«Гэта дзеці твае, Ленінград...»

«Больш за ўсё на свеце я люблю хлеб. Просты чорны хлеб...», — прызналася адна з блакадніц Ленінграда, якая жыве ў Мінску.

Не сцерці з памяці і аповед другой: «Раніца, дакладней — ноч яшчэ. Я іду па хлеб, — успамінала Марыя Ягадніцына, — карткі заціснуты ў кулак. У булачнай ужо чарга. На руцэ пішуць нумар. Усе маўчаць, туляцца адзін да аднаго. Я таксама стаю і плачу, бо дома ляжыць мама, яна ўжо некалькі дзён не ўстае... Прашу людзей «патрымаць» чаргу, каб збегаць дамоў — паглядзець, ці жывая... Вяртаюся назад. Да адкрыцця крамы яшчэ больш за гадзіну, але ж вось нарэшце... Перад вачыма — прылавак, вагі, на іх МОЙ кавалачак чорнага хлеба. Працягваю руку, каб узяць, і раптам... Нечая іншая, доўгая... апярэджвае — хапае мой хлеб. Худы, высокі чалавек, плачучы, запіхвае яго ў рот. А як жа мама?!»

Пра блакаду Ленінграда ведаюць многія, але ж чытаць пра яе ў кнігах, бачыць у фільмах — гэта адно. Зусім іншае — шчырыя няспешныя размовы з людзьмі, з тымі, хто жыў у блакадным горадзе. Людзей такіх засталося, на жаль, няшмат, бо прайшлі дзесяцігоддзі. У мерапрыемствах, прысвечаных святкаванню 74-й гадавіны з дня поўнага прарыву блакады (ленінградскага Дня Перамогі), па запрашэнні мэрыі і камітэта па знешніх сувязях г. Санкт-Пецярбурга прыняла ўдзел і дэлегацыя з Беларусі, якую накіраваў Расійскі цэнтр навукі і культуры ў Мінску, Рассупрацоўніцтва і пасольства Расіі. Такім чынам, у нашых Марыі Ягадніцынай (старшыні «Беларускага саюза блакаднікаў Ленінграда» (якой, як прызнаецца, 14 лютага спаўняецца «без дванаццаці сто»)), Гаргоніі Яржэмбіцкай з Мінска, Юліі Фраловай з Віцебска і іншых з'явілася цудоўная магчымасць сустрэцца з такімі ж блакаднікамі. Нягледзячы на ўзрост і шматлікія хваробы, яны з'ехаліся ў свой горад з 15 краін як блізкага, так і далёкага замежжа.

Праграма сустрэч была цікавая і насычаная. Госці ў выніку змаглі ўбачыць сённяшні, так бы мовіць, парадны Санкт-Пецярбург, пабываць у нядаўна адкрытым Музеі чыгункі і з дапамогай суперсучасных тэхналогій «павандраваць» па мультымедыйным комплексе (плошча якога, дарэчы, 15 тысяч квадратных метраў), дзе прадстаўлена ўся гісторыя Расіі...

Аднак гэта было напярэдадні, а непасрэдна ў гадавіну поўнага зняцця блакады, 27 студзеня, госці накіраваліся на мемарыяльныя Піскароўскія могілкі, дзе пахаваныя сотні тысяч жыхароў і абаронцаў горада. Тут, як і належыць, усё было ўрачыста і сумна: голас дыктара, курсанты, якія неслі жалобныя вянкі, велізарная колькасць людзей, якія прыйшлі сюды, каб пакланіцца тым, хто змагаўся за Ленінград і загінуў, хто не выжыў у пекле вайны.

Сярод гэтых людзей былі, вядома ж, і беларусы. Наша дэлегацыя ўшанавала памяць 12 тысяч суайчыннікаў, якія загінулі ў блакаду. Шкада, вядома ж, усіх... Кожнага... А тым больш маладых. Наша краіна мела патрэбу ў спецыялістах, і перад вайной хлопцы і дзяўчаты 14—16 гадоў былі накіраваны ў ленінградскія рамесныя вучэльні. Дадому яны не вярнуліся — навек засталіся сярод блакаднікаў-ленінградцаў. У іх асабовых справах у графе «месца і час адбыцця» напісана: «1942 год, Піскароўскія могілкі».

...Але жыццё працягваецца, і ўсіх удзельнікаў урачыстасцяў чакала яшчэ вялікая канцэртная праграма з выступленнямі любімых артыстаў: Іосіфа Кабзона, Льва Лешчанкі, Валерыі, Зары, харэаграфічнага ансамбля «Бярозка»... У іх выкананні шчыра, кранальна гучалі лірычныя творы мінулых гадоў, дзе гарманічна спалучаюцца словы і музыка, песні пра Ленінград... А ўжо «Дзень Перамогі» спявала ўся зала!

Рэдкія, дзіўныя гэта людзі — блакаднікі: гераічныя, мужныя, моцныя духам. А яшчэ — таварыскія, па-дзіцячы адкрытыя, шчырыя... Нягледзячы на хваробы і сталы ўзрост, яны прыязджаюць у горад, дзе зведалі столькі пакут, ахвотна расказваюць пра свае выпрабаванні і радуюцца, што гэта некаму трэба, што пра іх памятаюць і аб іх клапоцяцца... Напрыканцы свята мікрафон быў дадзены і гасцям з Беларусі.

Я рада, што змагла прачытаць свае вершы, прысвечаныя блакаднікам Ленінграда. А дома напісаліся такія радкі:

Дай жа, Божа, ім шчасця,

хоць трохі!

Хай не вернецца пекла блакад.

Гэта пульс прамінулай эпохі...

Гэта дзеці твае, Ленінград.

Валянціна Паліканіна, паэт, публіцыст, член Саюза пісьменнікаў Беларусі і Саюза расійскіх пісьменнікаў