Эх, дарогі...стэп ды... ікра!

...Праехаць у цягніку з пяццю вялізнымі катамі пароды мэйн-кун, прастаяць у стэпе трое сутак амаль без ежы і вады, атрымаць у падарунак пакет з чырвонай ікрой, не спаць 62 гадзіны... Гэта не спіс бязглуздых жаданняў, а рэальныя сітуацыі, якія давялося перажыць мінчанцы Юліі Баркоўскай. Дзяўчына ўжо другое лета ў складзе будатрада праводзіць у Расіі. Там на некалькі тыдняў яна становіцца правадніцай...

Мара, мора і «бяссонніца»

— Справу, якой давядзецца займацца, можна было выбраць. Некаторыя, напрыклад, ехалі на будаўніцтва ці аддавалі перавагу працы важатых у дзіцячых летніках, — расказвае Юлія. — Варыянт папрацаваць правадніком мне неяк адразу здаўся прывабным. Па-першае, такая праца дае шмат новых уражанняў і знаёмстваў — лічы, што кожны дзень. Па-другое, пасля заканчэння школы ў мяне была думка пайсці вучыцца на правадніка, але, так бы мовіць, перамог рацыяналізм, і ў выніку я стала студэнткай Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта, атрымала дыплом менеджара-эканаміста. Так што, дзякуючы будатраду, мара нібыта дагнала мяне.

Трапіць у будатрад ёсць магчымасць не толькі ў студэнтаў, проста ім гэта, відаць, найбольш цікава. Юля, напрыклад, скончыла ўніверсітэт тры гады таму, а цяпер працуе галоўным спецыялістам Мінскага абласнога камітэта БРСМ. Але насамрэч не ўсё так проста. Перш-наперш трэба прайсці навучанне і атрымаць пасведчанне. Для беларусаў гэтая працэдура выглядае акурат як вучоба ў студэнтаў-завочнікаў: за некалькі месяцаў да паездкі дасылаюцца вучэбныя праграмы, па якіх патрэбна здаваць іспыты. Юлі абодва разы працаваць давялося на Беларускім вакзале ў Маскве, ездзілі ж пераважна ў Анапу. З надыходам лета, як вядома, колькасць цягнікоў, што ідуць у «курортным» кірунку, значна павялічваецца, таму штатных праваднікоў не хапае. На такую сезонную працу прыязджае сапраўды шмат моладзі. Не толькі з Беларусі, працуюць таксама расіяне і ўкраінцы.

Нягледзячы на тое, што для Юліі праца правадніка аказалася цікавай, дзяўчына не адразу да яе прызвычаілася:

— Не трэба думаць, што гэта — райская асалода. Пакуль не адчула на сабе ўсе яе «прыемнасці», я нават і здагадацца не магла, што буду настолькі вымотвацца. Напрыклад, што б ні здарылася, трэба хадзіць у ідэальна памытай і адпрасаванай форме. Паверце, што падтрымліваць на належным узроўні ў дарозе свой выгляд, не так і лёгка.

Тым не менш самым цяжкім для Юлі аказаўся не «спартанскі» побыт і строгае кіраўніцтва, а амаль што поўная адсутнасць сну. Увесь рэйс доўжыцца дзесьці 72 гадзіны. Ад Масквы да Анапы цягнік ідзе 36 гадзін, па прыбыцці 6-8 гадзін даецца на прыборку вагона, пасля чаго яшчэ нейкі час — стаянка, можна і на мора схадзіць (ад месца, дзе была стаянка цягніка, да яго ісці было хвілін 25). З 72 гадзін на сон прыпадала дзесьці 8-10.

— У Анапе мы не спалі, хацелася пагуляць, у моры пакупацца. Праз нейкі час арганізм прывыкае да ўсяго, — смяецца Юля.

Грошы, каты́ і сюрпрызы...

— Для правадніка амаль не існуе такога паняцця, як «прабавіць час у дарозе». Прынамсі, я зрабіла такую выснову са свайго вопыту. Калі выпадае свабодная хвіліна, заўжды знойдзецца люстэрка, якое трэба працерці, альбо нейкая іншая праца. На нядоўгі час можна схадзіць да суседзяў-праваднікоў альбо паразгадваць крыжаванку, — працягвае суразмоўца.

Усе «сезонныя» праваднікі падпісваюць кантракт, згодна з якім трэба абавязкова адпрацаваць 550 гадзін, а інакш давядзецца плаціць кампенсацыю. Раней адпрацуеш — раней паедзеш дадому. Летась Юля норму ў 550 гадзін перавысіла, адпрацавала амаль 1000 гадзін. Але нават мінімум вытрымліваюць не ўсе. У асноўным чамусьці хлопцы. Быў такі выпадак, што проста пасярод дарогі праваднік сабраў рэчы і пакінуў вагон.

З заробку абавязкова вылічваецца падатак — 30 працэнтаў. Сёлета, напрыклад, за два месяцы дзяўчына атрымала 33 тысячы расійскіх рублёў, гэта амаль тысяча долараў. Як яна сама гаворыць: «Гэта, у прынцыпе, нядрэнна, але пры жаданні такія грошы можна зарабіць і ў Мінску. Таму я лічу, што перш за ўсё еду па ўражанні, а не па заробак».

— Часам дарога такія «сюрпрызы» падкідвае! — прыгадвае Юля. — Вядома, у цягніках людзі часта забываюць розныя рэчы. Знаходзіла я ў вагоне і фотаапараты, і сярэбраныя ланцужкі. Могуць пакінуць пакет з садавіной ці іншай ежай. Дарэчы, неяк пасажыры з Сахаліна падышлі і сціпленька так прапанавалі забраць у іх сумку з прадуктамі. Маўляў, там рыбка наша «фірмовая», пакаштуеце. Паглядзеўшы, што ж у сумцы ляжыць, я ледзь не падскочыла. Там было 18 бляшанак чырвонай ікры! Захоўваць усё гэта я не мела магчымасці, таму раздала пасажырам.

Яшчэ некаторыя людзі любяць падарожнічаць са сваімі хатнімі гадаванцамі. Гэта асобная тэма!

Аднойчы ў цягніку ехала сям'я з пяццю катамі пароды мэйн-кун. Жывёлы не маленькія, большыя за звычайных катоў. Трэба ж такому здарыцца, што ў іх вагоне зламаўся кандыцыянер. Бедныя пухнатыя мэйн-куны проста паміралі ад спёкі. У выніку іх прынеслі да мяне, са мной яны і ехалі да месца прызначэння.

Пасажыры, стрэс і эмоцыі

— Прыгадваем «сваіх» пасажыраў даволі часта, — сцвярджае Юлія. — Гэта толькі здаецца, што яны выпадковыя спадарожнікі. Бываюць самыя нечаканыя выпадкі.

Напрыклад, аднойчы падыходзіць да мяне ў цягніку мужчына і кажа: «Юля, маёй жонцы вы вельмі спадабаліся, таму я прыйшоў, каб пагаварыць з вамі!»

І мы з ім размаўлялі дзесьці паўтары гадзіны. Ён шмат распытваў пра Беларусь. Казаў, што праз два гады выйдзе на пенсію і думае пра тое, каб купіць у нашай краіне дом і пасяліцца ў ім.

Аднойчы пасажыры ў Анапе мяне нават у госці запрасілі: паказалі дом, смачна накармілі, звадзілі на мора і надарылі падарункаў.

Успаміны, на жаль, бываюць і не вельмі вясёлымі, стрэсавымі. Летась, акурат падчас паводкі ў Крымску, цягнік, дзе ехала Юля, і яшчэ 36 саставаў трое сутак проста стаялі пасярод стэпу.

— Наперад рухацца не было ніякай магчымасці. А ў маім вагоне ехалі дзеці з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця, у суседнім — іх бацькі, — прыгадвае дзяўчына. — Уявіце сітуацыю: вада і ежа заканчваюцца, а машыны гуманітарнай дапамогі дабрацца да нас не могуць. Чаго мне каштавала гэта вытрымаць, успамінаць цяжка! Толькі калі з саставаў, якія стаялі паперадзе, здагадаліся перадаць нам прыпасаў, усе крыху супакоіліся.

Па-мойму, быць у добрых стасунках з пасажырамі — гэта самае галоўнае ў працы правадніка. Я заўжды вучу стажораў: «Размаўляйце з людзьмі!»

Ад гэтага залежыць іх стаўленне да вас. Пасажырам тады і смецце пакідаць будзе сорамна, і пасцель яны акуратна згорнуць, каб правадніку працу аблегчыць, а пасля, можа, і ў жыцці дапамогуць.

Напрыклад, неяк быў выпадак. Я хоць і не захапляюся альпінізмам, але чамусьці заўжды марыла пабываць альбо ў Алтайскіх гарах, альбо на Каўказе, але пра гэта нікому асабліва не расказвала. І вось неяк размаўляю я з адным пасажырам, а ён пытаецца:

— Напэўна, ёсць у цябе нейкая мара, якую вельмі хочацца ажыццявіць?

Самае цікавае, што гэты мужчына аказаўся горным экскурсаводам, які ўжо шмат гадоў працуе на Алтаі. Мы з ім дамовіліся, што абавязкова яшчэ раз сустрэнемся і пойдзем разам у горы.

...Часам уражанні важней за грошы... Па-мойму, вельмі правільная думка. Уражанняў за сваё жыццё трэба назапасіць як мага больш.

А летняя праца мне іх якраз і забяспечвае. Эмоцыямі, што перажываю ўсяго за месяц-два летніх вандровак, потым жыву ўвесь год.

Ганна ГАРУСТОВІЧ.