Давер «на провадзе», або Дзе дапамогуць дзіцяці

Яны вы­ра­та­ва­лі ўжо не ад­но дзі­ця­чае жыц­цё. Гэ­тыя лю­дзі вяр­та­юць ве­ру ў ся­бе, ве­ру ў тое, што вый­сце ёсць з лю­бой сі­ту­а­цыі. Яны ні­бы­та мі­ра­твор­цы ў ад­но­сі­нах з сяб­ра­мі, баць­ка­мі і на­стаў­ні­ка­мі. Яны заў­сё­ды па­ва­жа­юць жа­дан­не, во­лю і аса­біс­тую пра­сто­ру тых, хто да іх звяр­та­ец­ца. Ме­на­ві­та та­кі­мі і па­він­ны быць кан­суль­тан­ты агуль­на­на­цы­я­наль­най дзі­ця­чай лі­ніі да­па­мо­гі 8–801–100–1611.

Іры­на, як і ўсе спе­цы­я­ліс­ты лі­ніі, пра­цуе пад псеў­да­ні­мам. У мэ­тах бяс­пе­кі яны не мо­гуць на­зы­ваць свае са­праўд­ныя ім­ёны, бо ў кож­на­га ёсць яшчэ асноў­ная пра­ца. Іры­на пра­цуе кан­суль­тан­там з са­ма­га па­чат­ку пра­ек­та. Яна рас­па­вя­ла, чым лі­нія да­па­мо­гі ад­роз­ні­ва­ец­ца ад ін­шых тэ­ле­фо­наў да­ве­ру і з які­мі праб­ле­ма­мі звяр­та­юц­ца да іх пад­лет­кі.

—Агуль­на­на­цы­я­наль­ная дзі­ця­чая лі­нія да­па­мо­гі — гэ­та са­цы­яль­ны пра­ект, які за­клі­ка­ны да­па­ма­гаць дзе­цям, па­цяр­пе­лым ад гвал­ту, — га­во­рыць Іры­на. — Пра­ект рэа­лі­зу­ец­ца пад кі­раў­ніц­твам Мі­ніс­тэр­ства ахо­вы зда­роўя Бе­ла­ру­сі ў парт­нёр­стве з Рэс­пуб­лі­кан­скім на­ву­ко­ва-прак­тыч­ным цэнт­рам псі­хіч­на­га зда­роўя і Між­на­род­на­га гра­мад­ска­га аб'­яд­нан­ня «Ра­зу­мен­не», а так­са­ма пры пад­трым­цы Мі­ніс­тэр­ства су­вя­зі і ін­фар­ма­цыі Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь, РУП «Бел­тэ­ле­кам» і апе­ра­та­ра МТС. Уво­гу­ле лі­нія пра­цуе па прын­цы­пе тэ­ле­фо­на да­ве­ру для дзя­цей, але ў да­па­мо­зе мы не ад­маў­ля­ем ні­ко­му, асаб­лі­ва ка­лі спра­ва ты­чыц­ца зда­роўя ма­лых. Ня­рэд­ка нам тэ­ле­фа­ну­юць лю­дзі, якія час­та чу­юць у су­сед­скіх ква­тэ­рах дзі­ця­чы плач ці па­да­зра­юць, што там дзе­ці цер­пяць ад гвал­ту. Звы­чай­на лю­дзі ста­ра­юц­ца не ўмеш­ва­ц­ца ў спра­вы су­сед­скай сям'і. Але ка­лі гэ­та ты­чыц­ца дзя­цей, то мно­гія губ­ля­юц­ца і не ве­да­юць, як ім па­сту­піць. Та­кія тэ­ле­фон­ныя зван­кі мы бя­ром на за­мет­ку. Пас­ля гэ­та­га на мес­ца вы­яз­джае ка­мі­сія з пра­вер­кай. Ужо на мес­цы спе­цы­я­ліс­ты раз­бі­ра­юц­ца, у чым спра­ва.

Са­мі дзе­ці тэ­ле­фа­ну­юць, каб вы­ра­шыць ней­кія свае пы­тан­ні і праб­ле­мы. Зва­нок на на­шу лі­нію бяс­плат­ны, пра­цу­ем мы круг­ла­су­тач­на. Мы пры­ма­ем зван­кі з усёй рэс­пуб­лі­кі. Кан­суль­та­ван­не вя­дуць ква­лі­фі­ка­ва­ныя кры­зіс­ныя псі­хо­ла­гі, дзі­ця­чыя псі­хо­ла­гі і ўра­чы-псі­ха­тэ­ра­пеў­ты. Усе на­шы кан­суль­тан­ты ма­юць во­пыт ра­бо­ты з дзець­мі, пад­лет­ка­мі і іх баць­ка­мі. Больш за тое, з да­па­мо­гай спе­цы­яль­ных трэ­нін­гаў, се­мі­на­раў і кан­фе­рэн­цый спе­цы­я­ліс­ты атрым­лі­ва­юць но­выя ве­ды і па­вы­ша­юць сваю ква­лі­фі­ка­цыю па­ста­ян­на.

—Я так ра­зу­мею, што вы аказ­ва­е­це псі­ха­ла­гіч­ную і ін­фар­ма­цый­ную да­па­мо­гу. Ці ёсць ней­кія аб­ме­жа­ван­ні па ўзрос­це для тых, хто вам тэ­ле­фа­нуе?

—Гэ­та мо­гуць быць лю­дзі са­ма­га роз­на­га ўзрос­ту, і мы не ад­маў­ля­ем у да­па­мо­зе ні­ко­му. Да­рэ­чы, сён­ня пад­лет­ка­мі лі­чац­ца дзе­ці да 20 га­доў. І гэ­та праў­да. У та­кім уз­рос­це ў ма­ла­дых лю­дзей яшчэ бур­ляць эмо­цыі, і іх цяж­ка на­зваць «спе­лы­мі». Па­мя­таю ма­ла­до­га ча­ла­ве­ка пры­клад­на та­ко­га ўзрос­ту, які па­зва­ніў нам з дум­ка­мі аб са­ма­губ­стве. Хло­пец быў ін­ва­лі­дам па слы­ху, у яго па­ча­лі­ся праб­ле­мы з баць­ка­мі, ён па­сва­рыў­ся са сва­ёй дзяў­чы­най, ды і на пра­цы, на якую ён улад­ка­ваў­ся, неш­та не атрым­лі­ва­ла­ся. Яму зда­ва­ла­ся, што вый­сце толь­кі ад­но… Але нам уда­ло­ся ра­зам раз­ма­таць клу­бок яго праб­лем. Ён зва­ніў ра­зоў пяць, і апош­нім быў зва­нок удзяч­нас­ці. У вы­ні­ку яму па­шан­ца­ва­ла: за мя­жой яму пра­па­на­ва­лі зра­біць апе­ра­цыю па вяр­тан­ні слы­ху, ён здо­леў на­ла­дзіць ад­но­сі­ны і з ма­ці, і са сва­ёй ка­ха­най… Бы­вае, каб су­па­ко­іц­ца і па­чаць дзей­ні­чаць, ма­ла­дым прос­та трэ­ба да­па­маг­чы ра­за­брац­ца ў са­бе і сва­іх жа­дан­нях.

Што ж да­ты­чыц­ца да­рос­лых, бы­вае, што нам тэ­ле­фа­ну­юць і лю­дзі ў кры­зіс­ным ста­не з ней­кі­мі аса­біс­ты­мі пы­тан­ня­мі. У та­кіх вы­пад­ках мы заў­сё­ды аказ­ва­ем «пер­шую да­па­мо­гу». І ка­лі ча­ла­век су­па­ко­іц­ца, толь­кі та­ды пе­ра­на­кі­роў­ва­ем яго на лі­нію да­ве­ру для да­рос­лых ці ў лю­бую ін­шую ар­га­ні­за­цыю, дзе яму мо­гуць да­па­маг­чы. У нас ёсць кан­так­ты ўсіх не­аб­ход­ных у на­шай спра­ве ар­га­ні­за­цый, з усіх ра­ё­наў і аб­лас­цей.

—Ці ад­роз­ні­ва­юц­ца праб­ле­мы дзя­цей, якія жы­вуць у буй­ных га­ра­дах, ад праб­лем іх ад­на­год­каў з ма­лень­кіх на­се­ле­ных пунк­таў?

—Ду­маю, што не вель­мі. Ка­лі га­ва­рыць пра пад­лет­каў, то ў іх час­цей за ўсё ўзні­ка­юць праб­ле­мы ў ад­но­сі­нах з баць­ка­мі, сяб­ра­мі і на­стаў­ні­ка­мі, не­за­леж­на ад та­го, у якім мес­цы яны жы­вуць. Уво­гу­ле, у гэ­ты пе­ры­яд жыц­ця ча­ла­век пе­ра­жы­вае свае па­чуц­ці, ня­ўда­чы і шчас­це вель­мі вост­ра. На­прык­лад, пад­лет­кі га­то­вы пе­ра­вяр­нуць увесь свет, ка­лі яны за­ка­ха­лі­ся. Пом­ню ад­на­го хлоп­ца, які па­зва­ніў вель­мі ўсхва­ля­ва­ны. Баць­кі яго ка­ха­най дзяў­чы­ны за­ба­ра­ні­лі су­стра­кац­ца з ім. Гэ­тыя лю­дзі на­вед­ва­лі ней­кую сек­ту, та­му бы­лі вель­мі агрэ­сіў­на на­стро­е­ны су­праць ад­но­сін па­між па­длет­ка­мі. Хло­пец жа вы­ра­шыў вы­ра­та­ваць ка­ха­ную… У вы­ні­ку яны ўсе ака­за­лі­ся ў мі­лі­цыі. Хло­пец не ве­даў ужо, што ра­біць. Мы з ім доў­га раз­маў­ля­лі і ра­зам шу­ка­лі маг­чы­мас­ці, як ця­пер яму пад­трым­лі­ваць ад­но­сі­ны з дзяў­чы­най.

Ад­нак не­ка­то­рыя праб­ле­мы ў буй­ных га­ра­дах вы­ра­шыць пра­сцей, чым у ма­лень­кіх на­се­ле­ных пунк­тах. Аднойчы нам па­зва­ні­ла жан­чы­на. Яна рас­ка­за­ла, што вы­рас­ла ў вёс­цы і па­мя­тае, як яе крыў­дзі­лі ў шко­ле. Ця­пер тое са­мае зда­ры­ла­ся з яе дач­кой. Шко­ла ў мяс­тэч­ку бы­ла адзі­най, та­му пе­ра­вес­ці дзяў­чын­ку ў ін­шую ўста­но­ву не бы­ло маг­чы­мас­ці. Праў­да, жан­чы­на ўсё ж знай­шла вый­сце і ўсё скон­чы­ла­ся доб­ра.

—Вы ска­за­лі, што тэ­ле­фа­ну­юць і са­мі баць­кі. Што тур­буе су­час­ных баць­коў?

—Час­цей за ўсё звяр­та­юц­ца баць­кі, чые дзе­ці пры­ма­юць ней­кія псі­ха­троп­ныя рэ­чы­вы ці ўжы­ва­юць ал­ка­голь. Раз­губ­ле­ныя баць­кі ў та­кой сі­ту­а­цыі не ве­да­юць, што ра­біць. Ка­неш­не, мы да­па­ма­га­ем ім зняць пер­ша­па­чат­ко­вы стрэс і тлу­ма­чым, што ра­біць і ку­ды звяр­тац­ца ў та­кіх вы­пад­ках, каб вы­ра­та­ваць дзі­ця. Бы­ва­юць зван­кі і ін­ша­га кштал­ту. Да нас па­тэ­ле­фа­на­ваў баць­ка, які са­ро­меў­ся ха­дзіць са сва­ім дзі­цем па ву­лі­цы, ды ўво­гу­ле не ве­даў, як па­во­дзіць ся­бе з дзі­цем. Яго ма­лы — гі­пер­ак­тыў­ны хлоп­чык. Мы рас­ка­за­лі яму аб не­каль­кіх ме­та­дах вы­ха­ван­ня гі­пер­ак­тыў­ных дзя­цей. Ён нам тэ­ле­фа­на­ваў не­каль­кі ра­зоў — зда­ец­ца, з усім ра­за­браў­ся і здо­леў на­ла­дзіць ста­сун­кі з ма­лым.

—А ад ма­лень­кіх дзе­так вам па­сту­па­юць зван­кі?

—Так, але час­цей з да­па­мо­гай да­рос­лых. На­прык­лад, жан­чы­на на­ву­чы­ла сваю пя­ці­га­до­вую хво­рую дач­ку тэ­ле­фа­на­ваць нам на лі­нію. Дзяў­чын­ка ака­за­ла­ся ад­на ў баль­ні­цы, і ма­ці не заў­сё­ды маг­ла быць з ёю по­бач. Жан­чы­на ве­да­ла, што на­ша лі­нія пра­цуе круг­ла­су­тач­на і ма­лая мо­жа атры­маць да­па­мо­гу ў лю­бую хві­лі­ну. Дзяў­чын­ка звы­чай­на па­па­да­ла на мя­не. Зва­ні­ла ад­ра­зу як пра­чнец­ца і ўве­ча­ры, ка­лі ма­ма сы­хо­дзі­ла. Ма­лая вель­мі скла­да­на пе­ра­но­сі­ла адзі­но­ту, і мы ста­ра­лі­ся ад­цяг­нуць яе ўва­гу ад гэ­та­га па­чуц­ця… Так­са­ма нам тэ­ле­фа­ну­юць вуч­ні па­чат­ко­вых кла­саў, якія атрым­лі­ва­юць дрэн­ную ад­зна­ку ў шко­ле ці за­ўва­гу ў дзён­нік. Ма­лыя не ве­да­юць, як ска­заць пра гэ­та баць­кам, ці ўво­гу­ле ба­яц­ца іс­ці да­до­му…

—Коль­кі зван­коў пры­мае дзі­ця­чая лі­нія?

—У ся­рэд­нім пры­ма­ем па два­нац­цаць зван­коў за су­ткі. Усё за­ле­жыць ад рэ­кла­мы: у дзень, ка­лі да­юць рэ­кла­му на­шай лі­ніі, зван­коў знач­на больш, чым у звы­чай­ныя дні. Ча­сам на­ват ледзь па­спя­ва­ем па­клас­ці труб­ку…

—На ваш по­гляд, што мо­гуць зра­біць баць­кі, каб у іх дзя­цей бы­ло менш на­год зва­ніць на дзі­ця­чую лі­нію?

—Быць по­бач з дзець­мі і раз­маў­ляць з імі. Не трэ­ба па­кі­даць дзя­цей сам-на­сам са сва­і­мі праб­ле­ма­мі і ра­дас­ця­мі, не­аб­ход­на шчы­ра ці­ка­віц­ца іх спра­ва­мі. Ка­лі з дзі­цем не раз­маў­ляць, то яно не­ўза­ба­ве за­мкнец­ца, на лю­быя пы­тан­ні бу­дзе ад­каз­ваць па­рай слоў, і та­ды баць­кам бу­дзе цяж­ка ўдзель­ні­чаць у яго жыц­ці. Нель­га шка­да­ваць ча­с, каб на­ла­дзіць да­вер­лі­выя ад­но­сі­ны са сва­ім дзі­цем. А па­чы­наць бу­да­ваць та­кія ад­но­сі­ны ле­пей та­ды, па­куль яно зна­хо­дзіц­ца яшчэ ў ло­не ма­ці. Бо на­ла­дзіць доб­рыя ста­сун­кі ў пад­лет­ка­вым уз­рос­це бу­дзе знач­на скла­да­ней. Ду­шы дзя­цей вель­мі пя­шчот­ныя, шчы­рыя, ад­кры­тыя і на­іў­ныя. Іх па­трэб­на бе­раг­чы.

На­тал­ля ТА­ЛІ­ВІН­СКАЯ