Дзмітрый ТАКАЛЬЧЫК — навуковы супрацоўнік лабараторыі нейрафізіялогіі Інстытута фізіялогіі НАН Беларусі, займаецца вывучэннем работы мозга. А яшчэ ў маладога навукоўца ёсць цікавае хобі: дваццацівасьмігадовы хлопец малюе... дыназаўраў, арыентуючыся на сучасныя навуковыя даныя. І робіць гэта вельмі ўдала, адно з пацвярджэнняў таму — публікацыя яго работы «38 адкрытых у 2018 годзе відаў дыназаўраў» у Natіonal Geographіc (Расія).
Палеанталогіяй Дзмітрый захапіўся ў дзяцінстве. У тыя часы выходзілі такія папулярныя фільмы і серыялы, як «Прагулкі з дыназаўрамі», «Парк юрскага перыяду», «Зямля да пачатку часоў», што сталі штуршком для развіцця яго творчасці.
— Здольнасці да малявання дасталіся мне ад бацькі. Як вывучаў патрэбную інфармацыю аб дыназаўрах? Часта хадзіў па кніжных крамах роднага Наваполацка, доўга разглядваў прыгожыя малюнкі ў розных выданнях і чытаў цікавыя артыкулы, — прыгадвае суразмоўнік.
Любоў да прыроды і ўсяго жывога вызначыла яго выбар хіміка-біялагічнага профілю, калі Дзмітрый вучыўся ў старшых класах. Ездзіў на розныя алімпіяды, на адной з іх — на рэспубліканскім узроўні па біялогіі — атрымаў дыплом трэцяй ступені, што дало магчымасць паступіць на біялагічны факультэт БДУ без экзаменаў.
Навыкі малявання спатрэбіліся і падчас навучання ва ўніверсітэце. Так, на першых курсах па некаторых дысцыплінах студэнтам трэба было весці альбомы: замалёўваць усё, што яны бачылі, — ад раслінных клетак да канечнасцяў насякомых.
— У той час я завёў сяброў па перапісцы з іншых краін, ды і ўвогуле з'явілася шмат новай карыснай інфармацыі, якая дапамагла сістэматызаваць атрыманыя раней веды пра дыназаўраў. Чым больш даведваўся, тым больш захапляўся тэмай, — кажа навуковец.
Цяпер свае ілюстрацыі Дзмітрый стварае як на паперы, так і на камп'ютары. Суразмоўнік расказвае, што для таго, каб намаляваць адну невялікую карцінку, неабходны дзве-тры гадзіны, а вялікая можа запатрабаваць старання на некалькі тыдняў.
Дзмітрый прызнаецца, што найцяжэй яму даводзіцца з малюнкамі тыраназаўраў.
— Пра гэты від шмат што вядома, таму адлюстраванне патрабуе максімальнай дакладнасці. Але ёсць некалькі спрэчных момантаў, якія нават прафесійных палеантолагаў ставяць у тупік. Пашча тыраназаўра была як у яшчара або як у кракадзіла? У які момант знікла апярэнне? Справа ў тым, што ў продкаў тыраназаўра яно дакладна было. Таму калі малюю гэты від зусім без пер'я, у некаторых іншых ілюстратараў часам узнікае незадавальненне. Калі ж я далучаю рэшткі апярэння, таксама паўстаюць пытанні, навошта.
Навуковец дастае свае малюнкі і з захапленнем паказвае найцікавейшыя адкрыцці ў свеце вымерлых жывёл на паперы...
Сярод ілюстратараў і мастакоў штогод з'яўляецца новая зацікаўленасць пэўнымі відамі дыназаўраў. Напрыклад, з выхадам вядомага серыяла «Парк юрскага перыяду» гэтых жывёл пачалі ўяўляць актыўнымі і дастаткова разумнымі. Таксама інтарэс да некаторых відаў з'явіўся пасля адкрыцця ў іх апярэння.
— Раней, напрыклад, раптараў малявалі калматымі, месцамі з луской, месцамі з пер'ем. Цяпер выявы дыназаўраў сталі больш «гладкія», рэалістычныя. Яны ўжо не нагадваюць старажытных монстраў.
Летась адну з работ Дзмітрыя пад назвай «38 адкрытых у 2018 годзе відаў дыназаўраў» апублікаваў Natіonal Geographіc (Расія), што вельмі крута для ілюстратара-аматара. Як гэта было?
— Некалькі гадоў таму я браў удзел у чэленджы Dіnovember, у рамках якога розныя мастакі і ілюстратары штодзень павінны былі маляваць і публікаваць па адной выяве дыназаўра. Я праходзіў яго другі раз. Каб зрабіць сваю работу больш канцэптуальнай, вырашыў адлюстраваць дыназаўраў, адкрытых у свеце на працягу 2018 года. Такім чынам стаў першапраходцам у гэтым. Ілюстрацыі набылі пэўную папулярнасць, менавіта дзякуючы ёй на мяне выйшаў Андрэй Жураўлёў, навуковы рэдактар Natіonal Geographіc (Расія), — расказвае навуковец.
Дарэчы, цяпер мастак працуе над другім цыклам работы, які прысвечаны дыназаўрам, адкрытым ужо ў 2019 годзе:
— Працэс іх малявання адрозніваецца. Летась дыназаўраў было адкрыта нашмат больш, чым у 2018-м — 48 супраць 38 відаў, таму вырашыў падзяліць спіс на дзве катэгорыі і частку зрабіць у алоўкавай тэхніцы, а частку — тушшу. Пакуль работа выканана напалову, спадзяюся завяршыць яе да канца гэтага года.
— На што арыентуецеся, калі недастаткова навуковай інфармацыі для стварэння рэалістычнага малюнка?
— Калі працую над ілюстрацыяй малавывучанага дыназаўра, ад якога застаўся толькі фрагментарны матэрыял, звяртаю ўвагу на яго найбліжэйшых сваякоў — паказчыкі будуць падобныя для аднаго сямейства або падсямейства. А ўвогуле трэба прытрымлівацца ведаў з вобласці анатоміі і філагеніі (навука аб роднасных сувязях). Да таго ж заўсёды ёсць месца для невялікіх творчых вольнасцяў: можна выбраць, у якім парадку і ў якой колькасці зрабіць зморшчыны на целе жывёлы, або самому вызначыць напрамак яе апярэння. Каб удасканальваць свае веды і навыкі, сачу за навуковымі навінамі на рускай і англійскай мовах, з'яўляюся прыхільнікам работ многіх прафесійных замежных і айчынных палеаілюстратараў. Сярод апошніх вельмі падабаецца Андрэй Атучын, з яго работамі выходзяць серыі кніг, у тым ліку і на рускай мове, іх я таксама калекцыяную.
Дзмітрый прызнаўся, што хацеў бы пабываць на раскопках, дзе знаходзяць парэшткі дыназаўраў. Але, як правіла, яны адбываюцца ўдалечыні ад цывілізацыі, туды адпраўляюцца рэдкія экспедыцыі з перыядычнасцю часам у некалькі дзясяткаў гадоў. Таму суразмоўніку застаецца толькі спадзявацца на ўдачу.
— А ці ёсць у вас малюнкі дыназаўраў, якія жылі на тэрыторыі сучаснай Беларусі?
— На жаль, гэтыя вымерлыя жывёлы ў нашай краіне пакуль не вельмі добра вывучаюцца, бо дагэтуль яны тут не былі знойдзены. Раней, падчас мезазою, большую частку тэрыторыі ў нас займала мора, але вядомая і нашмат ранейшая фаўна. Напрыклад, у салігорскай шахце ў 1976 годзе ўпершыню было знойдзена некалькі шкілетаў ракаскарпіёнаў палеазойскай эры і вызначаны іх новы від — салігорскаптэрус, названы ў гонар гэтага горада. Пазней падобныя парэшткі тут былі знойдзены яшчэ шэсць разоў, — расказвае суразмоўнік.
Галоўная мэта Дзмітрыя на найбліжэйшы час — удасканальваць свае навыкі малявання і не страчваць «запалу» творчасці ў душы. «Хобі, якое ператвараецца ў асноўную дзейнасць, можа пагражаць выгараннем. Таму на сёння я канцэнтрую сваю ўвагу на некалькіх маштабных праектах. Лічу, што маю яшчэ шмат нераскрытага патэнцыялу і ў будучыні абавязкова яго рэалізую».
Дар'я ШЛАПАКОВА
Фота аўтара
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
Што за таемнымі дзвярыма?
