Грунтуючыся на серыі дакладаў Грынпіс па выніках мадэлявання сцэнарыяў энергетычнай рэвалюцыі для розных краін, фонд Генрыха Бёля сумесна з беларускімі грамадскімі арганізацыямі ініцыяваў правядзенне аналагічнага даследавання для Беларусі. Работа праводзілася ў цесным супрацоўніцтве з навукоўцамі, экспертамі і грамадскімі арганізацыямі, якія ажыццяўляюць сваю дзейнасць у сферы энергетычнай і транспартнай палітыкі.
Гэта даследаванне ўнікальнае, яно праводзілася ўпершыню і, мабыць, выкліча вялікую палеміку ў грамадстве. У даследаванні разгледжаны два альтэрнатыўныя сцэнарыі развіцця энергетычнай сістэмы Беларусі: базавы сцэнарый як працяг бягучай сітуацыі і сцэнарый энергетычнай [р]эвалюцыі, распрацаваны для дасягнення шэрагу мэт экалагічнай палітыкі. Гэты сцэнарый прадугледжвае аптымістычны, але ўсё ж рэалістычны пераход на дэкарбанізаваную (без выкарыстання вугляроду) энергетычную сістэму да 2050 года. Пры гэтым прымяняюцца асноўныя дапушчэнні базавага сцэнарыя. Сцэнарый энергетычнай [р]эвалюцыі апісвае і параўноўвае магчымыя шляхі развіцця энергетычнай сістэмы, якая ідзе па экалагічным шляху. Сцэнарыі могуць служыць надзейнай падставай для далейшага аналізу магчымых падыходаў і канцэпцый для рэалізацыі варыянтаў ажыццяўлення энергетычнага пераходу.
Як сцвярджаюць стваральнікі сцэнарыя Соня Сімон з Дэпартамента сістэмнага аналізу і ацэнкі тэхналогій Інстытута тэхнічнай тэрмадынамікі аэракасмічнага цэнтра Германіі, Іван Філюціч, старшы навуковы супрацоўнік Інстытута энергетыкі НАН Беларусі, Анастасія Бекіш, прадстаўніца экалагічнага таварыства «Зялёная сетка» і Павел Гарбуноў з ГА «Мінскае роварнае таварыства», траекторыя канчатковага спажывання энергіі ў Беларусі вызначаецца на аснове дэмаграфічных прагнозаў, росту ВУП і ўдзельнага энергаспажывання. Згодна з базавым сцэнарыем, агульнае канчатковае спажыванне энергіі, якое складае ў цяперашні час 710 ПДж у год, павялічыцца на 42 % да 1010 ПДж у год да 2050 года. Паводле сцэнарыя энергетычнай [р]эвалюцыі, канчатковае спажыванне энергіі скароціцца на 24 % ад бягучага ўзроўню да 540 ПДж у год да 2050 года ў выніку ўкаранення мер па павышэнні энергаэфектыўнасці.
Уладзімір СІДАРОВІЧ, інфармацыйна-аналітычны цэнтр, г. Масква:
— Сёння структура энергетыкі ў свеце склалася так, што на аднаўляльныя крыніцы энергіі (сонца, вецер, біяэнергетыка, геатэрмальная энергія і г. д.) прыпадае каля 25 % ад агульнай колькасці выпрацаванай энергіі. Днямі выйшаў даклад Міжурадавай групы экспертаў па змяненні клімату пры ААН пра перспектывы дасягнення мэт Парыжскага пагаднення па абмежаванні павышэння глабальнай тэмпературы на 1,5 °С. Каб дасягнуць гэтай мэты, сусветная энергетыка павінна выглядаць зусім па-іншаму.
Павышэнне энергаэфектыўнасці ў цеплаэнергетычным сектары будзе яшчэ большым, чым у электраэнергетычным. Сцэнарый энергетычнай [р]эвалюцыі кажа пра тое, што магчыма скараціць спажыванне прыкладна да 300 ПДж у год за кошт павышэння ўзроўню энергаэфектыўнасці да 2050 года ў параўнанні з базавым сцэнарыем.
Развіццё сектара электразабеспячэння характарызуецца дынамічным развіццём рынку ветраной і сонечнай энергіі. Да 2050 года 92 % электраэнергіі, што вырабляецца ў Беларусі, будзе прыпадаць на аднаўляльныя крыніцы энергіі (АКЭ) паводле сцэнарыя энергетычнай [р]эвалюцыі. Устаноўленыя магутнасці АКЭ складуць каля 9 ГВт да 2030 года і 50 ГВт да 2050 года. Сцэнарый энергетычнай [р]эвалюцыі прывядзе да павелічэння долі зменных крыніц вытворчасці электраэнергіі (сонечная і ветраная) да 29 % ужо ў 2030 годзе і 77 % ад агульнага аб'ёму вытворчасці да 2050 года. Такім чынам, неабходна развіваць «разумныя сеткі» электразабеспячэння, кіраванне попытам, энергаакумулюючыя магутнасці і іншыя рашэнні для таго, каб павялічыць гнуткасць энергетычнай сістэмы для інтэграцыі электрасетак, забеспячэння збалансаванай нагрузкі і надзейнага энергазабеспячэння.
Соня СІМОН расказвае пра магчымасць пераўтварэння энергетычнай сістэмы Беларусі ў больш устойлівую:
— Правядзенне экалагічнага сцэнарыя ў жыццё дасць да 2050 года 90-працэнтнае скарачэнне выкідаў CO2, дасць штуршок да развіцця тэхналогій з нізкай рызыкай (паэтапная адмова ад каменнага і бурага вугалю, нафты), грамадства прыйдзе да ўстойлівага выкарыстання біямасы (пераважна бытавых адходаў). Усё гэта павысіць энергетычную бяспеку краіны, дазволіць пашырыць выкарыстанне аднаўляльных крыніц энергіі і павысіць іх эфектыўнасць.
Распрацоўшчыкі сцэнарыя энергетычнай [р]эвалюцыі прызнаюць той факт, што ўкараненне тэхналогій АКЭ першапачаткова прывядзе да павелічэння сабекошту вытворчасці электраэнергіі, але нязначнага. Яны сцвярджаюць, што вытворчасць электраэнергіі стане эканамічна больш выгаднай адразу пасля 2020 года ў выніку павышэння коштаў на традыцыйныя віды паліва і зніжэнне кошту аднаўляльных крыніц энергіі.
Павел ГАРБУНОЎ, кансультант праекта, пазначыў ключавыя спецыфічныя праблемы транспартнага сектара Беларусі:
— Нафтапрадукты сёння дарагія (напрыклад, у параўнанні з прыродным газам або электраэнергіяй). Акрамя таго, у Беларусі іх мала. Адходы нафтапрадуктаў — моцны забруджвальнік паветра, а ступень уздзеяння загазаванасці на чалавека і прыроду ў Беларусі дагэтуль не ацэненая. Маюць месца праблемы транспартнай інфраструктуры ў гарадах: заторы, адсутнасць парковачных месцаў, дарожная бяспека. Кошт гэтых праблем таксама не ацэнены або ацэнены часткова
Вольга ПРАЛЮК
Фота Анатоля КЛЕШЧУКА
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
Што за таемнымі дзвярыма?
