Дараванне — ключавое паняцце хрысціянства. Да таго ж у штодзённым жыцці кожны з нас сутыкаецца з неабходнасцю прасіць прабачэння і дараваць. Пакрыўдзіць, як і пакрыўдзіцца, лёгка. А вось для таго, каб дараваць або атрымаць дараванне, часам даводзіцца прыкласці нямала сіл.
Медыкі сцвярджаюць, што крыўда, да якой доўгі час вяртаюцца нашы думкі, наносіць здароўю сур’ёзную шкоду — негатыўна адбіваецца на сардэчна-сасудзістай сістэме і становіцца глебай для смутку і дэпрэсіі. Аб дараванні, Божым і чалавечым, мы спыталі ў настаяцеля храма свяціцеля Спірыдона Трыміфунцкага ў г. Мінску, айца Аляксандра Пальчэўскага.
— Сімвал даравання ў хрысціянстве — Ісус Хрыстос. Святое Пісанне сцвярджае, што міласэрнасць Бога бязмежная. Атрымліваецца, Ён даруе ў любым выпадку — а такім чынам, можна працягваць грашыць?
— На самай справе ёсць грэх, які Гасподзь не даруе — гэта хула на Святога Духа. Што гэта такое? Гэта ўсвядомленае ўчыненне граху, свядомае супраціўленне Боскай благадаці і ў цэлым Богу. Грахі бываюць свядомымі і несвядомымі. Часам чалавек здзяйсняе грэх, не разумеючы да канца сутнасці таго, што ён робіць або не маючы ўнутранай сілы справіцца са сваімі страсцямі. Але ёсць грахі ўсвядомленныя — калі чалавек здзяйсняе зло, добра разумеючы, што гэта зло, і ведаючы аб яго наступствах. Па-грэчаску слова «пакаянне» гучыць як «метаноэ». Даслоўны пераклад — «змена розуму». Бог сапраўды здольны дараваць любыя грахі, але калі ў душы чалавека няма ўсведамлення няправільнасці здзейсненага ўчынку і рашучасці яго не паўтараць, калі ён не раскаяўся, ён не зможа адчуць гэта дараванне. Яго жыццё не зменіцца, а ў душу не прыйдзе мір. Сапраўднае пакаянне — гэта калі пасля споведзі чалавек змяніў стаўленне да сітуацыі, калі змяняецца яго мысленне. Калі з гэтым паводзінамі я сябе ўжо не хачу асацыяваць і, як следства, больш не буду падобнае здзяйсняць. Калі я так успрымаю грэх, які здзейсніў, ён назаўсёды застанецца для мяне ў мінулым. Але калі чалавек ідзе на споведзь і не выключае, што зноў здзейсніць той жа грэх, за які просіць прабачэння ў Бога, тут няма сапраўднага пакаяння — а значыць, не будзе і даравання, таму што гэта так не працуе.
— Знакамітыя радкі з Бібліі — пра тое, што хрысціянін, калі яго ўдарылі па адной шчацэ, павінен падставіць другую. Гэта выклікае шмат спрэчак і многім не падабаецца. Як яе варта разумець?
— А не падабаецца яна таму, што тое гэта вельмі складана... Прынцып непраціўлення злу ў хрысціянстве не новы. У Евангеллі сказана, што калі Гасподзь паміраў на крыжы, Ён маліўся за сваіх катаў. У Старым Запавеце быў прынцып «Вока за вока, зуб за зуб», які ўстанаўліваўся з мэтай нагадаць крыўдзіцелю, што ў адказ ён атрымае тое ж самае. Але з прышэсцем у свет Хрыста чалавецтву быў дадзены больш дасканалы закон, які кажа, што трэба перамагаць зло дабром. Што гэта значыць у штодзённым жыцці? У Евангеллі ёсць словы: «Маліцеся за ворагаў вашых, бласлаўляйце тых, хто праклінае вас» (Мф. 5:44). Са мной быў выпадак, калі адзін чалавек, ад якога многае залежала ў маім жыцці, быў настроены супраць мяне, жадаў мне зла, свядома і сістэмна рабіў учынкі супраць мяне. Даведаўшыся пра гэта, я стаў кожны дзень маліцца аб яго здароўі і дабрабыце — і ў храме, і ў дамашняй малітве. Згадваў яго імя разам з дарагімі мне імёнамі блізкіх. І раптам у адносінах да мяне гэтага чалавека адбыліся кардынальныя змены — ён стаў добразычлівы. Справа ў тым, што законы духоўнага жыцця працуюць гэтак жа дакладна, як і законы фізікі. Калі мы жадаем чалавеку дабра і звяртаемся да Бога з малітвай аб ім, створаная намі духоўная рэальнасць аказвае ўплыў на гэтага чалавека.
— Падстаўляць іншую шчаку правамерна было б, калі б так рабілі ўсе. Але ў нашым недасканалым свеце гэта можа быць нават небяспечна...
— Вядома, ёсць пэўныя межы: калі здзяйсняецца абуральная несправядлівасць, злачынства, хрысціянін павінен выступіць у абарону сваіх родных і блізкіх, у абарону чалавечага жыцця, краіны, народа і гэтак далей. Не заўсёды трэба маўчаць, гледзячы на тое, што адбываецца. Але ўсё ж трэба імкнуцца супрацьпастаўляць злу толькі дабром. А чалавека, што крыўдзіць вас, пакінуць Богу.
— Чаму сучаснаму чалавеку так цяжка прасіць прабачэння і дараваць?
— Гэта было цяжка ў любую эпоху, не толькі ў нашы дні. Бо для гэтага трэба пераадолець сябе, адысці ад гордасці, самахвальства, амбіцый. Убачыць свае памылкі. Гэта заўсёды няпроста. Кожны з нас пра сябе вельмі высокай думкі: я — разумны, добры, прыгожы, сумленны, я імкнуся нікому не рабіць зла. Між тым, такая чалавечая прырода: кожнаму з нас лягчэй здзейсніць грэх, чым раскаяцца ў ім. Прасцей забраць чужое, чым аддаць сваё. Лягчэй пакрыўдзіць, чым папрасіць прабачэння. І чым дараваць. Таму што гэта вялікая духоўная праца. Але такая праца заўсёды ўзнагароджваецца. У Евангеллі сказана, што разам з Хрыстом былі ўкрыжаваныя два разбойнікі. І адзін з іх раскаяўся і звярнуўся да Госпада: «Успомні мяне, Госпадзі, у Царстве Тваім», і першы ўвайшоў у рай.
— Як правільна рэагаваць на крытыку?
— Пачуўшы негатыўныя выказванні ў свой адрас, трэба не «закіпаць» і не старацца прыдумаць, як бы адказаць крыўдзіцелю, а спыніцца і падумаць, у чым ён мае рацыю. Калі рэакцыяй на крыўду будзе не «зваротны ўдар» , а разважанне пра свае недахопы, на якія паказвае крыўдзіцель, то і дараваць вам будзе лягчэй. Бо калі крыўдзіцель не мае рацыі, значыць, няма і падставы крыўдзіцца. А калі ў яго словах ёсць праўда — ён дапамог вам стаць лепшымі. Таму што жыццё хрысціяніна заключаецца ў пераадоленні сваёй грахоўнай прыроды, якую мы атрымліваем пры нараджэнні.
— У каго мы павінны прасіць прабачэння?
— Зразумела, у Бога. І, вядома, трэба быць гатовымі і здольнымі папрасіць прабачэння і ў сваіх бацькоў, сваякоў, і ў жонкі (мужа), і ў сваіх дзяцей (не баючыся страціць бацькоўскі аўтарытэт і прызнаць свае памылкі). У хрысціянстве ёсць прынцып: перш чым ісці да Споведзі і Прычасці, трэба памірыцца з тымі, хто цябе засмуціў. Я павінен першы пайсці мірыцца з тым, хто мяне пакрыўдзіў. Па логіцы, ён павінен прасіць прабачэння ў мяне, але Евангелле кажа — не, хрысціянін закліканы да большага. Ён мусіць пайсці і прымірыцца з тым, хто яго пакрыўдзіў. Навошта, спытаеце вы? Галоўная мэта — стварыць мір у душы. Бо канфліктная сітуацыя цяжкая і для крыўдзіцеля, і для таго, каго пакрыўдзілі. А ў храм хрысціянін павінен прыйсці ўжо з мірам у душы.
— А як прасіць прабачэння ў Бога? Як падрыхтавацца да споведзі?
— Перш за ўсё ў вас павінна быць унутраная рашучасць не здзяйсняць той грэх, адпушчэння якога вы будзеце прасіць у Госпада. Гэта пэўная ўнутраная работа, якую важна правесці перад споведдзю: убачыць свае памылкі, прызнаць іх і зразумець іх небяспеку. Евангелле вучыць: грэх стварае сцяну паміж чалавекам і Богам. Калі мы разумеем, што кожны грэх перашкаджае нам знаходзіцца ў стане гармоніі і любові, міру і радасці, у нас з’яўляецца рашучасць гэты грэх не паўтараць. І, вядома, важна працаваць над сабой і пасля споведзі. Кожная споведзь — гэта вяртанне чалавека да Бога, а калі чалавек з Богам, яму лягчэй спраўляцца са сваімі слабасцямі.
Аляксандра АНЦЭЛЕВІЧ
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
Што за таемнымі дзвярыма?
