Дзень святога Патрыка, або Ірландска-беларускі fusіоn

Наш час — час раз­мы­ван­ня ме­жаў і раз­бу­рэн­ня стэ­рэа­ты­паў, час не­чу­ва­ных маг­чы­мас­цяў і ба­лю­чых страт. У ідэа­ло­гіі — пост­ма­дэр­нізм, а ў ку­лі­на­рыі — fusіоn (фьюжн), сплаў, амаль­га­ма, анаг­ра­ма, гіб­рыд, эк­лек­ты­ка. Ста­рыя ка­но­ны це­шаць хі­ба што му­зей­шчы­каў, усім хо­чац­ца па­ру­шаць звык­лыя тра­ды­цыі, ку­ра­жыц­ца, эпа­ці­ра­ваць, блюз­не­рыць і пі­я­рыц­ца. Са­мыя да­ра­гія і рэй­тын­га­выя рэ­ста­ра­ны — «ма­ле­ку­ляр­ныя», якія рас­кла­да­юць звык­лыя пра­дук­ты і ідэі ледзь не да ўзроў­ню амі­на­кіс­лот, каб сін­тэ­за­ваць з іх ні­ко­лі не ба­ча­ныя да­гэ­туль бял­ко­выя ма­ле­ку­лы, з аст­ра­на­міч­ны­мі ра­хун­ка­мі. Як доў­га пра­цяг­нец­ца гэ­ты су­свет­ны спа­жы­вец­кі фэст — ні­ко­му не­вя­до­ма. Але за­ста­вац­ца зу­сім уба­ку ад та­ко­га мод­на­га трэн­ду на­ўрад ці маг­чы­ма. Зра­зу­ме­ла, та­кіх гран­даў, як іс­пан­скі рэ­ста­ран Еl Bullі або дац­кі NоMа нам не да­гнаць. Та­му да­вай­це ары­ен­та­вац­ца на ўзо­ры больш сціп­лыя і бліз­кія нам па ду­ху.

На­прык­лад, на ір­ланд­скую кух­ню. Ча­му ме­на­ві­та на яе? А та­му што гіс­та­рыч­на на­шыя лё­сы до­сыць па­доб­ныя, та­му што кух­ня ір­ланд­ская — ні­я­кая не арыс­та­кра­тыч­ная, а зу­сім свой­ская. Та­му над­та са­ро­мец­ца по­бач з ёй нам не прый­дзец­ца, як та­му го­ла­му ў пра­він­цый­най лаз­ні.

Ву­чыц­ца ме­на­ві­та ў ір­ланд­цаў ся­лян­скай ка­а­пе­ра­цыі і бай­ко­там не­ла­яль­ных зем­ле­ўла­даль­ні­каў бе­ла­ру­саў за­клі­ка­лі яшчэ ідэа­ліс­ты-гра­ма­доў­цы 1920-х, але на­шы не­да­вер­лі­выя лю­дзі да­гэ­туль чэ­шуць па­ты­лі­цы, не­та­роп­ка раз­ва­жа­ю­чы над сэн­сам гэ­тых, як, зрэш­ты, і лю­бых ін­шых ідэа­ліс­тыч­ных за­клі­каў... Але ж я тут вы­ключ­на пра кух­ню. Яшчэ зу­сім ня­даў­на ас­но­вай хар­ча­ван­ня ір­ланд­цаў бы­ла буль­ба — яны са­праўд­ныя буль­ба­шы! Ды і ін­шыя пра­дук­ты з ір­ланд­ска­га ра­цы­ё­ну бы­лі да бо­лю зна­ё­мыя на­шым прод­кам: авёс, жы­та, шчаўе, ка­пус­та, бу­ра­кі, ба­бы... На­ту­раль­на, сві­ні­на, а яшчэ бо­лей — ба­ра­ні­на. На­шы дзя­ды так­са­ма да ся­рэ­дзі­ны ХХ ста­год­дзя елі той ба­ра­ні­ны на­шмат бо­лей, чым мы сён­ня. Ка­ра­цей, амаль ні­чо­га та­ко­га, ча­го б не бы­ло і ў нас, ся­род ін­грэ­ды­ен­таў ір­ланд­ска­га тра­ды­цый­на­га ме­ню ня­ма. Ха­ця на­ша за­быц­цё і абы­яка­васць да куль­тур­най спад­чы­ны не­пры­ем­на ўра­зі­ла б на­ват ір­ланд­цаў. Ну, хі­ба што з ры­бай на­шым да­лё­кім буль­бя­ным ку­зэ­нам па­шчас­ці­ла бо­лей: ва­кол Сма­раг­да­ва­га вост­ра­ва — бу­ра­пен­нае мо­ра, і та­му, якім бы цяж­кім ні быў пры­гнёт анг­лій­скіх ленд­лор­даў, заўж­ды за­ста­ва­ла­ся маг­чы­масць або ўво­гу­ле па­плыс­ці з ра­дзі­мы ў шы­ро­кі свет, або, пры­нам­сі, ад­плыць на не­каль­кі мі­ляў, каб за­кі­нуць не­вад у ня­зве­да­ныя глы­бі­ні на ўзор га­лі­лей­скіх апосталаў, а там — се­ляд­цы або трас­ка, або ла­сось...

А ў іх — ёд і фос­фар, без якіх ні­я­кія хіт­ры­кі ма­ле­ку­ляр­най кух­ні не ма­юць «зя­лё­на­га» сэн­су. Вось та­му і пры­ду­ма­лі ір­ланд­цы апош­ня­га ча­су роз­ныя муд­ра­ге­ліс­тыя біз­нес-схе­мы, кштал­ту бюд­жэт­най авія­кам­па­ніі Rуаn Аіr, па­ча­лі бяз­меж­на ба­га­цець і на­ват зай­ме­лі рэ­пу­та­цыю «кель­цка­га тыг­ра...» Ну і мы ўжо, ня­спын­на ба­га­це­ю­чы, па­чы­на­ем ры­каць, ме­ра­чы­ся быць «ба­лот­ным тыг­рам», кры­зіс нас па­куль што не па­ло­хае... Ба­чы­це, коль­кі ў нас агуль­на­га?

Ну і як жа не зга­даць пра Ір­лан­дыю ў Дзень свя­то­га Па­тры­ка, су­свет­нае свя­та не толь­кі ір­ланд­цаў, але і ўсіх п'я­ніц, пра­сця­коў, аван­ту­рыс­таў, ап­ты­міс­таў і ама­та­раў мульт­се­ры­я­ла «Губ­ка Боб»? Та­му апра­нем у гэ­ты дзень што-не­будзь зя­лё­нае і пад ня­рэд­кія ўжо ў нас гу­кі ір­ланд­ска-бе­ла­рус­кай ду­ды вы­пра­вім­ся ў най­блі­жэй­шы тра­ды­цый­ны бе­ла­рус­ка-літ­він­скі паб год­на ад­свят­ка­ваць. А па­час­ту­юць нас ня­хай ты­мі стра­ва­мі ў сты­лі ір­ланд­ска-бе­ла­рус­ка­га fusіоn, якія цал­кам маг­лі б быць на ста­лах на­шых прод­каў — а ка­лі яны да іх не да­ду­ма­лі­ся, дык я не здо­лею па­тлу­ма­чыць, ча­му. Зрэш­ты, ча­сам трап­ля­юц­ца і зу­сім ана­ла­гіч­ныя рэ­цэп­ты. На­прык­лад, у на­шай аг­ра­ся­дзі­бе мы час­та ро­бім гэ­тую прос­тую, але вель­мі смач­ную стра­ву:

Фар­шы­ра­ва­ныя буль­бя­ныя лу­пі­ны

Спо­саб пры­га­та­ван­ня: Чыс­та вы­мы­тая буль­ба ад­вар­ва­ец­ца «ў мун­дзі­рах» (або за­пя­ка­ец­ца ў мік­ра­хва­ле­вай печ­цы) да кры­ху ня­поў­най мяк­кас­ці. Раз­ра­за­ец­ца на­па­лам, лыж­кай або на­жом вы­да­ля­ец­ца боль­шая част­ка мя­ка­ці — асця­рож­на, каб не па­шко­дзіць лу­пі­ну. Мя­каць раз­мі­на­ец­ца ў ка­шу (мож­на пра­пус­ціць праз мя­са­руб­ку). Ад­на­ча­со­ва на ад­ной па­тэль­ні пад­смаж­ва­юц­ца шам­пінь­ё­ны з цы­бу­ляй, а на дру­гой — сквар­кі. Сма­жа­ныя гры­бы, сквар­кі і пю­рэ пе­ра­меш­ва­юц­ца, і гэ­тай су­мес­сю на­чы­ня­юц­ца (з «гор­кай») буль­бя­ныя лу­пі­ны. На­верх кла­дзец­ца тро­хі ма­я­нэ­зу (пры­клад­на па 1 лы­жач­цы на лу­пі­ну), за­тым «буль­бі­ны» вы­клад­ва­юц­ца на бля­ху, зма­за­ную але­ем, і за­пя­ка­юц­ца пры­клад­на пры 180 °С ка­ля 30 хві­лін. У пос­ным ва­ры­ян­це мож­на абы­сці­ся без сква­рак.

Між ін­шым: Гэ­ты рэ­цэпт, з не­вя­лі­кі­мі ад­роз­нен­ня­мі, ёсць у «Ку­хар­цы Лі­тоў­скай» Він­цэн­ты За­вад­скай. Але вель­мі па­доб­ны, так­са­ма з пэў­ны­мі ад­роз­нен­ня­мі, лёг­ка знай­сці ў ін­тэр­нэ­це як ір­ланд­скі на­цы­я­наль­ны, пад наз­вай Іrіsh Роtаtо Skіns. Так­са­ма, на­коль­кі я ра­зу­мею, з 1974 го­да гэ­тая стра­ва ёсць у ме­ню су­свет­най сет­кі фаст­фу­ду T.G.І. Frіdау's. Вось так: хо­ча­це — на­за­ві­це рэ­цэпт ір­ланд­скім, хо­ча­це — бе­ла­рус­кім або «літ­він­скім».

Суп са шчаўя — Аnrаіth sаmhаіdh

(чыс­та ір­ланд­скі рэ­цэпт,
які ну вель­мі цяж­ка пры­знаць чу­жым для бе­ла­ру­саў)

Склад­ні­кі: 1 фунт (450 г) шчаўя, 75 г мас­ла, 1 вя­лі­кая па­кры­ша­ная цы­бу­ля, 2 лыж­кі му­кі (з «гор­кай»), 2,5 літ­ра бу­лё­ну, 2 лыж­кі су­ха­роў, соль і пе­рац, 2 жаў­ткі, 150 г вярш­коў.

Спо­саб пры­га­та­ван­ня: Ста­ран­на вы­мыць шчаўе і дроб­на па­ся­чы яго. Ра­за­грэць у па­тэль­ні мас­ла і кры­ху пад­сма­жыць на не­вя­лі­кім аг­ні ра­зам шчаўе і цы­бу­лю, каб апош­няя толь­кі зра­бі­ла­ся кры­ху праз­рыс­тай. Па­сы­паць му­кой, пе­ра­мя­шаць і сма­жыць яшчэ 1 хві­лі­ну, на­крыў­шы па­тэль­ню. Асоб­на да­вес­ці да кі­пен­ня бу­лён. Да­ба­віць у яго пад­сма­жа­ныя шчаўе і цы­бу­лю, а так­са­ма су­ха­ры. Па­са­ліць і па­пер­чыць на смак. Да­вес­ці да кі­пен­ня, а за­тым ва­рыць на вель­мі сла­бым аг­ні яшчэ га­дзі­ну. (Мож­на да­даць кры­ху ва­ды, ка­лі зро­біц­ца за­над­та гус­тым.) Уз­біць жаў­ткі з вярш­ка­мі і да­даць у га­ра­чы суп, вы­клю­чыў­шы га­рэл­ку плі­ты і ста­ран­на пе­ра­меш­ва­ю­чы.

Чытайце яшчэ:

Казюкі, што паволі вяртаюцца

Свята Трох Каралёў

Мяса кісла-салодкае («эсік-флейш»)

Што калісьці елі на Дзяды?