Грошы павінны рабіць грошы — гэта адзін з асноўных пастулатаў назапашвання капіталу і павелічэння сваіх зберажэнняў. Але як прымусіць свае грошы рабіць вам новыя грошы? Што неабходна зрабіць, каб у будучыні зарабіць капітал, а не кусаць локці ў аднапакаёвай кватэры, пабудаванай у крэдыт на апошнія? На самай справе адправіць свае фінансы на заробкі нескладана, проста многія людзі лянуюцца даведвацца новую інфармацыю аб фінансах або проста думаюць, што гэтая інфармацыя ім не патрэбна — у іх проста няма лішніх грошай.
Ужо тут можна паспрачацца з тымі, хто лічыць, што, працуючы звычайным наёмным работнікам, немагчыма прымусіць свае грошы працаваць і прыносіць прыбытак. На самай справе любы з нас можа назапасіць капітал, проста трэба ведаць, як гэта робіцца. Так, спачатку будзе складана, і заробак, які прыносіцца грашыма будзе здавацца смешным, але калі правільна расставіць прыярытэты, то з часам вы самі здзівіцеся, наколькі прадукцыйнай можа быць праца вашых грошай на вас.
Перш чым пачынаць укладваць свае зберажэнні, трэба спачатку іх стварыць. Для гэтага, на думку фінансавых экспертаў, трэба няўхільна выконваць тры залатых правілы планавання бюджэту.
Першае правіла называецца «Заплаціце спачатку сабе». Гэта досыць проста — мінімум 10% ад свайго даходу трэба адкласці і не траціць іх ні пры якіх абставінах. Спецыялісты рэкамендуюць (на першым этапе інвеставання) адразу ж адкладаць гэтыя грошы ў банк на дэпазіт. Гэта вашы зберажэнні, ваш спакой, абарона і ўпэўненасць у будучыні.
Другое правіла — «выконвайце прыярытэтнасць выдаткаў». Трэба вызначыць, што для сям’і з’яўляецца важным, а што — другарадным. Гэта значыць, неабходна размеркаваць грошы спачатку на важныя і тэрміновыя выдаткі, а ўжо тое, што застанецца, — на няважныя і нетэрміновыя.
Парадак дзеянняў наступны. Складаем спіс важнасці выдаткаў. Грошы на рэгулярныя і абавязковыя выдаткі неабходна адразу адкласці асобна. Потым у другі стос накіроўваем 5–10% ад усяго даходу на непрадбачаныя траты. Адкладаем грошы на планавыя выдаткі. Лічым рэшту. І толькі яе размяркоўваем на неабавязковыя выдаткі.
Трэцяе правіла рэкамендуе кіраваць выдаткамі з дапамогай эканоміі і аптымізацыі выдаткаў. Пра эканомію мы ўжо пісалі асобны артыкул («Грошы на мару», 5.12.2023). А аптымізацыя выдаткаў — гэта разумнае пераразмеркаванне па артыкулах з мінімальнымі стратамі ва ўзроўні і ладзе жыцця.
За папярэдняе дзесяцігоддзе беларускія інвестары значна пашырылі спіс інструментаў, з дапамогай якіх можна зарабляць. Але з 2022 года многія фінансавыя рынкі для нас аказаліся зачыненыя, а магчымасці для вываду капіталу — абмежаваныя. Мы паспрабавалі ацаніць варыянты інвеставання ўнутры краіны на дадзены момант.
Усе нашы суразмоўцы (якія займаюцца фінансавай аналітыкай), заяўляюць, што цяпер у краіне не час і не месца для высокіх дэпазітных ставак. І калі ўладальнікам капіталаў удасца хоць бы захаваць іх з папраўкай на інфляцыю, будзе ўжо нядрэнна. Атрымаецца здабываць невялікі пасіўны прыбытак — наогул выдатна. А каб хоць часткова засцерагчы сябе ад форс-мажорных сітуацый, цяпер самы час раскласці фінансавыя «яйкі» па розных кошыках — укласціся ў розныя віды актываў.
Традыцыйна самым папулярным фінансавым інструментам для інвестыцый у нашых грамадзян з’яўляюцца дэпазіты. Гэта свайго кшталту постсавецкае ноу-хау ў зараблянні грошай. Сур’ёзныя інвестары называюць яго латарэяй, хоць і прызнаюць, што часам тут можна здабываць нядрэнны прыбытак.
Разглядаць валютныя дэпазіты мы не будзем з прычыны практычна поўнай адсутнасці даходнасці па іх у цяпершані час.
А вось па больш папулярных рублёвых укладах зараз можна знайсці прапановы пад 10 і нават 13% гадавых. Натуральна, гэта будуць безадзыўныя дэпазіты на тэрмін больш за год. Даходнасць па іх удвая вышэй за афіцыйна прагназавальную інфляцыю па выніках 2023 года.
Яшчэ адзін даступны на ўнутраным рынку інструмент — аблігацыі. Яны бываюць дзяржаўнымі (аблігацыі Мінфіна ў рублях і валюце) і карпаратыўнымі, якія выпускаюць асобныя кампаніі. Тэарэтычна аблігацыі Міністэрства фінансаў лічацца досыць надзейным інструментам. Даходнасць па іх заўсёды была крыху вышэйшай за паказчык інфляцыі ў рублях і даволі цікавай у валюце. Але цяпер усё крыху змянілася.
Па-першае, з-за прафіцыту наяўных грошай Мінфін даволі даўно не размяшчаў рублёвых выпускаў. Па-другое, валютныя дзяржаўныя паперы прадаюцца праз біржу, што нязручна для насельніцтва, хоць і магчыма на практыцы. Акрамя таго, іх даходнасць прыкметна асела — прыкладна да 1,5–2 гадавых. Гэта не нашмат вышэй, чым прапануюць банкі.
Па карпаратыўных аблігацыях пытанняў яшчэ больш, хоць іх прыбытковасць звычайна такая ж ці крыху вышэйшая, чым у банкаўскіх укладаў. Тут, у адрозненне ад папер Мінфіна і дэпазітаў, няма ніякіх гарантый. Аб дэфолтах або затрымцы выплат беларускімі эмітэнтамі паведамляецца ўсё часцей. Як лічаць эксперты, купляць гэтыя паперы варта толькі тады, калі інвестар добра разбіраецца ў бізнесе эмітэнта, мае доступ да яго фінансавай справаздачнасці, а яшчэ лепш — да інсайдарскай інфармацыі аб стане спраў у кампаніі.
Праблема ў тым, што карпаратыўныя аблігацыі могуць быць дастаткова забяспечаны ў момант іх продажу, але затым актывы могуць «размывацца». Акрамя таго, кампанія яшчэ на этапе продажу сваіх папер можа завысіць кошт забеспячэння, як гэта часам здараецца, калі хто-небудзь хоча атрымаць больш буйны крэдыт у банку.
У апошнія два гады попыт на золата ў свеце стаў самым значным за апошнія 11 гадоў. Ён вырас, а цана часам перавышала
2 тысячы долараў за тройскую унцыю (31,1 грама).
Золата заўсёды было «антыкрызісным актывам». Гэта значыць, у перыяды турбулентнасці на сусветных рынках яго цана расла, а калі сітуацыя наладжвалася — падала. Але цяпер на яго папулярнасць уплываюць і іншыя фактары. У першую чаргу гэта агульнае абвастрэнне палітычнай напружанасці. Інвестары зразумелі, што амерыканскія паперы, долар ці еўра ўжо не настолькі надзейныя, паколькі доступ да іх можна лёгка перакрыць. Гэта таксама паўплывала на рост залатых каціровак.
Адпаведна, выраслі цэны і ў Беларусі. Калі хтосьці купіў залатыя зліткі ў лютым мінулага года і цяпер прадаў іх, то ў пераліку на валюту даходнасць гэтай аперацыі склала каля 5%. Зразумела, так будзе не заўсёды, але ўсё роўна ўражвае. Трэба разумець, што ў кароткатэрміновай перспектыве значны рост цэн на каштоўныя металы здараецца рэдка. Золата — доўгатэрміновы актыў. Для мэт зберажэння ён падыходзіць цалкам.
На рынку камерцыйнай нерухомасці ў апошнія гады ўсё было складана. Адбылася хваля «замірання» бізнесу — гэта ўдарыла па ўласніках памяшканняў. Перш за ўсё гандлёвых і офісных. Прычым, калі гандлёвыя цэнтры ў 2022–2023 гадах паступова пачалі запаўняцца арандатарамі і наведвальнікамі, то ў многіх бізнес-цэнтрах плошчы пустуюць і сёння.
Аднак спецыфіка гэтага рынку заключаецца ў тым, што ён вельмі неаднастайны. У розных месцах аб’екты карыстаюцца розным попытам, і іх прыбытковасць можа істотна адрознівацца. Як кажуць спецыялісты, у Мінску шмат аб’ектаў, якія цікавыя інвестарам заўсёды, практычна незалежна ад сітуацыі на рынку.
Такія памяшканні хутка знаходзяць пакупнікоў, якія гатовыя канкурыраваць за лакацыі са стабільным і надзейным патокам, адпаведна, цэны на такія інвестыцыйныя лоты, як правіла, не падаюць, нягледзячы на некаторае зніжэнне даходнасці ад самога арэнднага бізнесу. Па словах экспертаў, у Беларусі традыцыйна стабільны попыт на інвестыцыйную куплю невялікіх асобных плошчаў.
«Правільныя» памяшканні працягваюць даваць стабільны арэндны даход, які ў выпадку паляпшэння агульнай эканамічнай сітуацыі адназначна будзе павялічвацца. Да таго ж уласнікі такіх памяшканняў разумеюць, што валодаюць актывам, які не абясцэньваецца і які заўсёды можна хутка і па добрай цане прадаць.
Улічваючы асаблівасці рынку, спецыялісты раяць пры куплі камерцыйнай нерухомасці зыходзіць перш за ўсё з лакацыі. Другі важны момант пры інвестыцыйнай куплі — наяўнасць дастатковай колькасці патэнцыяльных арандатараў, якія жадаюць зняць гэтыя плошчы.
Інвеставанне ў жылую нерухомасць для грамадзян нашай краіны, мабыць, найбольш даступны і зразумелы спосаб захавання і прымнажэння зберажэнняў. Вядома, даходнасць на гэтым рынку цяпер ужо не тая, што была да 2022 года, але нават цяпер на другасным рынку беларускай сталіцы ў валюце яна складае каля 5%.
Дарэчы, менавіта Мінск з’яўляецца аптымальным месцам для інвестыцый у жылую нерухомасць. Тут і магчымасцяў зарабіць на арэндзе нашмат больш, і ліквіднасць (верагоднасць хутка прадаць кватэру) вышэйшая.
Адно буйное агенцтва нерухомасці правяло даследаванне забяспечанасці жыллём у Мінску. Атрымалася, што на аднаго жыхара прыпадае каля 23 квадратных метраў. Гэта ў паўтара-два разы менш, чым у Стакгольме, Парыжы ці Берліне. Значыць, стабільны попыт на кватэры ў сталіцы забяспечаны як мінімум на 10 гадоў наперад.
У ідэале купля жылля з інвестыцыйнымі мэтамі павінна адпавядаць некалькім патрабаванням. Першае: нерухомасць павінна як мінімум захоўваць укладзеныя сродкі. Другое: грошы, укладзеныя ў куплю жылля, павінны прымнажацца. І трэцяе: каб нерухомасць можна было лёгка і хутка прадаць без страты кошту.
З улікам таго што Мінск з’яўляецца цэнтрам прыцягнення людзей з усёй Беларусі, што менавіта тут часцей за ўсё купляюць жыллё замежнікі, з трэцім патрабаваннем праблем няма. Відавочна, што прадаць кватэру значна прасцей, чым камерцыйнае памяшканне, і хутчэй, чым закрыць дэпазітны рахунак (калі вы, вядома, не гатовыя губляць на працэнтах).
На гэтым рынку важна правільна выбіраць час для пакупкі і продажу. Напрыклад, пік цэн на жылую нерухомасць прыйшоўся на канец 2013 года, калі сярэдні кошт квадратнага метра на другасным рынку Мінска складаў каля 1700 долараў. Гэты ўзровень дагэтуль не дасягнуты. Да сярэдзіны 2017-га цэны ўпалі прыкладна да 1100 долараў. І людзі, якія купілі жыллё на максімуме, а прадавалі на мінімуме, маглі страціць па 10–15 тысяч долараў. З іншага боку, цяпер цана вырасла прыкладна да 1400 і 1500 долараў за квадрат.
А гэта рост амаль на 22% да ўзроўню 2017 года. Выснова простая: не купляйце без неабходнасці на піку цэн. А калі неабходнасць ёсць, то выбіраць трэба максімальна рацыянальна — па суадносінах кошт/якасць і з цвярозым разлікам.
Акрамя таго, пры куплі жылля з інвестыцыйнай мэтай трэба заўсёды трымаць у розуме магчымасць здаць яго ў арэнду. Напрыклад, трохпакаёвыя кватэры не карыстаюцца масавым попытам у арандатараў, і лепш укладваць грошы ў аднапакаёвае альбо двухпакаевае жыллё. Эксперты жыллёвага рынку адзначаюць, што цяпер інвестарам больш выгадна купляць кватэры на другасным рынку. З-за росту прапановы цэны тут з пачатку года выраслі толькі на 6%, тады як на першасным рынку — прыкладна на 8%. Акрамя таго, каб новая кватэра стала прыдатнай для жылля, у яе трэба ўкласці яшчэ 20–30% ад першапачатковай цаны. А набытую «былую ў карыстанні» кватэру ў добрым доме нават з мінімальным рамонтам можна літаральна адразу здаваць.
Інвестыцыі часцей за ўсё асацыююцца з укладаннем грошай у каштоўныя паперы або бізнес, але не варта таксама ўпускаць інвестыцыі ў сябе.
Як вядома, біялагічныя гадзіны абмежаваныя, і ўся сутнасць нашага жыцця — гэта пачуцці і эмоцыі. Інвестыцыя ў сябе мае на ўвазе ўклад у сваё развіццё. Гэта дазволіць павялічыць не толькі ваш даход, але і памяняць жыццё ў лепшы бок.
Існуе папулярнае меркаванне, што інвестыцыі ў сябе — гэта не адмаўляць сабе ў задавальненнях атрымліваць асалоду ад жыцця. На самай справе прытрымлівацца гэтых прынцыпаў неэфектыўна, таму што інвестары імкнуцца захаваць і прымножыць свой капітал. А для гэтага неабходна цвяроза ацэньваць рызыкі і разлічваць даходы. Менавіта ў гэтым асноўнае адрозненне інвестыцый ад звычайных выдаткаў. Сапраўдная інвестыцыя ў сябе — гэта ўкладанне ў самаразвіццё. Тое, што ніхто ў цябе не забярэ. І аптымізаваць гэтыя ўкладанні трэба так, каб яны ў выніку сталі прыбытковымі.
Без здароўя няма энергіі, а без яе няма сіл. Без сіл няма выніку. Таму першае, у што неабходна інвеставаць, — гэта здароўе. Не толькі фізічнае, але і псіхічнае. Моцнае здароўе — адна з самых надзейных падушак бяспекі і укладанні ў яе абавязкова прынясуць даход у выглядзе высокай прадукцыйнасці і добрага настрою. Прафілактыка значна таннейшая, чым складанае лячэнне. Думайце аб сваёй фізічнай форме (хоць бы раз на дзень, падчас ранішняй зарадкі) і правільна харчуйцеся. Дзякуючы гэтаму з’явяцца новыя сілы для таго, каб вучыцца, працаваць і інвеставаць. Баланс працы і адпачынку — тое, без чаго не атрымаецца дасягаць пастаўленых мэт.
Навучанне — гэта выдатная інвестыцыя ў сябе. Нават элементарнае чытанне кніг пашырыць ваш кругагляд, а таксама навучыць правільна выказваць свае думкі. Ваш розум — ваш самы вялікі здабытак. Як і любы актыў, ён мае патрэбу ў пастаянным удасканаленні. Менавіта тое, што вы ведаеце, прынясе вам поспех і фінансавы дабрабыт.
Добрая адукацыя — гэта вельмі карысны рэсурс для інвестара. Акрамя таго, кожны пройдзены курс будзе павышаць вашу каштоўнасць на рынку працы. Самае галоўнае — не забываць выкарыстоўваць гэтыя ўкладанні на практыцы. Напрыклад, у вас ёсць сертыфікат аб веданні замежнай мовы. Ён пачне акупляцца, калі вы станеце працаваць на іншым рынку (напрыклад кітайскім) і атрымліваць грошы, але калі гэты дыплом ніяк не выкарыстоўваецца на практыцы, то гэта не з’яўляецца інвестыцыяй.
Фінансавыя ўкладанні ў сябе могуць не прыносіць вам імгненных даходаў, затое яны могуць спрасціць жыццё або павысіць вашу цану на рынку працы. Не заўсёды грошы, якія вы ўклалі ў каштоўныя паперы або бізнес, прынясуць вам больш карысці, чым абдуманая інвестыцыя ў сябе, якая акажацца больш эфектыўнай, бо вы яе ніколі не зможаце страціць.
Сяргей КУРКАЧ
З мастацтвам па жыцці.
Баявое ўзаемадзеянне найвышэйшага ўзроўню.
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
