Аляксандр Талкачоў не лётчык, але вельмі любіць тэхніку. Ён вадзіцель велікагрузнага аўто, часта бывае ў працяглых камандзіроўках удалечыні ад дома. Але калі вяртаецца, цалкам аддае сябе сям’і і сваёй 10-гадовай дачцэ. Разам яны і сняданкі гатуюць, і музыкай займаюцца, і, калі трэба, у лялькі гуляюць. Нядаўна вось самалётамі захапіліся.
Пачалося ўсё з таго, што Віялета даведалася ад дырэктара сваёй гімназіі № 4 у Магілёве Дзмітрыя Аляксеенкі, што іх установа знаходзіцца на месцы былога аэрадрома. «Нічога сабе!» — здзівілася яна і пачала распытваць аднагодкаў, мо нехта яшчэ пра гэта ведае. Тыя, у сваю чаргу, распыталі бацькоў, але нічога істотнага даведацца не атрымалася. І тады дзяўчынка вырашыла даследаваць тэму сама. Бацькі Віялеты, якія таксама вымушаны былі прызнаць, што іх веды па гісторыі гэтага факта вельмі сціплыя, далучыліся і стварылі ўсе ўмовы, каб дзяўчынка вывучыла пытанне як мага глыбей. Яе работа «Абдымаючы неба, альбо З гісторыі магілёўскай авіяцыі» перамагла на гарадскім конкурсе дзіцячых пошукавых, творчых і даследчых работ.
Інфармацыя цалкам унікальная, ніякага, як той казаў, «Гугла». У тэксце — спасылкі на рэальных суразмоўнікаў і, як пацвярджэнне, здымкі з імі. Вядома, дзесяцігадовая дзяўчынка наўрад ці змагла б у адзіночку атрымаць такую інфармацыю і прызнаецца: бацькі паспрыялі. Але яны толькі арганізавалі гэтыя сустрэчы, каб дачка атрымала магчымасць пачуць адказы з першых вуснаў. Тата выконваў яшчэ і ролю аператара, вёў фота- і відэаздымкі.
— Гэта не першае наша даследаванне, вопыт ужо быў, — усміхаецца Аляксандр Талкачоў. — Яшчэ з дзіцячага садка мы штогод нешта даследуем, выпрабоўваем на сабе і здымаем па тэме невялічкія фільмы. Так матэрыял лепей засвойваецца і ў памяці застаюцца нашы сумесныя пошукі і адкрыцці. Па сабе ведаю, што самае карыснае — гэта разам праведзеныя хвіліны.
Аляксандр з настальгіяй успамінае сваё дзяцінства, якое прайшло ў Касцюковічах. Запомнілася, як разам з бацькамі і сям’ёй хроснага хадзілі на прыроду і адпачывалі. Вясёлы быў час. Цяпер ён сам бацька і ведае, што трэба, каб зрабіць дзіця шчаслівым.
Аляксандр з усмешкай успамінае, як яшчэ ў дзіцячым садку са сваёй жонкай Таццянай дапамагалі даследаваць дачцэ тэму пра паходжанне лялек.
— Мы нават на магілёўскую фабрыку ездзілі, дзе лялек робяць, — расказвае ён. — Жонка дамовілася, каб нам дазвол далі, і мы ўсе разам туды памчаліся. Нам усё паказалі і пра ўсё расказалі. І нават дазволілі паўдзельнічаць у творчым працэсе — уставіць ляльцы вока, яна, дарэчы, потым пайшла ў продаж.
Існуе меркаванне, што мужчынам больш падабаецца выхоўваць сыноў: ёсць каму перадаць свае веды, ды і інтарэсы агульныя: любоў да тэхнікі, футбола, рыбалкі, нарэшце. Аляксандр толькі паціскае плячыма. Дзяўчынкам гэта таксама ўсё цікава.
— Вядома, што хлопчыку гэтыя веды больш патрэбныя, — разважае ён. — Сам помню, як ключы падаваў тату, калі ён аўтамабіль рамантаваў. Але, калі б я сваёй Віялеце прапанаваў дапамагчы мне ў такой справе, яна, мне здаецца, таксама б справілася. Ёй усё цікава. Калі мы выязджаем на рыбалку, паказваю, як вудачку трымаць. Яна стараецца і вельмі радуецца, калі рыба клюе.
Тыя ж самалёты — таксама не зусім дзявочая справа, але Віялета цалкам прасякнулася цікавасцю да іх. Спачатку хадзілі ў абласную бібліятэку імя У. Леніна, па газетах вывучалі гісторыю магілёўскай авіяцыі. Даведаліся, што адразу ж пасля вайны на паўднёвай ускраіне абласнога цэнтра, паблізу ад вёскі Лупалава, якая цяпер з’яўляецца часткай горада, быў размешчаны аэрадром, «офісам» для якога служыла звычайная цыстэрна. У ёй была выразана адтуліна для дзвярэй, а замест мэблі доўгі час выкарыстоўваліся драўляныя скрыні.
— З дачкой мы абышлі ўсю школьную тэрыторыю 4-й гімназіі, дзе яна вучыцца, і звярнулі ўвагу на старую пабудову, — расказвае Аляксандр. — Высветлілася, што гэта адзінае, што засталося ад былога аэрапорта. Так званы дыспетчарскі тэрмінал. Сёння аэрапорт знаходзіцца за 17 кіламетраў ад горада. Мы з’ездзілі туды і распыталі начальніка Аляксея Мазурэнку пра мінулае і сучаснае гэтага авіяпрадпрыемства. А яшчэ нам пашчасціла пазнаёміцца з лётчыкам Ігарам Смотрыкавым, які прыйшоў працаваць у магілёўскую авіяцыю ў 1954 годзе.
Не менш цікавай была экскурсія ў Магілёўскі аэраклуб імя А. Кулагіна. Лётны міні-гарадок знаходзіцца якраз за горадам. Даследчыцу з бацькамі прыняў асабіста начальнік аэраклуба Іван Касім. Ён жа паказаў гасцям базу, пазнаёміў з музеем авіятэхнікі пад адкрытым небам. На адной пляцоўцы тут суіснуюць пасажырскі Ту-134, бамбардзіроўшчык Су-24, знішчальнік Су-27, самалёты Ан-2 і пілатажны Як-52.
— Я, напэўна, уражаны не менш, чым дачка, — прызнаецца Аляксандр. — Столькі ўсяго цікавага адразу ўбачылі. Нам расказалі, якія самалёты выкарыстоўваюцца ў клубе для падрыхтоўкі парашутыстаў, лётчыкаў-спартсменаў, паказалі, якія крылатыя машыны выконваюць акрабатычныя нумары падчас гарадскіх і абласных свят. Нават дазволілі пасядзець за штурвалам Ан-2 і адчуць сябе пілотамі.
На базе аэраклуба функцыянуе спартыўная секцыя авіямадэльнага спорту, пры якой дзеці знаёмяцца з гісторыяй авіяцыі і займаюцца авіямадэліраваннем. Сямейства потым дома паспрабавала рэалізаваць свае веды. Аляксандр зрабіў драўляныя мадэлі, а Віялета — папяровыя.
Дзяўчынцы і яе бацькам пашчасціла сустрэцца ў аэраклубе з героем нашага часу Дзянісам Шкарэндам, уладальнікам высокай узнагароды — ордэна «За асабістую мужнасць». Летась, калі лётчык разам з курсантам выконваў трэніровачны палёт, на дзясятай хвіліне заглух матор. Экіпаж меў права пакінуць самалёт, але Дзяніс узяў кіраванне на сябе і не даў машыне сысці ў штопар. Цудам яны дацягнулі да аэрадрома. Падчас службовага даследавання высветлілася, што ўнутры матора адбыліся разбурэнні, пасля якіх яго ўжо нельга было завесці. Лётчык усё правільна разлічыў, і гэта выратавала і машыну, і яго з напарнікам.
Дзяўчынка так уразілася расповедам, што не магла не спытацца: «Вы ж рызыкавалі сваім жыццём, што вам перашкаджала пакінуць самалёт?» Герой сціпла адказаў:
«У такія хвіліны спрацоўвае прафесіяналізм, што дае цвяроза ацаніць магчымасці машыны. Да таго ж была рызыка, што пакінуты намі самалёт упадзе на жылыя дамы, загінуць ні ў чым не вінаватыя людзі».
Ідэя зрабіць па выніках даследавання кіно належыць таце, адзначыла Віялета ў сваёй рабоце. Аляксандр прызнаецца, што работа над тэмай аказалася настолькі захапляльнай, а фота- і відэаматэрыялу назбіралася так шмат, што ён сапраўды прапанаваў зманціраваць фільм. Атрымалася 11-хвілінная стужка з рознымі спецэфектамі, музычнымі застаўкамі, рэтрафотаздымкамі. У ім Віялета бярэ інтэрв’ю ў дырэктара гімназіі, начальніка аэрапорта, кіраўніка аэраклуба... Прычым размаўляе на роднай мове. Дарэчы, яе даследчая работа напісана таксама па-беларуску.
— Калі я паказала гэты фільм аднакласнікам, яны былі ў захапленні, — расказвае Віялета. — І мы вырашылі падзяліцца ім у сацсетках, каб людзі ведалі, якія ў нас цудоўныя лётчыкі. Тата сказаў, што гэта тэма вельмі актуальная ў Год міру і стваральнай працы.
Аляксандр дадае, што фільм пра авіяцыю ў іх дамашняй відэатэцы — адзін з самых цікавых. Ёсць таксама відэазапісы пра фабрыку ляляк, мясцовых шапавалаў. Аляксандр расказаў дачцэ, што яго дзядуля таксама валіў валёнкі. Жыў ён у вёсцы Дзяражня Касцюковіцкага раёна. Пасля сябе пакінуў шмат спецыяльнага інструменту.
— У кожнага ў родзе былі цікавыя продкі, пра якіх трэба расказваць дзецям, — лічыць Аляксандр. — Гэта нагода для гонару і вывучэння нашай гісторыі. Трэба больш знаходзіцца з дзецьмі, каб яны не сядзелі ўвесь час у сваіх гаджэтах. А яшчэ ў іх павінны быць абавязкі. Напрыклад, у нас дома тры кошкі, чарапаха і сабака Дарыда. Яе так Віялета назвала. Да ўрокаў яна паспявае яе пакарміць і пагуляць з ёй на вуліцы. Апошнім часам мы шмат падарожнічаем па Беларусі, знаёмімся са славутасцямі. Ходзім разам на плаванне, любім гатаваць. Дачка падглядзела ў інтэрнэце рэцэпт панкейк-аладак і навучыла нас іх пячы. Вельмі смачная страва.
Аляксандр лічыць, што Дзень бацькі — вельмі патрэбнае і важнае свята.
— Раней мужчын віншавалі 23 лютага, але было несправядліва, што Дзень маці ёсць, а вось Дня бацькі няма, — кажа ён. — Але ж роля бацькі ў сям’і не меншая, чым маці. Было нават крыўдна. Аднак цяпер усё стала на свае месцы. У нас ёсць законнае свята, і гэта вельмі цудоўна. Добрая нагода для таго, каб пабыць разам з сям’ёй і адзначыць гэтую прыгожую дату.
Нэлі ЗІГУЛЯ
Фота з архіва Аляксандра ТАЛКАЧОВА
З мастацтвам па жыцці.
Баявое ўзаемадзеянне найвышэйшага ўзроўню.
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
