Дыназаўры маглі перакусіць сучасны аўтамабіль

Мільёны гадоў таму па нашай планеце хадзілі сотні відаў велізарных дыназаўраў, і сустрэча з любым з іх для сучаснага чалавека скончылася б немінучай смерцю. Самымі небяспечнымі старажытнымі гігантамі, несумненна, з'яўляліся крыважэрныя тыраназаўры, якія мелі самы моцны ўкус сярод усіх наземных жывёл, што існавалі на планеце.

Вядома, што дзякуючы сваім моцным сківіцам тыраназаўр мог лёгка раскусваць тоўстыя косткі сваіх ахвяр. У фільме «Парк юрскага перыяду» 1993 года рэжысёр Стывен Спілберг нават паказаў, як велізарны дыназаўр пракусвае аўтамабіль, і нядаўна навукоўцы даказалі, што гэтыя гіганты сапраўды былі на гэта здольныя. Але як яны не ламалі сабе чэрап, пракусваючы тоўсты метал?

Пра рэкордную сілу ўкусу тыраназаўра навукоўцам вядома ўжо даўно — сярод іх астанкаў часта знаходзілі сляды ператраўленых костак. Даследчыкі доўга не маглі зразумець, якім чынам дыназаўры жавалі настолькі цвёрдую ежу. Справа ў тым, што доўгія гады палеантолагі лічылі чэрап тыраназаўра гнуткім, нібы ў птушак і змей, у якіх яго часткі могуць рухацца ў розныя бакі. Гэтая асаблівасць дапамагае буйным змеям цалкам праглынаць нават людзей, але тыраназаўру гнуткая будова чэрапа была непатрэбная. А вось цвёрды чэрап без рухомых частак, як у кракадзілаў, быў бы ім вельмі дарэчы — па-іншаму дзіўную здольнасць тыраназаўра пракусваць косткі не растлумачыць.

Наколькі моцна кусалі тыраназаўры? У розных крыніцах сіла ўкусу гэтага яшчара паказваецца па-рознаму. У большасці гаворыцца, што яна раўняецца 34 000 ньютанаў.Хутчэй за ўсё, гэты паказчык не адпавядае рэчаіснасці, таму што ў новым даследаванні навукоўцы пад кіраўніцтвам прафесара Яна Коста ўзялі за аснову павялічаную ў два разы сілу, роўную, адпаведна, 64 000 ньютанаў. Гэта значыць, што на косткі ахвяр дзейнічала сіла, эквівалентная 7,1 тоны.

Каб праверыць, ці сапраўды тыраназаўры мелі цвёрды чэрап, навукоўцы аднавілі яго ў выглядзе камп'ютарнай мадэлі. На галаву даўжынёй 1,8 метра і вышынёй 1,2 метра спачатку былі накладзеныя гнуткія суставы, як у птушак і рэптылій. Вывучыўшы атрыманую канструкцыю, навукоўцы прыйшлі да высновы, што чэрап са шматлікай колькасцю рухомых частак не дазволіў бы тыраназаўру пракусваць косткі сваіх ахвяр — пры вышэйзгаданай сіле ўкусу ён папросту не вытрымаў бы такой нагрузкі.

Затое пры адсутнасці рухомых частак тыраназаўры цалкам маглі з апетытам перакусваць нават самыя тоўстыя косткі. Пра аўтамабіль з фільма «Парк юрскага перыяду» і казаць няма чаго, таму што вялізны дыназаўр лёгка б з ім справіўся. Яму маглі перашкодзіць хіба што шкло, востры метал і бензін, але факт застаецца фактам — тыраназаўр мог лёгка пракусіць кузаў аўтамабіля.

Навукоўцы нястомна займаюцца вывучэннем тыраназаўраў і кожны раз адкрываюць нешта новае. Напрыклад, у навуковым асяроддзі сёння вельмі папулярная здагадка, што яны былі пакрытыя пер'ем, — мастакі нават намалявалі, як выглядалі тыраназаўры, калі гэтая тэорыя сапраўды праўдзівая. А здагадка сапраўды можа быць слушная, таму што сведчанняў сваяцтва дыназаўраў з сучаснымі птушкамі сёння вельмі шмат.

Іван Купарвас