Сёння Брэст пачынае грандыёзнае святкаванне свайго 1000-годдзя

Сёння наш горад пачынае сваё грандыёзнае святкаванне. Як быццам, ёсць нагода. Усё-такі 1000-гадовы юбілей адзначаем. Другі такі праз 10 вякоў наступіць. Ці будзе на гэтым месцы нейкае пасяленне, і якім яно будзе, дакладна не скажа ніхто. А зараз у Брэсце жывуць людзі, іх 350 тысяч чалавек. Большасць з іх, несумненна, любяць свой горад, хочуць, каб ён квітнеў і развіваўся.

З многімі давялося гаварыць апошнім часам пра тысячагоддзе. Пра будучы юбілей у нас сталі згадваць не ўчора, а нашмат раней. Гэта актыўная падрыхтоўка ішла ў апошнія гады, маецца на ўвазе ўзвядзенне і рамонт розных аб'ектаў, шматпланавае добраўпарадкаванне. А ў культурніцкім асяродку тэма міленіума ўзнікала даўно, ідэі выспявалі загадзя. Многія з тых ідэй знайшлі сваё ўвасабленне ў праграме святкаванняў, таму і выглядае названая праграма вельмі цікава.

Яшчэ некалькі гадоў таму, на адной з навуковых канферэнцый, прысвечаных Берасцейскім кнігазборам, тагачасны намеснік дырэктара па навуковай рабоце Брэсцкай абласной бібліятэкі Ала МЯСНЯНКІНА нагадала аўдыторыі, што 1000-гадовая гісторыя ўвасобленая не ў сценах і мурах, тым больш што іх тут фактычна не засталося, а ў дакументах, у пісьмовых і друкаваных помніках. Сапраўды, спачатку было слова. Інакш хто б даведаўся, калі той Брэст узнік.

І дата — 1019 год — узятая з «Аповесці мінулых гадоў», лічыцца першым упамінаннем аб старажытным Бярэсці. Праўда, даследчыкі гісторыі Анатоль Гладышчук і Анатоль Нікітчык знайшлі дакумент, у якім гаворыцца, што Яраслаў Мудры хадзіў да Бярэсця ў 1017 годзе. Але ж указаная інфармацыі была агучаная адносна нядаўна, у 2014 годзе, і афіцыйна прыняты дзень нараджэння горада пакуль застаецца нязменным.

Анатоль ГЛАДЫШЧУК, фізік па прафесіі і нястомны краязнавец, шмат зрабіў для аднаўлення і папулярызацыі гісторыі горада. Яго трылогія «Замак Берасцейскі», якая складаецца з кніг «Русь», «Літва», «ResPublіka» пра старажытны Брэст і яго жыхароў. Цікава, што ён, прафесіянал у фізіцы, сказаў на адной з прэзентацый сваіх твораў такую рэч: «Шмат тэхнічных навінак стварыў чалавечы розум, яны істотна аблягчаюць наша жыццё. Але ніводзін самы наварочаны гаджэт не працуе без батарэйкі. А кніга працуе.»

Сапраўды, можна ганарыцца кнігазборамі колішніх берасцейцаў, якія апошнім часам удалося ўзнавіць, няхай сабе толькі ў электронным выглядзе. А нядаўна ўся краіна зноў успамінала Брэсцкую біблію, бо яе факсімільнае ўзнаўленне прэзентавала Нацыянальная бібліятэка. У Брэсце ёсць і арыгінал гэтай кнігі, выдадзенай некалі Мікалаем Радзівілам Чорным, праўда, не цэлы фаліянт, а толькі яго фрагмент.

Нашы нястомныя музейшчыкі, што прыдумалі цікавы праект «12 артэфактаў тысячагоддзя» на кожным новым паказе яшчэ і яшчэ раз нагадваюць гараджанам, якімі прасунутымі і культурнымі для свайго часу былі продкі. Гэта відно па ўпрыгажэннях, побытавых рэчах, якія стваралі на гэтай зямлі. Многія з артэфактаў знайшлі пры раскопках нашай сусветнай славутасці — старажытнага пасялення гараджан, якое датуецца ХІ—ХІІІ стагоддзямі. Цяпер там вядомы музей «Бярэсце», які, дарэчы, нядаўна перажыў рэканструкцыю. І той факт, што Брэст першым на беларускіх землях атрымаў грамату на магдэбургскае права — 15 жніўня 1390 года, — гаворыць аб значнасці горада ў сярэднявечныя часы. Грэх было б і не згадаць гістарычную сустрэчу, прысвечаную распрацоўцы генеральнага плана Грунвальдскай бітвы. Сустрэча польскага караля Ягайлы і вялікага князя літоўскага Вітаўта прайшла ў снежні 1409 года ў Брэсце. І ўсё гэта адлюстравана ў дакументах, навуковых працах, шматлікіх кнігах. Таму, вядома, кніга сёння адзін з галоўных герояў святкавання міленіума.

Дырэктар мемарыяльнага комплексу «Брэсцкая крэпасць-герой» Рыгор БЫСЮК любіць паўтараць, што ў свядомасці тысяч і мільёнаў людзей, асабліва жыхароў былога Саюза, Брэст успрымаецца як месца подзвігу абаронцаў крэпасці. І гэта сапраўды так. Бывае, знаходзячыся недзе на адпачынку ці ў паездцы, згадаеш сваю малую радзіму, і ўсе адразу: «Брэст, ведаем, у крэпасці былі на экскурсіі з класам сорак, трыццаць... гадоў таму». А вось калі пачынаеш расказваць, што ў 30-я гады ХІХ стагоддзя горад паміж Мухаўцом і Заходнім Бугам быў поўнасцю зруйнаваны дзеля будаўніцтва на яго месцы Брэсцкай крэпасці, людзі часта здзіўляюцца. Але ж гэта наша гісторыя. І крэпасць для горада асаблівае месца. На яе цяперашняй тэрыторыі была аддрукаваная знакамітая Брэсцкая біблія, тут была заключаная Брэсцкая унія, падпісаны Брэсцкі мір. А ў 1941 годзе абаронцы крэпасці паказалі свету ўзор стойкасці і гераізму.

А цяпер шматлікія госці выказваюць захапленне тым, як мы ўмеем захоўваць і падтрымліваць помнік, па якім пазнаюць Брэст. І гэта прыемна. Мы сапраўды шмат робім для захавання памяці не толькі гераізму, але і трагізму часоў вайны. Амаль трэцюю частку жыхароў даваеннага горада знішчылі акупанты падчас Халакосту. І напярэдадні святкавання юбілею гэтая трагедыя нечакана зноў напомніла пра сябе. У самым цэнтры горада пры выкопванні катлавана знойдзена масавае пахаванне вязняў гета. Астанкі 1214 чалавек былі ўзняты і перапахаваны на Паўночных могілках. Там цяпер ёсць памятны знак. На месцы расстрэлу таксама неўзабаве з'явіцца мемарыяльны знак.

Памяць пра свае карані, сваю гісторыю, несумненна, галоўнае ў культуры і калектыўнай свядомасці любой супольнасці. Гэтую памяць паспяхова падтрымліваюць брэсцкія музеі. А яшчэ тут абавязкова раскажуць пра знакамітых людзей-сучаснікаў. Такіх, напрыклад, як мастак-ювелір Мікалай Кузьміч. У краіне пра яго даведаліся пасля таго, як ён узнавіў крыж Ефрасінні Полацкай. Нядаўна мастак стаў ганаровым грамадзянінам Брэста. Мікалай Пятровіч сказаў, што да юбілею горада падрыхтаваў асобны твор, а які — сюрпрыз. Думаю, сёння і раскрыецца тайна. А пра сябе мастак стрымана дадаў: «У маёй асобе ўзнагародзілі культуру». А вось Ганна РАДЗЬКО прадстаўляе маладое пакаленне мастакоў. Гэта яна стварыла лагатып святкавання тысячагоддзя і працягвае здзіўляць крэатыўнымі работамі пра свой горад. «Уся мая любоў сёння імкнецца туды», — сказала Аня, якая апошнімі днямі была па справах у сталіцы, а ўчора вярнулася ў Брэст.

І калі цяперашняя брэсцкая культура трывала асацыюецца з асобамі дзеячаў мастацтва, то брэсцкі спорт неаддзельны ад перамогі алімпійскай чэмпіёнкі Юліі НЕСЦЯРЭНКІ,
дарэчы, ганаровай грамадзянкі Брэсцкай вобласці. А калі б мяне папрасілі намаляваць словамі партрэт брастаўчанкі-сучасніцы, то гэта была б Юлія: прыгожая, працавітая і вельмі сціплая. «Я люблю свой горад, тут нарадзілася, вырасла, дасягнула спартыўнага поспеху», — кажа спартсменка.

Думаю, было б недаравальнай памылкай гаварыць пра брастаўчан сённяшняга дня і не згадаць будаўнікоў, чыёй стараннай і складанай працай горад падрыхтаваны да свята. У даволі сціслыя тэрміны ўзведзена 28 так званых аб'ектаў тысячагоддзя. Гэта толькі тыя, што фінансаваліся з рэспубліканскай праграмы. Насамрэч іх значна больш. За год-два ў горадзе з'явіліся новы Кобрынскі мост, велічны тэатр лялек, пераўтварылася набярэжная ракі Мухавец, адкрыўся адноўлены Гарадскі сад. І самы значны ды маштабны праект у пераліку называецца Заходні абход, які ўрачыста адкрываецца сёння і абазначае новую якасць жыцця для значнай колькасці гараджан. Адна з арганізацый, якая займалася ўзвядзеннем гэтага пуцеправода, — ААТ «Палессежылбуд». На рахунку згаданых будаўнікоў новы аўтавакзал, іншыя аб'екты тысячагоддзя. Генеральны дырэктар ААТ Анатоль ПЯТРЫНІЧ сказаў, што гэтае свята немагчыма аддзяліць ад вялікай стваральнай працы інжынераў і рабочых усіх арганізацый, якія былі задзейнічаны на будаўнічых пляцоўках: «Людзі працавалі ад цямна да цямна, у выхадныя і святы, у спякоту і ў холад, каб усе астатнія гараджане карысталіся потым новымі будынкамі, мастамі, дарогамі».

Будаўніцтва і паляпшэнне не завяршаюцца пасля маштабнага святкавання. Падчас адкрыцця Гарадскога саду старшыня гарвыканкама Аляксандр РАГАЧУК сказаў, што апаска на гэты конт не мае пад сабой грунту. Ужо ёсць праграма на добраўпарадкаванне і паляпшэнне ў 2020 годзе і на наступныя гады. Так што горад застанецца з тым, што было створана і абноўлена да свята, і будзе развівацца далей.

У кожнага з нас, брастаўчан, ёсць свае асаблівыя мясціны ў горадзе. Калі спытаць мяне, то я і не адказала б напэўна, якая самая любімая. Цяпер родным падаецца мікрараён Кавалёва ў раёне Вяслярнага канала, куды я пераехала чвэрць стагоддзя таму. Тады яшчэ новы, неўладкаваны раён, цяпер адзін з найлепшых у плане інфраструктуры. Прыемна прайсціся па Набярэжнай, часам гуляю па Савецкай, дзе турысты натоўпам фатаграфуюцца з іх улюбёнцам — ліхтаршчыкам. У час правядзення «Белай вежы» люблю тэрыторыю вакол тэатра, тут заўсёды назіраецца асаблівы рух, урачыстасць, многа святочна апранутых людзей. Але ж галоўнае... як там у Янкі Брыля: «Абавязкова ёсць на гэтым шалёным свеце куток, дзе любяць і цябе». Гэты куток і ёсць мой горад, дзе жывуць родныя і блізкія людзі, куды кожны вечар спяшаешся, бо ведаеш: цябе чакаюць.

Святлана ЯСКЕВІЧ