Тэлефаную ў адну арганізацыю, каб дамовіцца пра сустрэчу, мэтай якой будзе напісанне матэрыялу. «Пачакайце, — раздаецца на тым канцы, — трэба ўзгадніць з кіраўніцтвам, вось вам тэлефон намесніка па ідэалогіі». Набіраю прапанаваны нумар — гаспадар кабінета адказвае вельмі ветліва, але просіць пазваніць заўтра, бо, на яго думку, трэба праінфармаваць дырэктара, а то неяк няёмка атрымаецца, субардынацыя і ўсё такое. Спрабую патлумачыць, што мяне цікавіць адно канкрэтнае пытанне, я не збіраюся праводзіць глыбіннае даследаванне на прадмет эфектыўнасці функцыянавання іх установы. «Ну тады вы, можа, у пісьмовай форме накіруеце запыт, а мы адкажам», — спрабуе «саскочыць» ідэолаг. Гавару, што матэрыял тэрміновы, што я не прашу звестак, якія змяшчаюць ваенную альбо дзяржаўную тайну, яшчэ нешта ў гэтым родзе... І ўсё ж мне настойліва рэкамендуюць пачакаць яшчэ дзень, а лепш за ўсё — набраць у панядзелак, бо начальства недзе ад'ехала і сёння наўрад ці будзе.
Урэшце набіраю першы тэлефонны нумар, па якім званіла, і пытаю ў жанчыны «не для друку» прычыну такой канспірацыі. Яна не ўтойвае, што пытанне, якое я задаю — «капеечнае» для спецыяліста яе ўзроўню, яна расклала б па паліцах усё за чвэрць гадзіны. Але ёй засталося пару гадоў да пенсіі, якія пажадана дапрацаваць. А калі начальству стрэліць у галаву, што яна парушыла субардынацыю альбо не ўключыла працэс узгадненняў, якія яно так любіць, то ёй можа быць дрэнна. Бо аднойчы было, што адзін кіраўнік аддзела пагаварыў з журналістам, а дырэктару не спадабалася з газетнай цытаты адна фраза з лічбай. Той паказчык кіраўнік, аказваецца, не хацеў агучваць, бо баяўся рэакцыі вышэйшага начальства. «Што было, успамінаць не хочацца».
— А чаго вы здзіўляецеся? — гаворыць мая суразмоўца. — Што, у нас адных так? Не так даўно ў нашай супрацоўніцы сын у школе атрымаў траўму. Дык да іх прыходзілі, на прамілы бог прасілі, каб у паліклініцы сказалі, што хлопчык вывіхнуў руку ў двары дома. Яны так і зрабілі. Настаўнікаў шкада, іх жа зацягаюць з напісаннем тлумачальных запісак, разборамі і пакараннямі. Нібы некаму невядома, што дзеці бегаюць, часам падаюць, б'юць насы. І ніхто не застрахаваны ад сінякоў, драпін, а то і пераломаў.
І з ёю даводзіцца пагадзіцца. У нас вельмі любяць шукаць таго, каго можна пакараць. Гэта, відаць, падсвядомае, а можа, і свядомае імкненне апярэдзіць і зняць з сябе адказнасць. І як вынік, жаданне патэнцыяльнай ахвяры замаўчаць альбо наогул паказаць сітуацыю крышачку інакш. Як расказваюць ветэраны-вайскоўцы, з гэтага менавіта і пачыналася дзедаўшчына ў арміі. Ніякаму камандзіру не хацелася, каб яго падраздзяленне запісвалі ў адстаючыя, а самога лаялі на нарадах, а то і накладвалі спагнанні. Таму брыдкія ўчынкі асобных ваеннаслужачых не атрымлівалі заслужанай ацэнкі, не выкараняліся адразу. І, па сутнасці, злачыннасць атрымала распаўсюджанне. Потым доўга і балюча давялося яе выкараняць. І то тут, то там адгалоскі гэтай з'явы перыядычна даюць пра сябе знаць: то ў асяродку навучэнцаў прафтэхвучылішчаў, то ў іншых юнацкіх калектывах.
Адзін раз баімся папсаваць статыстыку, другі раз — імідж, потым прывыкаем баяцца. Тую боязь давялося згадаць не раз, пакуль рыхтавала матэрыял пра гісторыю сям'і інвалідаў з Івацэвіч, у якой маглі забраць дзіця. Маці спраўляецца з доглядам немаўляткі, але яна інвалід першай групы. І жалезным аргументам некаторых чыноўнікаў становіцца пасыл: «Раптам што здарыцца з вашым дзіцем, некаму тады давядзецца адказваць». А чаму нехта мусіць адказваць, скажам, за няшчасны выпадак? У нашай вобласці за час спякоты трое дзяцей выпала з вокнаў, некалькі малых патанулі на вадаёмах. Ніхто ж за гэта не адказваў, бацькі і так ужо пакараны няшчасцем.
У адной сям'і, дзе маці — журналістка, а бацька — выкладчык, шмат гадоў таму трохгадовы сын выпіў бутэлечку лякарства ад насмарку і трапіў у рэанімацыю. Як вы, відаць, зразумелі, гавару зараз пра сябе. Колькі здароўя каштавала мне тая яго ноч у рэанімацыі, пра гэта асобная размова. Але ж не пазбавілі мяне бацькоўскіх правоў, не пакаралі ўчастковых медыкаў за недастатковую прафілактычную работу. І хлопец, дзякаваць Богу, вырас. Я да таго, што няшчасныя выпадкі, надзвычайныя здарэнні з дзецьмі бываюць ва ўсе часы і ва ўсіх краінах. І што тут баяцца загадзя? Лепей усё ж спадзявацца на лепшае, каб, як той казаў, не накаркаць.
...Гадоў дзесяць таму давялося праведваць у бальніцы каляжанку пасля аперацыі з нагоды апендыцыту. Дык вось яна сказала, што ўсё жыццё амаль што панічна баялася апендыцыту. «Можа, таму ён і здарыўся», — горка пажартавала жанчына. А калі аперацыя прайшла і праз колькі дзён ачомалася, то зразумела, што не варта было баяцца. Гэта я да таго, што мы самі нярэдка становімся крыніцай розных страхаў, а яны потым вырастаюць, набіраюць сілу і становяцца традыцыяй грамадства.
Святлана ЯСКЕВІЧ
yackevіch@zvіazda.by
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
