамозе, калі былі цяжкасці і няўдачы. Таксама сонца павінна было супрацьстаяць злу, змроку і холаду.

Такім чынам, выкананне калядак — гэта абрады, прысвечаныя богу сонца, якія паказваюць асаблівае стаўленне нашых продкаў да свяціла.

Каляды пачыналіся са святочнай вячэры, якая называлася Шчодрая куцця.

У дом прыходзілі калядоўшчыкі, неслі калядную зорку. Цэнтральнай дзеючай асобай шчадроўнага гурту была «каза» — жвавы, здатны да танцаў хлопец (альбо дзяўчына), апрануты ў вывернуты кажух. Ён трымаў у руках ці апранаў на галаву зробленую з дрэва або з паперы галаву казы. «Казу» суправаджаў павадыр, які павінен быў умець складна гаварыць. У гурт таксама ўваходзілі музыканты, механошы, песеннікі, якія падтрымлівалі галоўных дзеючых асоб.

Яны спыняліся ля кожнага двара, і кожны гаспадар павінен быў запрасіць іх да сябе ў хату, інакш – верылі сяляне – на будучы год шчасця і дабрабыту не будзе.

Калядоўшчыкі спявалі, танцавалі, гралі на дудзе і бубне, ладзілі імправізаваныя сцэнкі. Напрыканцы выступлення яны ў форме песні ці вершаванага звароту жадалі гаспадарам багацця, здароўя, сямейнага ладу.

Гаспадар выносіў калядоўшчыкам хлеб, сала, мяса, садавіну, каўбасы, бліны.

Усё гэта яны складалі ў торбу, якая ад двара да двара рабілася ўсё цяжэйшай.

Часта сігналам несці пачастунак быў момант, калі Каза падала на падлогу і быццам памірала. Гэта азначала вялікае няшчасце: значыць, не будзе ўраджаю і дабрабыту. Трэба ажывіць казу: прынесці пачастункаў. І калядоўшчыкі спявалі адпаведныя песні.

Віктар ІВАНЧЫКАЎ

Фота аўтара