Сапраўдным цудам інжынернай думкі па праве лічыцца Аўгустоўскі канал. А там, дзе цуд, не даводзіцца дзівіцца і іншым цудам. Адно з іх — пастаянная прысутнасць у канале такой рэдкай рыбы, як еўрапейскі вугор.
Далёка не ўпершыню прысутнасць рыбы-змеі, як часам называюць вугра, фіксуюць гродзенскія меліяратары на шлюзе «Дамброўка». На тым самым, праз які штодзень ходзіць экскурсійны цеплаход. Вось і фота вельмі буйнай асобіны названай рыбы прыкладна метровай даўжыні зроблена там жа.
Меліяратары падчас абслугоўвання канала ледзь не штогод натыкаюцца на вугроў. У прыватнасці, бачылі іх пры паглыбленні дна ў каўшы экскаватара, які зачэрпнуў грунт.
Сустрэлі зімой у яме пры спуску вады. Некалькі разоў таямнічая рыба траплялася там жа на дновыя аснасткі з чарвякамі-выпаўзкамі на гапліках рыбакам, якія велікадушна адпускалі іх на волю.
Рыбакі старэйшыя ўспамінаюць, што гадоў 30–40 таму у Аўгустоўскім канале і размешчаных паблізу азёрах вугроў было ў разы больш, і многія песцілі сябе непераўзыдзеным дэлікатэсам. Вэнджанаму вугру няма альтэрнатываў.
У Прынёманскім краі вугор сустракаецца не толькі ў Аўгустоўскай артэрыі. Больш за ўсё аблюбаваных ім водных аб’ектаў на Смаргоншчыне. А ў Гродзенскім раёне яго «домаўладанні» — Нёман і заіленыя азёры. Асабліва Зацкае і Ант.
Прадстаўлены на фота вугор выпадкова злоўлены рыбаком якраз у Зацкам. Той лавіў з лодкі ляшчоў і марыў аб карасях, але трапіўся вугор.
Прынадай паслужыў, ізноў жа, буйны чарвяк. Рыбак хоць і асалапеў спачатку, калі прыўзняў здабычу над вадой, але сцяміў, што гэта яўна не змяя. У выніку смела ўцягнуў здабычу ў лодку і пасля фотасесіі адпусціў на волю.
Вугор еўрапейскі — рыба сапраўды асаблівая. Жыве ў рэках і азёрах басейна Балтыйскага мора, аддаючы перавагу акваторыі з глейкім дном. Лічыцца, што сярэдняя працягласць яго жыцця складае каля 30 гадоў, аднак у некаторых крыніцах прыведзены куды большыя лічбы — аж да 80-ці.
Дарослы вугор дасягае даўжыні 150 см пры вазе каля 700 г. Нерастуюць вугры ўсяго адзін раз у канцы свайго доўгага жыцця і толькі ў Саргасавым моры — ціхім і спакойным участку акіяна сярод кругавароту плыняў. Для гэтага пераадольваюць адлегласці тысячы кіламетраў. На глыбіні да 400–1300 метраў адкладаюць лічынкі, а потым гінуць. Моладзь, якая з’явілася, па цёплай плыні Гальфстрыму адпраўляецца ў зваротны шлях да «бацькавага дому» — водных аб’ектаў Еўрапейскага кантынента. Падарожжа працягласцю ў 2–3 гады азначае новы віток жыцця дзіўнай рыбы-змяі.
У Беларусь вугры заходзяць натуральным шляхам з Балтыйскага мора па Заходняй Дзвіне і Нёмане. Насяляюць у асноўным Нарачанскую і Браслаўскую азёрныя сістэмы, дзе лічацца абарыгенным выглядам. Так што Аўгустоўскі канал з’яўляецца для вугроў і жытлом, і калідорам да іх нерасцілішча. Прычым наша папуляцыя гэтых рыб каштоўная тым, што праходзіць самы доўгі міграцыйны шлях, а значыць, асобіны найболей устойлівыя.
Разам з тым, колькасць вугроў ва ўсім свеце істотна скарачаецца. Прычыны — з’яўленне гідраэлектрастанцый, забруджванне сцёкавых вод, прамысловы адлоў, браканьерства, кантрабанда і інш. У выніку ў 2008 годзе Міжнародны саюз аховы прыроды і прыродных рэсурсаў (МСАП) уключыў вугра ў Чырвоны спіс як від, які знаходзіцца «на крытычнай грані».
У Беларусі гэта адзіны від з такім статусам. Падтрымаць папуляцыю вугра ў нашай краіне можна толькі з дапамогай зарыблення лічынкай месцаў, дзе ён сустракаўся з даўніх часоў. Жорсткі кантроль за спыненнем фактаў незаконнай лоўлі ў гэтай справе таксама дапаможа. Падобныя браканьерскія выхадкі караюцца сурова.
Еўрапейскі вугор — прыроджаны драпежнік. Ён сілкуецца дробнымі рыбамі і іншай жыўнасцю — выпаўзкамі, міногамі, п’яўкамі і інш. Актыўнічае ўначы, а днём хаваецца ў зарасніках воднай расліннасці, пад карчамі і затопленым хмызняком. Здольны закапацца ў грунт на глыбіню да паўтара метра.
Сяргей ШАРШАНЕВІЧ
Фота аўтара
Што за таемнымі дзвярыма?
