ЗША працягваюць наносіць ракетныя ўдары па Емену. Абстаноўка ў Чырвоным моры абвастраецца. Раней эксперты запэўнівалі, што сітуацыя не выйдзе за палітычную плоскасць, аднак на мінулым тыдні пачалі разгортвацца вайсковыя дзеянні. У ноч на 12 студзеня ЗША і Вялікабрытанія пры падтрымцы Аўстраліі, Бахрэйна, Канады і Нідэрландаў нанеслі ўдары па ваенных аб’ектах мяцежнага руху «Ансар Ала» (хусіты) у Емене. Абстрэлы вяліся з выкарыстаннем ракет «Тамагаўк» з баявых караблёў, падлодак, а таксама знішчальнікаў. Пасля тэлеканал Al Masіrah паведаміў, што ЗША і Вялікабрытанія атакавалі еменскія правінцыі Дамар, Саада, Таіз, Хадэйда, Эль-Байда. Па звестках тэлеканала Al Hadath, як мінімум тры ўдары былі нанесены па аб’ектах хусітаў у лагеры Аль-Карн. Прадстаўнікі руху пагражаюць у адказ «падпаліць увесь рэгіён». І яны на гэта здольныя. Чаму разгарэўся яшчэ адзін маштабны канфлікт на Блізкім Усходзе, чым гэта пагражае?
Для таго каб дакладна акрэсліць цяперашнюю сітуацыю, варта разабрацца з перадумовамі. Гісторыя хусіцкага руху пачалася яшчэ ў 1990-я гады. Яго асноўная база — населеная зэйдытамі (галіна шыізму, які распаўсюджаны на поўначы краіны, — большасць насельніцтва Емена вызнае сунізм шафііцкага кшталту) правінцыя Саада на мяжы з Саудаўскай Аравіяй. Заснавальнік руху, самаабвешчаны імам Хусейн Бадрудзін аль-Хусі, выступаў за вяртанне да вытокаў, да таго часу, калі іслам яшчэ не падзяляўся на розныя вучэнні і школы, і аб’яднанне ўсіх мусульман на аснове Карана, у якім ён чэрпаў не толькі рэлігійна-маральныя, але і сацыяльна-эканамічныя ўстаноўкі. Свой рух ён назваў «Ансар Ала», гэта значыць «Партызаны Алаха». «Хусіты вызнаюць асобную, самастойную галіну ісламу, якая зараз існуе толькі ў Емене. Гэта, безумоўна, шыіцкі іслам, аднак ён не настолькі блізкі да астатняга шыізму, як гэта часта лічыцца. Ён вельмі самастойны і вельмі адрозніваецца ад шыізму, напрыклад у Іране», — растлумачыў lenta. ru палітолаг, эксперт Расійскага савета па міжнародных справах (РСМС) Кірыл Сямёнаў.
У сваёй знешнепалітычнай ідэалогіі хусіты выступаюць з радыкальных антызаходніх пазіцый, выкарыстоўваючы лозунг: «Смерць ЗША, смерць Ізраілю, праклён яўрэям, перамога ісламу». Пры гэтым іх афіцыйныя прадстаўнікі падкрэсліваюць, што рух не выступае за літаральнае знішчэнне ЗША і Ізраіля, а толькі за зрушэнне іх урадаў, якія праводзяць «імперыялістычную» палітыку ў адносінах да ісламскага свету. Хусіты лічаць свой рух часткай узначаленай Іранам «восі супраціву» Ізраілю, ЗША і ўсяму Захаду — разам з ХАМАС і «Хезбалой».
Аднак палітолаг Кірыл Сямёнаў перасцярог ад таго, каб лічыць хусітаў проксі-сілай, якая дзейнічае ў інтарэсах Ірана. «Зэйдыты ўсё ж вельмі моцна адрозніваюцца ад іранскіх шыітаў. Вядома, у іх ёсць пункты судотыку, агульныя ідэалагічныя ўстаноўкі (асабліва датычна Ізраіля і ЗША)», — кажа ён. Эксперт падкрэсліў, што хусіцкі рух не быў створаны эмісарамі Корпуса вартавых ісламскай рэвалюцыі (КВІР). «Ён з’явіўся ў Емене абсалютна самастойна, а ў асобе Ірана знайшлі саюзніка, таму што абаперціся было больш папросту няма на каго», — лічыць Кірыл Сямёнаў.
У 2004 годзе хусіты фактычна ўзнялі паўстанне супраць урада Емена. Прэзідэнта краіны Алі Абдалу Салеха яны абвінавацілі ў карумпаванасці і сувязях з ЗША. Вайна працягнулася шэсць гадоў і ператварыла паўночныя правінцыі Емена з шыіцкім насельніцтвам у зону гуманітарнай катастрофы. Ураду так і не ўдалося перамагчы хусітаў, баявыя дзеянні скончыліся, калі было падпісана пагадненне аб спыненні агню.
Праўда, ужо ў наступным годзе Емен захапілі падзеі «арабскай вясны». Хусіты скарысталіся хваляваннямі, каб пашырыць свой уплыў і аднавіць узброеную барацьбу супраць урадавых войскаў і груповак, якія канкурыруюць. Да 2014 года ў краіне разгарнулася поўнамаштабная грамадзянская вайна. Да 2015-га хусіты і групоўкі, якія іх падтрымліваюць, здзейснілі ў Емене ваенны пераварот. Фактычным урадам краіны стаў Рэвалюцыйны камітэт пад кіраваннем Мухамеда Алі аль-Хусі, брата заснавальніка руху Хусейна Бадрудзіна аль-Хусі, які яшчэ ў 2004 годзе загінуў у сутыкненні з урадавымі войскамі.
На прыход да ўлады хусітаў вельмі востра адрэагавалі ў Саудаўскай Аравіі. Манархіі не патрэбен быў ачаг нестабільнасці каля сваіх межаў, ды і ідэалагічна яна з хусітамі разыходзілася даволі сур’ёзна: тыя не прымалі вахабіцкі іслам і лічылі здраднікамі ўсе мусульманскія ўрады, якія пайшлі на саюз з ЗША. 25 сакавіка 2015 года Ваенна-паветраныя сілы Саудаўскай Аравіі пачалі ваенную аперацыю «Бура рашучасці», мэтай якой быў разгром сіл хусітаў. Падтрымку саудаўцам аказалі іншыя манархіі рэгіёна, арыентаваныя на ЗША: Аб’яднаныя Арабскія Эміраты і Бахрэйн. Авіяцыя практычна поўнасцю знішчыла СПА Емена і закрыла паветраную прастору над краінай, а следам пачалася поўнамаштабная аперацыя з прымяненнем артылерыі і флоту. 25 красавіка «Бура рашучасці» перайшла ў новую аперацыю пад назвай «Адраджэнне надзеі». Яе мэтай аб’явілі «кропкавую» барацьбу з хусіцкім рухам. Авіяўдары па ваенных базах і пазіцыях хусітаў працягнуліся, а на гарады і правінцыі скідваліся ўлёткі, якія заклікалі мясцовых жыхароў далучацца да барацьбы з мяцежнікамі.
Інтэрвенцыя ўзбадзёрыла антыхусіцкую апазіцыю ў самім Емене. Былы прэзідэнт краіны Абд-Рабу Мансур Хадзі, зрынуты хусітамі, вярнуўся ў краіну і аб’явіў аб пачатку ўзброенай барацьбы супраць іх. Краіна зноў пагрузілася ў хаос грамадзянскай вайны, працягваліся і бамбардзіроўкі арабскай кааліцыяй. У Емене зноў пачалася гуманітарная катастрофа, якая на гэты раз закранула ўсю краіну. У канфлікт умяшалася ААН, якая прапанавала дарожную карту па выхадзе з крызісу. Яна прадугледжвала адмену хусіцкай канстытуцыі і стварэнне пераходнага ўрада, аднак з-за непераадольных рознагалоссяў паміж бакамі канфлікту яе рэалізацыю так і не пачалі.
З часам інтэнсіўнасць баявых дзеянняў у Емене знізілася, але поўнасцю баявыя дзеянні не спыніліся. Сілы кааліцыі бамбардзіравалі пазіцыі хусітаў, тыя адказвалі тэрактамі супраць прыхільнікаў старога ўрада. Гэту вайну нават назвалі «найгоршай гуманітарнай катастрофай сучаснасці». Пры гэтым палітычныя пазіцыі хусітаў толькі ўмацаваліся. Яны паказалі магчымасць навязаць сур’ёзны супраціў буйной міжнароднай кааліцыі з сучасным узбраеннем, якая карыстаецца падтрымкай ЗША.
Па словах эксперта Кірыла Сямёнава, сілам арабскай кааліцыі так і не ўдалося зламаць паўстанцаў, таму што хусіты карысталіся вялізнай падтрымкай у паўночных раёнах Емена, населеных у асноўным зэйдытамі. «Акрамя таго, іх сілы былі дастаткова баяздольныя і атрымлівалі рэгулярную падтрымку ад Ірана. Яны мелі сур’ёзную падрыхтоўку і накіраванасць на вынік. Плюс на іх бок перайшлі найбольш баяздольныя часткі еменскай арміі», — адзначыў Кірыл Сямёнаў.
У пачатку 2021 года новы прэзідэнт ЗША Джо Байдэн аб’явіў аб спыненні падтрымкі наступальных аперацый сіл арабскай кааліцыі ў Емене і аб пачатку пошуку мірных шляхоў урэгулявання канфлікту. ЗША нават выключылі хусітаў са спісу тэрарыстычных арганізацый, што адкрыла іх ураду доступ да гуманітарнай дапамогі. Тыя горача віталі такі крок і знізілі напал сваёй рыторыкі. Здавалася, у шматпакутнага Емена з’явіўся шанц на мір.
У 2022 годзе супрацьлеглыя бакі пры садзейнічанні ААН дамовіліся аб часовым перамір’і, якое працягвалася кожныя два месяцы. За гэты час удалося правесці абмен палоннымі, запусціць праграмы дапамогі дзецям, паставіць у краіну неабходныя гуманітарныя тавары. На працягу 2023 года міжнародныя назіральнікі былі ўпэўненыя, што грамадзянская вайна ў Емене вось-вось завершыцца.
Усё змяніў канфлікт паміж Ізраілем і ХАМАС. Хусіты, безумоўна, выступілі ў падтрымку сектара Газа. Пасля пачатку ізраільскіх удараў «Ансар Ала» вывеў людзей на масавыя дэманстрацыі. Пратэстоўцы трымалі ў руках палесцінскія сцягі і выкрыквалі лозунгі ў падтрымку жыхароў Газы. Арганізацыя на афіцыйным узроўні заявіла аб гатоўнасці адправіць байцоў у Газу, абвінаваціла ЗША ў спансіраванні «сіянісцкага ўтварэння», а неўзабаве пачала наносіць ракетныя ўдары па тэрыторыі Ізраіля.
14 лістапада групоўка аб’явіла, што будзе атакаваць усе судны, звязаныя з Ізраілем, і не дазволіць ім праходзіць праз воды Чырвонага мора і Баб-эль-Мандэбскага праліва. Свае дзеянні хусіты назвалі адказам на «амерыкана-ізраільскую агрэсію ў сектары Газа». У пачатку снежня групоўка прыгразіла нападаць наогул на ўсе судны, якія накіроўваюцца ў Ізраіль праз акваторыю Чырвонага мора і яго вузкую частку — Баб-эль-Мандэбскі праліў, незалежна ад таго, хто імі валодае.
З тых часоў некалькі камерцыйных і ваенных караблёў у Чырвоным моры падвергліся нападам. Адным з самых рэзанансных выпадкаў стаў захоп 19 лістапада грузавога судна Galaxy Leader з міжнародным экіпажам. Хусіты адбуксіравалі яго да ўзбярэжжа Емена і заявілі, што не будуць абмяркоўваць умовы вызвалення членаў экіпажа, пакуль Ізраіль не спыніць баявыя дзеянні ў сектары Газа.
З-за гэтага чатыры найбуйнейшыя сусветныя суднаходныя кампаніі прыпынілі праход судоў праз Суэцкі канал або накіравалі іх іншымі маршрутамі.
Заявы аб гэтым выпусцілі швейцарская суднаходная кампанія Medіterranean Shіppіng Company (MSC), французская CMA CGM, дацкі суднаходны гігант Maersk і нямецкая транспартная кампанія Hapag-Lloyd. У сукупнасці на іх прыпадае амаль 54 працэнты кантэйнерных перавозак па ўсім свеце.
У адказ ЗША заявілі аб стварэнні «максімальна шырокай» марской кааліцыі для абароны суднаходства ў Чырвоным моры. У рэгіён былі накіраваны караблі ВМС ЗША, Вялікабрытаніі і Францыі.
10 студзеня хусіты атакавалі ракетамі і дронамі ваенныя караблі ЗША і Вялікабрытаніі, якія канваіравалі грамадзянскія судны. Ваенным прыйшлося задзейнічаць авіяцыю. У адказ на гэта Савет Бяспекі ААН ухваліў рэзалюцыю, якая патрабуе ад хусітаў спынення нападаў на гандлёвыя караблі.
«Безумоўна, Злучаныя Штаты разам з англічанамі парушылі, проста растапталі ўсе мажлівыя нормы міжнароднага права, уключаючы рэзалюцыю Савета бяспекі, якая толькі заклікала абараняць камерцыйнае суднаходства. Бамбіць Емен ніхто не ўпаўнаважваў», — адзначыў міністр замежных спраў Расіі Сяргей Лаўроў. «Бязмежжа», якое здзяйсняецца ў дачыненні да Емена, міністр параўнаў з дзеяннямі заходніх краін супраць Лівіі, якую «разбамбілі, ператварылі ў «чорную дзірку». «Апраўдальныя заявы, якія гучаць з Вашынгтона, выглядаюць неяк вельмі нікчэмна, я б сказаў», — заўважыў Сяргей Лаўроў.
Дэмакратычная партыя ЗША і ізраільскае лобі зацікаўлены ў пашырэнні ўдзелу амерыканскага войска ў канфлікце на Блізкім Усходзе, лічыць усходазнаўца Руслан Сафараў. «Без пераможнай вайны Байдэн не перавыберацца, — лічыць эксперт tsargrad.tv.
— Ён пацярпеў занадта шмат цяжкіх паражэнняў, пачынаючы з Афганістана і заканчваючы Украінай. ЗША панеслі занадта цяжкія страты. Каб нівеліраваць гэта ўражанне, патрэбны перамогі».
Еменскі рух «Ансар Ала» працягне наносіць удары па ваенных і гандлёвых караблях ЗША, нягледзячы на яго ўключэнне ў тэрарыстычны спіс, заявіў РІА «Новости» член палітбюро арганізацыі, якая кіруе на поўначы Емена, Хузам аль-Асад. «Мы лічым наша ўключэнне з боку ЗША ў пералік тэрарыстычных арганізацый палітычным шантажом з тым, каб мы адступілі ад сваіх пазіцый, якія датычацца падтрымкі прыгнечаных у сектары Газа, якія падвяргаюцца генацыду з боку войска ізраільскіх акупантаў пры падтрымцы ЗША і Захаду», — сказаў аль-Асад.
Паводле яго слоў, меры, прынятыя ЗША, не спыняць «Ансар Ала», які «працягне падтрымліваць братоў у Газе ўсімі магчымымі спосабамі». «Ваенна-марскія сілы Емена прадоўжаць забараняць ізраільскім суднам, а таксама іншым звязаным з Ізраілем караблям праход у Чырвонае і Аравійскае моры. Што датычыцца амерыканскіх суднаў, ваенных або камерцыйных, а таксама іншых караблёў, якія дзейнічаюць у інтарэсах ЗША, то па іх таксама будуць наносіцца ўдары з боку нашых сіл», — заявіў аль-Асад.
Ён адзначыў, што ЗША, якія нанеслі ўдары па тэрыторыі Емена, «здзейснілі вялікае злачынства, парушыўшы суверэнітэт краіны». Таксама ён заўважыў, што Вашынгтон «знаходзіцца не ў той пазіцыі, каб уключаць якую-небудзь краіну ў тэрарыстычны спіс». «У асаблівасці, на фоне садзейнічання Амерыкі здзяйсненню жудаснай разні нашых братоў у Газе або здзяйснення злачынстваў у іншых частках свету, вядзенню вайны або яе правакацыі ў Афганістане, Лівіі, В’етнаме і ў многіх краінах», — дадаў хусіцкі палітык.
Пры гэтым эксперты ўпэўнены, што цалкам нейтралізаваць хусітаў не ўдасца. «Мы памятаем, як гэта спрабавала зрабіць Саудаўская Аравія і што з гэтага выйшла», — упэўнены палітолаг, эксперт РСМС Аляксей Навумаў. З ім салідарны і палітолаг Кірыл Сямёнаў: «Мы не ведаем, наколькі адчувальныя гэтыя ўдары для хусітаў. Іх сем гадоў бамбіла саудаўская кааліцыя».
Хусіты здольныя на скрышальны адказ. «У іх шматгадовы досвед грамадзянскай вайны і супрацьстаяння міжнароднай кааліцыі, — адзначыў РІА „Новости“ дырэктар Цэнтра вывучэння краін Блізкага Усходу і Цэнтральнай Азіі Сямён Багдасараў. — Сістэма бункераў і тунэляў развіта, хусіты гатовыя да доўгатэрміновай вайны». «Гэта моцныя, цярплівыя байцы. Хусіты — майстры сучаснай партызанскай вайны, якія выкарыстоўваюць слабыя бакі мацнейшых дзяржаў, — адзначае The Washіngton Post. — І яны размешчаны на вяршыні аднаго з самых стратэгічна важных водных шляхоў у свеце». Еменскія хусіты намацалі ахілесаву пяту Захаду, што падрывае глабальны ланцужок паставак і асабліва моцна ўдарае па ЗША. Як падкрэсліла The Washіngton Post, «гэта здольнасць хусітаў выкарыстоўваць вузкія месцы становіцца ўсё важнейшай уразлівасцю глабальнай эканомікі, якую Злучаныя Штаты, падобна, бяссільныя выправіць».
Захар БУРАК
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
