Космас цяпер і беларускі. Праз два дні — афіцыйна. На 21 сакавіка на 16 гадзін 21 хвіліну па маскоўскім часе запланаваны старт касмічнага карабля «Саюз МС-25». Палёт да міжнароднай касмічнай станцыі прадугледжваецца па двухвітковай схеме, стыкоўка з МКС — праз тры гадзіны пасля старту. Экіпаж 21-й экспедыцыі на Міжнародную касмічную станцыю — асаблівы. З трох чалавек у ім два — з Беларусі. Упершыню ў гісторыі на гэтым караблі ў космас адправіцца беларуская жанчына Марына Васілеўская. А камандзір экіпажа — летчык-касманаўт Расійскай Федэрацыі Алег Навіцкі, ураджэнец беларускага Чэрвеня. Таксама ў склад экіпажа ўваходзіць астранаўт NASA Трэйсі Дайсан.
Зараз касманаўты праводзяць перадстартавую падрыхтоўку на касмадроме Байканур у Казахстане. Алег Навіцкі здзяйсняў палёты ў космас у 2012, 2016 і 2021 гадах, агульная працягласць палёту — 531 суткі і 22 гадзіны ў адкрытым космасе. Марына Васілеўская таксама звыклая да палётаў, з 2017 па 2023 гады яна працавала бортправадніком авіякампаніі «Белавія». У 2022 годзе прайшла нацыянальны адбор, праверку галоўнай медыцынскай камісіі Навукова-даследчага выпрабавальнага цэнтра падрыхтоўкі касманаўтаў імя Ю.А.Гагарына і была вызначана асноўным удзельнікам палёту да МКС ад Беларусі.
Напярэдадні старту экспедыцыі з касманаўтамі па відэа-канферэнц-сувязі сустрэўся і Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка. Адлегласць не перашкодзіла цёплай і па-сапраўднаму сяброўскай размове. Кіраўнік дзяржавы, які стаяў каля вытокаў гэтага гістарычнага праекта, цікавіўся ўсім, што звязана з экспедыцыяй.
Першае пытанне ад Прэзідэнта да камандзіра экіпажа — як самаадчуванне яго і галоўнай гераіні, Марыны Васілеўскай. «Стан галоўнай гераіні вельмі баявы. Спакойная, нацэленая на работу, на выкананне праектаў у цэлым. Вялікі дзякуй, што выбар паў менавіта на Марыну», — адказаў Алег Навіцкі.
Аляксандр Лукашэнка, жартуючы, даручыў Алегу Навіцкаму сачыць, каб Марыну ў свой сегмент Міжнароднай касмічнай станцыі не выкралі амерыканцы. «Яна будзе заходзіць толькі разам з камандзірам і выходзіць са мной жа», — адказаў Алег Навіцкі. «Я цябе вельмі папрашу, паглядзі. Яна ж нам патрэбна на зямлі потым», — заўважыў кіраўнік дзяржавы. «Канешне, вярнём у цэласці і захаванасці», — паабяцаў Алег Навіцкі.
Кіраўнік дзяржавы пацікавіўся самаадчуваннем у самой Марыны Васілеўскай, яе настроем, гатоўнасцю, хваляваннямі. «Канешне, перажыванні, невялікае хваляванне прысутнічае. Так як я дзяўчына і ўсё гэта для мяне ўпершыню. Але ў мяне вельмі дасведчаны надзейны камандзір і ён дае мне вялікую ўпэўненасць. Мяне падтрымліваюць інструктары, выкладчыкі, мой кіраўнік Іван Мікалаевіч Буча (намеснік начальніка ўпраўлення аэракасмічнай дзейнасці НАН Беларусі — Зв.), мой экіпаж. У нас вельмі добрыя сладжаныя адносіны сяброўскія ў экіпажы. Гэта мяне падтрымлівае. — прызналася Марына. — Я буду рабіць усё магчымае, каб выканаць задачы, якія на мяне ўскладзеныя».
Аляксандр Лукашэнка заўважыў, што ў маладой касманаўткі ёсць добры прыклад у асобе Алега Навіцкага. Ён параіў Марыне трымацца бліжэй да яго. «Мне хацелася б, каб вы там дружнымі былі людзьмі. Усё ж такі край у вас адзін, карані вашы... Мы будзем вельмі хвалявацца за вас і спадзявацца, што пасля вяртання я ўбачу вас тут», — сказаў Прэзідэнт. Ён узгадаў, як разам з Алегам Навіцікім гатавалі салату «Маладосць» і паабяцаў пачаставаць гэтым салатам і Марыну Васілеўскую пасля вяртання экіпажа. «Тым больш у яе ж хобі. Першы раз бачу дзяўчынку, якая можа прыгатаваць і любіць гатаваць. Мы яе навучым рыхтаваць нашу салату», — сказаў Аляксандр Лукашэнка. На тым і дамовіліся.
Беларускага лідара цікавілі ўсе моманты хуткай экспедыцыі. Ён удакладніў у Алега Навіцкага, ці вяртаецца ён разам з Марынай або застаецца на МКС. Касманаўт адказаў, што з Марынай яны разам вернуцца на зямлю, а на МКС застанецца трэці член іх экіпажа амерыканка Трэйсі Дайсан. «То бок у цябе палёт будзе самы кароткі ў жыцці», — удакладніў Прэзідэнт. «Самы кароткі, але, мабыць, самы прыемны, увесь час у акружэнні жанчын», — адказаў Алег Навіцкі. «Значыць, ёсць надзея, што ў хуткім часе сустрэнемся ў поўным саставе», — адзначыў Прэзідэнт. Кіраўнік дзяржавы запытаў, на якой мове Алег і Марына размаўляюць са сваёй спадарожніцай амерыканкай Трэйсі Дайсан. Па словах касманаўтаў, на сумесі рускай і англійскай моў і няма складанасцей у зносінах. «Яна ведае рускую мову, як мы англійскую. Калі тэхнічная мова, нашмат прасцей паразумецца. Спадзяюся, за 12 дзён сумеснага палёту мы яе некім беларускім выразам навучым усё-ткі», — заўважыў Алег Навіцкі. Аляксандр Лукашэнка папрасіў не губляць Настассю Лянкову, дублёра. «Сустрэнемся, пагаворым пра яе перспектывы. Яе ж рыхтавалі так, як Марыну. Таму таксама страціць нам нельга чалавека», — падкрэсліў ён. «Не страцім», — запэўніў касманаўт.
Падчас касмічнага палёту на МКС будзе выканана навуковая праграма, распрацаваная НАН Беларусі сумесна з Дзяржкарпарацыяй «Роскосмас». Навуковыя даследванні будуць выкананы ў галіне біялогіі, фізіялогіі, аўтаномнага функцыянавання касмічных станцый, дыстанцыйнага зандзіравання Зямлі з выкарыстаннем фота- і відэаспектральнай апаратуры беларускай вытворчасці, якая знаходзіцца на МКС. Будуць даследаваны таксама лактаферын і прабіётыкі, вырабленыя навуковымі арганізацыямі НАН, для іх наступнага магчымага выкарыстання ў стварэнні прадуктаў харчавання для касманаўтаў. Але для Аляксандр Лукашэнкі на першым месцы — здароўе касманаўтаў.
«Марына, ты там не моцна напружвайся са сваімі эксперыментамі. Што не зробіце ў космасе — на Зямлі даробім. У наступны раз паляцім — даробім. Каб усё было добра. Мы за вас вельмі перажываем тут», — параіў Марыне кіраўнік дзяржавы.
«Дзякуй. Я са свайго боку буду старацца выканаць усю праграму. Буду не спаць, але выканаю ўсё», — адказала Марына.
«Не напружвайся. І спі, і адпачывай. Ты павінна ўсё адчуць. Ты павінна ведаць усё, бо людзі ў цябе будуць пытацца», — настойвае беларускі лідар.
Аляксандр Лукашэнка расказаў, што мае намер звярнуцца да расійскага боку з тым, каб у будучым арганізаваць касмічны палёт усіх трох чалавек, якія рыхтаваліся да цяперашняй экспедыцыі, — камандзіра Алега Навіцкага, Марыны Васілеўскай і Анастасіі Лянковай. «Калі будзеш сябе добра адчуваць то буду прасіць расіян, каб утрох паляцелі ўжо — Насця, Марына і ты», — сказаў ён, звяртаючыся да Алега Навіцкага.
«Добра, з задавальненнем, — адказаў на гэта касманаўт. — Выканаем задачу любую».
«Я тады пры сустрэчы з Прэзідэнтам Расіі якраз ужо паціху буду закідваць гэтыя пытанні», — паабяцаў Аляксандр Лукашэнка.
У сваю чаргу Алег Навіцкі звярнуўся да кіраўніка дзяржавы з просьбай абмеркаваць пытанне наконт таго, каб даць беларусам магчымасць не як іншаземцам, не як турыстам, а як прафесіяналам удзельнічаць у падрыхтоўцы да касмічных палётаў. «Як касманаўтаў расіяне рыхтуюць — каб і беларусаў так рыхтавалі, так? Гэта не пытанне, яны пагодзяцца. А што дрэннага? Нічога дрэннага. Я ўпэўнены, што нашы дзяўчынкі (я па водгуках ведаю, цікаўлюся гэтым пытаннем) ім вельмі спадабаліся ў плане падрыхтоўкі — вельмі адказныя і праграму падрыхтоўкі засвоілі запраста», — адказаў Прэзідэнт. Ён паабяцаў, што абмяркуе гэта пытанне з расійскім бокам і выказаў упэўненасць, што ініцыятыва будзе падтрымана.
Кіраўнік дзяржавы заўважыў, што на падобныя праекты будуць патрэбныя грошы. Але тут ёсць паразуменне з расійскім бокам, паколькі краіны шчыльна супрацоўнічаюць у касмічнай сферы. «Пуцін наконт гэтага малайчына. Яны не шкадуюць грошай дзеля таго, каб нас падтрымаць як касмічную дзяржаву. Мы з імі разлічымся па іншых напрамках. У нас прадпрыемства магутнае ёсць, якое вырабляе спадарожнікі, у тым ліку ў інтарэсах Расіі», — сказаў Прэзідэнт. Зараз беларускія спецыялісты працуюць над стварэннем спадарожніка з высокім вырашэннем. І па словах Прэзмдэнта, прасунуліся наперад у гэтым плане. «Калі санкцыі ўвялі, думалі, што мы рухнем. А аказалася, што мы запатрабаваны, асабліва ў касмічнай галіне Расійскай Федэрацыі. Цяпер запатрабаванасць вельмі высокая з боку касмічнага сегмента эканомікі Расійскай Федэрацыі», — сказаў ён.
Асаблівую падзяку за гатоўнасць развіваць супрацоўніцтва з Беларуссю Прэзідэнт выказаў дырэктару дзяржкарпарацыі «Раскосмас» Юрыю Барысаву: «Ён проста малайчына. Ён адгукнуўся на ўсе мае просьбы. Вельмі прыстойны чалавек».
Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што ў беларусаў і расіян вялікія перспектывы ў супрацоўніцтве па касмічных палётах. «Галоўнае, каб у вас жаданне было працаваць разам», — звярнуўся ён да касманатаў. Яны запэўнілі, што жаданне ёсць.
«Карацей, праблем ніякіх няма», — удакладніў Прэзідэнт. Камандзір экіпажа запэўніў, што праблем няма, усё ідзе штатна, згодна з планам падрыхтоўкі.
«Мы будзем рады, калі ўсё будзе штатна, нармальна. Будзем вельмі-вельмі вас чакаць», — сказаў Аляксандр Лукашэнка.
«Яшчэ раз хачу падзякаваць за высокі гонар для мяне, прадстаўляць сваю краіну на МКС падчас хуткай адказнай і неверагодна цікавай місіі», — сказала Марына Васілеўская.
«Дзякуй вялікі вам. Выбачайце, што вас адарваў у гэтыя адказныя моманты. Але хоць крышку адцягнуў вас ад гэтай махіны (ракеты. — Зв.), якую мы назіралі — вывозілі на старт. Таксама трэба нейкая разгрузка. Вы павінны ведаць , што вы — нашы людзі. Мы вас будзем чакаць тут, у Беларусі», — сказаў кіраўнік дзяржавы.
«Мы гэта ведаем, Аляксандр Рыгоравіч. І таму ўпэўненасць у паспяховым выкананні ўсяго праекта пастаянна высокая. Вялікі дзякуй за падтрымку ўсяго экіпажа ў цэлым», — сказаў Алег Навіцкі.
На развітанне Прэзідэнт дадаў: «Дзякуй вам. Да сустрэчы! Марына, ты не хвалюйся. Глядзі на Алега».
«Так, мяне камандзір вельмі падтрымлівае, праўда. Таму я стойкая духам, гатова да палёту. Усё будзе добра. З Божай дапамогай», — адказала Марына Васілеўская.
«Дзякуй. Вы там будзеце блізка. Калі што, перадавайце прывітанне. Я Яго таксама прасіў, каб Ён вас там сустрэў добра. Пспехаў, усяго добрага», — завяршыў сустрэчу Аляксандр Лукашэнка.
Валерыя СЦЯЦКО
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
