На адну вакансію для маладых спецыялістаў сёння ў сярэднім прыпадае 44 рэзюмэ. Летась гэтая лічба была яшчэ большая — на жаданае працоўнае месца ў катэгорыі «пачатак кар'еры» прэтэндавалі 50 чалавек. Аднак сёлета са сцен ВНУ выйдуць «падвоеныя выпускі» — чатыры гады таму навучальныя праграмы на многіх спецыяльнасцях былі скарочаны. Як жа знайсці сабе першае працоўнае месца ва ўмовах невысокага попыту на работнікаў і жорсткай канкурэнцыі? Свае парады выпускнікам 2017 года і цяперашнім студэнтам на Кар'ерным форуме БДУ давалі эксперты ў сферы HR і кіраўнікі вядучых кампаній.
Найперш — аналіз рынку
У структуры ўсіх заявак па краіне катэгорыя «пачатак кар'еры» (студэнты або спецыялісты з працоўным досведам ад года да двух) знаходзіцца толькі на дзявятым месцы па цікаўнасці з боку работадаўцаў. Тут размешчана ўсяго 6 працэнтаў вакансій (826 у лічбавым выражэнні), адзначае дырэктар сайта Работа.tut.by Святлана Шапарава. У той жа час па колькасці рэзюмэ, апублікаваных на сайце, маладыя спецыялісты лідзіруюць з велізарным адрывам — 23,9 працэнта (36 584 чалавекі) ад агульнай колькасці.
Куды цяпер запрашаюць выпускнікоў? На першым месцы па папулярнасці традыцыйна сфера продажаў. На другім месцы — турызм, работа ў гасцініцах і рэстаранах. Трэцяе — за маркетынгам, рэкламай і PR. У сваю чаргу, маладыя людзі размяшчаюць найбольшую колькасць рэзюмэ ў катэгорыях «Продажы», «Кансультаванне», «Інфармацыйныя тэхналогіі, інтэрнэт і мультымедыя». Самымі папулярнымі вакансіямі для студэнтаў і маладых спецыялістаў сталі менеджар па продажах, аператар call-цэнтра, афіцыянт, повар, мерчандайзер, «таемны пакупнік» і прамоўтар.
У маладога спецыяліста, каб зацікавіць работадаўцу, як расказала Святлана Шапарава, у першую чаргу павінна быць высокая матывацыя. «Калі чалавек прыходзіць уладкоўвацца на працу, а праславутага бляску ў вачах няма, находзіць страшэнная туга. Гэта не азначае, што трэба адразу ж фантанаваць ідэямі, але паказваць сваю зацікаўленасць наймальніку — абавязкова», — кажа эксперт. Другі фактар — гнуткасць і магчымасць работы ў рэжыме хуткай змены задач. Сярод іншых важных характарыстык дырэктар сайта таксама называе стрэсаўстойлівасць, скіраванасць на вынік, актыўную жыццёвую пазіцыю, ініцыятыўнасць і здольнасць да хуткага навучання.
«Практычна ўсім цяперашнім выпускнікам прыйдзецца за жыццё пабудаваць некалькі кар'ер, мала хто будзе, як раней, усё жыццё працаваць у адным месцы», — падагульняе эксперт.
Справядліва ацаніць сябе
HR-дырэктар «Альфа-банка» Сяргей ПРЫХОДЗЬКА вылучае некалькі галоўных памылак маладых саіскальнікаў, якія перашкаджаюць ім аб'ектыўна разумець сваё месца на рынку працы. Адна з іх — так званы ўваходны паток жаданняў, калі спецыяліст падчас гутаркі цікавіцца толькі тым, што работа павінна даць яму, і не гаворыць аб тым, што ён асабіста можа прыўнесці. Другая — завышаныя патрабаванні, у прыватнасці, па заробках. На думку эксперта, падчас размовы з работадаўцам не варта адразу называць суму, якую жадаеш атрымліваць, спачатку лепш пацікавіцца, якая на вашай пазіцыі «вілка» заробкаў і ад чаго яна залежыць, а потым ужо даваць узважаны адказ.
Яшчэ адно памылковае меркаванне — «У мяне дыплом з адзнакай, таму возьмуць адразу». Ва ўмовах перанасычанага саіскальнікамі рынку трэба шукаць шляхі для самаразвіцця: чытаць тэматычныя форумы і кнігі, наведваць майстар-класы і курсы, а таксама праглядаць іншыя рэзюмэ на сваю пазіцыю, шукаючы ўласныя прабелы. Чацвёртая памылка: «У ВНУ мне далі ўсе патрэбныя для працы веды». Насамрэч, яшчэ падчас вучобы варта пацікавіцца, якія кампетэнцыі патрэбны, каб атрымаць работу вашай мары, зрабіць інвентарызацыю сваіх уменняў, а яшчэ лепш — паспрабаваць трапіць на стажыроўку яшчэ да меркаванага працаўладкавання.
«Цана супрацоўніка для работадаўцы — гэта каштоўнасць таго, што ён робіць для кампаніі, — сцвярджае эксперт. — Ад гэтай лічбы трэба адняць кошт працоўнага месца, навучання выпускніка (практычна ў любой кампаніі ёсць спецыяльныя ўводныя курсы, падчас якіх вызначаецца патэнцыял новага супрацоўніка і патрэба ў яго «перанавучанні»), кошт яго памылак (можна так «напартачыць», што вялікая сума будзе пераведзена не туды і яе ніколі не вернеш), а таксама кошт адцягвання ўвагі калег (як правіла, за новымі супрацоўнікамі замацоўваюць больш дасведчаных, і тыя змяншаюць сваю прадуктыўнасць). Але трэба разумець — любая фірма гатова інвеставаць у супрацоўніка, калі той імкнецца да самарэалізацыі. Ужо праз тры месяцы ён павінен «выйсці на самаакупнасць», гэтым і абумоўлена працягласць выпрабавальнага перыяду».
Неадэкватныя амбіцыі таксама зніжаюць каштоўнасць спецыяліста ў вачах работадаўцы — калі чалавек гатовы адразу брацца за любую працу, гэта звычайна кажа пра яго некампетэнтнасць. Шалёны энтузіязм, лічыць Сяргей Прыходзька, не менш шкодны чым поўная пасіўнасць. Яшчэ адзін важны момант — веды пра арганізацыю, у якую саіскальнік хоча ўладкавацца. Некаторыя прыходзяць «проста паспрабаваць» і нічога не могуць сказаць пра каштоўнасці кампаніі — звычайна гэта непрыемна наймальніку.
Вучыцца і... перавучвацца
«На жаль, сёння нярэдка прыходзіцца канстатаваць, што кадры, якія рыхтуюць нашы ВНУ, за час навучання становяцца непатрэбнымі эканоміцы, — сцвярджае кіраўнік праекта «Атлас новых прафесій» з Маскоўскай школы кіравання «Сколкава» Дзмітрый СУДАКОЎ. — Усё змяняецца вельмі імкліва, і з цягам часу гэтая хуткасць толькі нарастае. Яшчэ адна важная лічба — 66 працэнтаў працоўных месцаў у Расіі цяпер знаходзіцца пад пагрозай знікнення з-за аўтаматызацыі».
На што разлічваць тым, хто толькі цяпер вырашае, з якой прафесіяй звязаць жыццё? Па словах эксперта, галоўныя трэнды, якія можна прасачыць ужо цяпер, гэта татальнае пранікненне ІT ва ўсе сферы жыцця і аўтаматызацыя ў прамысловасці і эканоміцы. Адсюль становіцца зразумела, якія кірункі могуць «выстраліць» у найбліжэйшы час. Гэта ў першую чаргу новыя інфармацыйныя тэхналогіі (у прыватнасці, «воблачныя» сэрвісы, штучны інтэлект і нейрасеткі), робататэхніка для дома, работы і транспарту. Не менш перспектыўны кірунак — энергетыка, асабліва «зялёная». Актыўна развіваецца кірунак новых матэрыялаў і 3D-друк, іх запатрабаванасць можна канстатаваць ужо цяпер. Шмат будзе залежаць ад генетыкі і біятэхналогій, а таксама медыцыны — асабліва перспектыўным цяпер падаецца яе персанальны кірунак (калі лекі прызначаюцца ўрачом з улікам фізіялагічных асаблівасцяў канкрэтнага чалавека).
Новыя сферы дзейнасці будуць патрабаваць новых уменняў. На думку Дзмітрыя Судакова, акрамя непасрэдна тэхнічных навыкаў, якія атрымліваюць падчас вучобы, цяпер вылучаюцца яшчэ два віды: «мяккія» (тое, што звычайна развіваецца чалавекам самастойна падчас жыцця) і метанавыкі (найменш схільныя да змянення характарыстыкі мыслення чалавека). Да першых адносяцца, напрыклад, камунікацыя, уменне супрацоўнічаць, мультыкультуралізм. Да другіх — крэатыўнасць, адаптыўнасць, уменне вучыцца і перавучвацца.
Яраслаў ЛЫСКАВЕЦ
Фота Сяргея НІКАНОВІЧА
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
