8 снежня споўнілася 32 гады з дня ўтварэння Садружнасці Незалежных Дзяржаў — аб’яднання, якое было заклікана змякчыць негатыўныя наступствы знікнення на карце сусвету адной вялікай краіны і дапамагчы цвёрда ўстаць на ногі на яе месцы новым маладым дзяржавам, стварыць прастору для прынцыпова іншых міжнародных узаемаадносін: ашчадных, гнуткіх, накіраваных на ўзаемную падтрымку. Сёння Садружнасць — найбуйнейшае на постсавецкай прасторы рэгіянальнае інтэграцыйнае аб’яднанне, аб унікальнасці і запатрабаванасці якога неаднаразова казаў Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка і кіраўнікі іншых дзяржаў-удзельніц. Пра тое, як аб’яднанне спраўляецца з сучаснымі геапалітычнымі выклікамі, які мае патэнцыял і на што накіравана ў будучыні, наша размова з Генеральным сакратаром СНД Сяргеем Лебедзевым.
— Сяргей Мікалаевіч, час, у які мы жывём, называюць турбулентным, пераходным, для простых людзей жа ён трывожны. Як геапалітычныя працэсы, якія робяць яго такім, уплываюць на Садружнасць і ці можа Садружнасць уплываць на геапалітычныя працэсы?
— Сапраўды: ацэньваючы сённяшнюю сітуацыю ў свеце, даводзіцца са шкадаваннем канстатаваць, што міжнародная абстаноўка працягвае пагаршацца. Нарастаюць фактары, якія негатыўна ўплываюць на міжнародную бяспеку, спробы ігнаравання агульнапрызнаных прынцыпаў і нормаў міжнароднага права, міжнародны тэрарызм і экстрэмізм, трансгранічная арганізаваная злачыннасць, выкарыстанне інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій у злачынных мэтах, іншыя транснацыянальныя пагрозы.
Дзяржавы — удзельніцы СНД занепакоеныя тым, што паступальнае развіццё нашых краін ускладняецца негатыўным уздзеяннем цэлага шэрагу знешніх фактараў, сярод якіх абвастрэнне геапалітычнага і геаэканамічнага саперніцтва, прымяненне асобнымі дзяржавамі аднабаковых абмежавальных мер, якія ідуць уразрэз з нормамі міжнароднага права, спробы ўмяшання.
Мы жывём у няпросты час. Народы і краіны Садружнасці шмат перажылі разам. Разам мы прайшлі складаны шлях станаўлення, знайшлі новыя аптымальныя формы супрацоўніцтва і інтэграцыі. Базавыя прынцыпы функцыянавання СНД — права дзяржаў-удзельніц на выбар уласнай мадэлі развіцця і магчымасць выбіраць напрамкі ўзаемадзеяння, якія ўяўляюць для іх найбольшую цікавасць. Узаемавыгаднае супрацоўніцтва ў рамках Садружнасці адпавядае нацыянальным інтарэсам кожнай дзяржавы СНД. І, безумоўна, разам мы можам уплываць на геапалітычныя працэсы і робім гэта. Дзяржавы СНД выступаюць за зацвярджэнне справядлівага шматпалярнага светаўладкавання, прызнанне разнастайнасці шляхоў свабоднага развіцця дзяржаў на аснове агульначалавечых каштоўнасцяў.
— Мы з’яўляемся таксама сведкамі абвастрэння адносін паміж некаторымі краінамі Садружнасці. Як у гэтым святле глядзець на мэты і задачы арганізацыі, канцэпцыю яе развіцця?
— Не буду адмаўляць: сёння мы бачым прыклады няпростых адносін краін СНД адна з адной. Але практыка і жыццё паказваюць, што супрацоўніцтва ў межах СНД застаецца выгадным для яго ўдзельнікаў. І канцэпцыя далейшага развіцця СНД, і ўсе статутныя і праграмныя дакументы Садружнасці абвяшчаюць мэты і задачы па пабудове і ўмацаванні адносін дружбы і добрасуседства на раўнапраўнай і ўзаемавыгаднай аснове.
Сёлета пасяджэнні вышэйшых органаў Садружнасці ў Бішкеку пацвердзілі зацікаўленасць краін-удзельніц у захаванні і далейшым паступальным развіцці СНД. На жаль, Украіна і Малдова не былі прадстаўлены на гэтых пасяджэннях, але дэ-юрэ яны працягваюць заставацца членамі СНД. Мы ведаем, што ў Малдове і ва Украіне чуюцца галасы з боку некаторых палітыкаў і грамадскіх дзеячаў аб неабходнасці або пажаданасці выхаду з Садружнасці Незалежных Дзяржаў. Але, на маё задавальненне і на задавальненне іншых краін СНД, пакуль гэтыя заклікі не прывялі да рэальных дзеянняў, хоць многія пагадненні ў рамках Садружнасці гэтыя краіны дэнансавалі.
Большасць краін Садружнасці выказваюць шкадаванне ў сувязі са згортваннем Украінай і Малдовай узаемадзеяння ў рамках СНД і выказваюць надзею, што гэтыя дзяржавы рана ці позна вернуцца да нармальных добрасуседскіх адносін і з Расіяй, і з Беларуссю,
і з іншымі краінамі Садружнасці.
— Гнуткасць механізмаў і фарматаў калектыўнага супрацоўніцтва — адна з адметных рыс СНД. Як гэты механізм паказаў сябе на працягу існавання Садружнасці? Ці будзе ён мяняцца ў будучыні?
— Садружнасць Незалежных Дзяржаў — форма супрацоўніцтва раўнапраўных незалежных краін, якое заснавана на агульнасці інтарэсаў і задач, на ўзаемным даверы і павазе.
Адно з галоўных дасягненняў, на мой погляд, — гэта тое, што Садружнасць пры адсутнасці цвёрдых наднацыянальных структур стала ўнікальнай пляцоўкай для пастаяннага адкрытага і канструктыўнага дыялогу на вышэйшым узроўні. Гэта дазваляе адзінаццаці дзяржавам СНД у працоўным рэжыме аператыўна вырашаць многія агульныя праблемы ў галіне эканомікі, культуры, у сацыяльнай сферы — пералік усіх пунктаў прыкладання інтэграцыйных намаганняў зойме не адну паласу ў вашым выданні.
Высокая ацэнка была дадзена Садружнасці на саміце кіраўнікоў дзяржаў СНД, які прайшоў у Бішкеку ў кастрычніку 2023 года. Прэзідэнты былі аднадушныя ў пацвярджэнні агульнага курса на далейшае ўмацаванне Садружнасці, на ўдасканаленне і нарошчванне супрацоўніцтва ў яго рамках.
— Шырокі спектр сфер узаемадзеяння — яшчэ адна адметная рыса аб’яднання. У якіх супрацоўніцтва найбольш плённае? Якія сферы маюць патрэбу ў дадатковым імпульсе?
— СНД — сапраўды зручная пляцоўка для ўзаемадзеяння па многіх кірунках. Мы ўзаемадзейнічаем у тых галінах эканомікі, дзе ў нашых краін назапашаны вялікі патэнцыял. Металургія, энергетыка, хімічная прамысловасць, машынабудаванне, сельская гаспадарка. За тры дзесяцігоддзі краінам Садружнасці ўдалося шмат. Знешні гандаль дзяржаў — удзельніц СНД і сёння мае значны патэнцыял для развіцця, у тым ліку за кошт пераарыентацыі на ўнутраныя рынкі і рынкі краін Садружнасці.
Галоўныя задачы сёння, і аб гэтым гавораць кіраўнікі дзяржаў, калі сустракаюцца на самітах, — далейшае павышэнне эфектыўнасці СНД, павышэнне аўтарытэту арганізацыі на міжнароднай арэне, умацаванне інтэграцыі дзяржаў-удзельніц у мэтах забеспячэння міру і стабільнасці, добрасуседства і прагрэсу на прасторы Садружнасці.
— Як вядома, крызіс, пры паспяховым яго пераадоленні, нараджае новыя магчымасці. Што набыла Садружнасць, пераадолеўшы выпрабаванне пандэміяй, і наколькі паспяхова ўдаецца пераадольваць выпрабаванне беспрэцэдэнтным санкцыйным ціскам на яго ўдзельнікаў, перш за ўсё — Расію і Беларусь?
— Мы разам больш чым 30 гадоў. І ніякімі палітычнымі рашэннямі, напэўна, нельга было б захаваць гэтае адзінства, калі б у яго аснове не ляжалі трывалыя эканамічныя сувязі. Калі казаць аб пандэміі, то СНД паспяхова паказала сябе і ў гэтых умовах. І важную ролю тут адыгралі калектыўныя намаганні ў барацьбе з эпідэміяй, каардынацыя дзеянняў паміж санітарнымі службамі нашых краін.
Іншы сур’ёзны выклік, названы вамі, — беспрэцэдэнтныя па сваім характары спробы ўмяшання звонку ва ўнутраныя справы краін Садружнасці, жорсткія неабгрунтаваныя санкцыі. Тут адказам могуць стаць кансалідаваныя намаганні, узаемная падтрымка, нарошчванне шырокага шматбаковага супрацоўніцтва. У апошнія два гады дзяржавы — удзельніцы СНД істотна актывізавалі ўзаемадзеянне, вынікам чаго стала прыкметнае павелічэнне (на 20-30 працэнтаў) тавараабароту і ўзаемных інвестыцый. Мы абгрунтавана можам сказаць, што краіны Садружнасці змаглі паспяхова супрацьстаяць санкцыйнаму ціску.
— Завяршаецца Год рускай мовы ў СНД — якія яго галоўныя вынікі?
— Як вы ведаеце, Рашэннем Савета кіраўнікоў дзяржаў СНД 2023 год у Садружнасці быў аб’яўлены Годам рускай мовы як мовы міжнацыянальных зносін. Быў распрацаваны План адпаведных мерапрыемстваў, у які ўвайшло больш за 150 сумесных мерапрыемстваў. Гэта акцыі агульнагуманітарнага характару, навукова-адукацыйныя, культурна-асветніцкія і творчыя мерапрыемствы, праекты па падрыхтоўцы, перападрыхтоўцы і павышэнні кваліфікацыі педагагічных кадраў у галіне рускай мовы, у галіне бібліятэчнай справы і кнігавыдання, а таксама інфармацыйнае суправаджэнне Года рускай мовы ў СНД.
Дзякуючы агульнай гісторыі краін Садружнасці руская мова захавала свае пазіцыі галоўнага сродку міжнацыянальных зносін у дзяржавах — удзельніцах СНД.
Яе выкарыстанне служыць умацаванню дружбы паміж народамі нашых краін, садзейнічае падтрыманню жывога і зацікаўленага гуманітарнага дыялогу, развіццю гандлёва-эканамічнага супрацоўніцтва, студэнцкай мабільнасці і працоўнай занятасці.
Узаемадзеянне ў Садружнасці ажыццяўляецца ў многіх сферах міждзяржаўных зносін, таму захаванне і прасоўванне рускай мовы маюць ключавы характар.
Вялікая роля ў гэтым, несумненна, адводзіцца галіновым Саветам — па гуманітарным супрацоўніцтве, супрацоўніцтве ў галіне адукацыі і фундаментальнай навукі, культурным супрацоўніцтве, Міждзяржаўным фондзе гуманітарнага супрацоўніцтва, базавых арганізацыях дзяржаў — удзельніц СНД, шэрагу іншых міждзяржаўных структур і дзяржаўных арганізацый у кожнай з краін.
Дзейсным інструментам прасоўвання рускай мовы як найважнейшага сродку ўзаемных зносін людзей сталі такія значныя мерапрыемствы, як форумы творчай і навуковай інтэлігенцыі, а таксама форумы вучоных.
Розныя аспекты вывучэння і распаўсюджвання рускай мовы ў Садружнасці разглядаюцца на дыскусійных пляцоўках з’ездаў настаўнікаў і работнікаў адукацыі дзяржаў — удзельніц СНД.
У рамках двух апошніх з’ездаў настаўнікаў быў праведзены Міжнародны фестываль педагагічнага майстэрства, які дазволіў выявіць таленавітых і паспяховых педагагічных работнікаў краін Садружнасці ў намінацыях «Настаўнік», «Выхавальнік» і «Псіхолаг/сацыяльны педагог». За два фестывальныя перыяды найлепшыя педагагічныя практыкі прадэманстравалі 96 прадстаўнікоў краін СНД.
Важкі ўклад у прасоўванне рускай мовы як інструмента міжкультурнага дыялогу ўносіць Міждзяржаўная праграма «Культурныя сталіцы Садружнасці». З 2012 года 18 гарадоў з багатым мінулым і самабытнай культурай удастоіліся звання «Культурная сталіца Садружнасці». У гэтым годзе Праграма на самым высокім узроўні рэалізоўваецца ў паўночнай сталіцы Расіі — горадзе Санкт-Пецярбургу. У 2024 годзе эстафету прыме адзін з найстаражытнейшых гарадоў Сярэдняй Азіі — Самарканд.
Значная роля ў вырашэнні задач падтрымкі і развіцця рускай мовы адводзіцца Дзяржаўнаму інстытуту рускай мовы імя А. С. Пушкіна — базавай арганізацыі СНД па выкладанні рускай мовы. Вялікую цікавасць выклікаюць праекты, якія праводзяцца Інстытутам, сярод якіх бясплатныя анлайн-курсы рускай мовы, адукацыйна-асветніцкія экспедыцыі Міжнароднай валанцёрскай праграмы «Паслы рускай мовы ў свеце», арганізацыя пастаянна дзеючай анлайн-пляцоўкі на партале «Адукацыя на рускай».
З 2021 года рэалізоўваецца маштабны праект па развіццю нацыянальна-расійскіх (славянскіх) універсітэтаў у якасці цэнтраў рускай мовы на прасторы Садружнасці. Адкрыты кафедры «Інстытут Пушкіна» на базе славянскіх універсітэтаў у Арменіі, Беларусі, Кыргызстане і Таджыкістане.
Пры аб’яднаўчай ролі рускай мовы ў краінах Садружнасці рэалізоўваюцца шматлікія праекты і мерапрыемствы па прасоўванні кнігі і чытання, далучэнні маладога пакалення да мастацкай літаратуры, арганізоўваюцца кніжныя выстаўкі, літаратурныя сустрэчы і конкурсы.
Сярод іх дастойнае месца займае «Чытацкая Асамблея Садружнасці», якая збірае не толькі кіраўнікоў выдавецтваў, пісьменнікаў, перакладчыкаў і бібліятэкараў, але і прадстаўнікоў органаў дзяржаўнай улады і грамадскіх арганізацый для абмеркавання актуальных пытанняў, звязаных з літаратурай, кнігай, адукацыяй і рускай мовай.
Вялікі ўклад у прасоўванне рускай мовы ўносіць Маскоўскі дзяржаўны лінгвістычны ўніверсітэт — базавая арганізацыя па мовах і культуры дзяржаў — удзельніц СНД. З 27 да 29 лістапада 2023 года на базе Мінскага лінгвістычнага ўніверсітэта Маскоўскі дзяржаўны лінгвістычны ўніверсітэт правёў ІІІ Міжнародны кангрэс «Моўная палітыка краін СНД» па тэматыцы «Гуманітарныя практыкі гарманізацыі моўнай сітуацыі на прасторы СНД». Мэта кангрэса — умацаванне пазіцый рускай мовы на міжнароднай арэне, у першую чаргу, у краінах СНД, ва ўмовах няпростай геапалітычнай сітуацыі ў свеце.
Увогуле адзначу, што ў СНД для прасоўвання рускай мовы робіцца вельмі шмат.
— Раскажыце аб нядаўна створанай Міжнароднай арганізацыі па рускай мове. Што гэта будзе за арганізацыя, як яна будзе працаваць?
— На саміце ў Бішкеку быў падпісаны Дагавор аб заснаванні Міжнароднай арганізацыі па рускай мове, галоўная задача якой — захаванне і ўмацаванне культурна-гуманітарнага супрацоўніцтва на аснове цеснай гармоніі рускай мовы і моў дзяржаў — удзельніц СНД. Нагадаю, што ініцыятыва стварэння гэтай арганізацыі належыць Прэзідэнту шматнацыянальнага Казахстана Касым-Жамарту Кемелевічу Такаеву. І вось арганізацыя па падтрымцы і прасоўванні рускай мовы цяпер існуе пад эгідай СНД. Яе штаб-кватэру плануецца размясціць у Сочы. Пастаянна дзейным рабочым органам будзе сакратарыят, які ўзначаліць генеральны сакратар.
Работа гэтай арганізацыі будзе перш за ўсё накіравана на развіццё гуманітарных кантактаў у сусветнай рускамоўнай прасторы. Гэта і забеспячэнне ўзаемадзеяння адукацыйных арганізацый, навуковых і даследчых устаноў, грамадскіх аб’яднанняў, падрыхтоўка навуковых і навукова-педагагічных кадраў, стварэнне пула высокакваліфікаваных перакладчыкаў з рускай мовы на мовы дзяржаў-удзельніц, а таксама з моў дзяржаў-удзельніц на рускую мову, правядзенне міжнародных навуковых канферэнцый па русістыцы, арганізацыя міжнародных кніжных выстаў у дзяржавах — удзельніцах СНД.
У сваёй дзейнасці Арганізацыя можа ўзаемадзейнічаць з органамі галіновага супрацоўніцтва СНД, а таксама з адукацыйнымі і навукова-культурнымі арганізацыямі, навукова-даследчымі ўстановамі, спецыялістамі і грамадскімі аб’яднаннямі, упаўнаважанымі дзяржаўнымі органамі дзяржаў — удзельніц СНД і іншых краін, а таксама з міжнароднымі арганізацыямі.
Адзначу, што руская мова карыстаецца вялікай папулярнасцю не толькі ў Садружнасці, але і далёка за яе межамі. Па розных даных, на ёй размаўляюць больш за 200 мільёнаў грамадзян у розных краінах свету.
Руская мова — адна з афіцыйных моў Арганізацыі Аб’яднаных Нацый. Менавіта руская мова выступае ў якасці інструмента глабальных камунікацый, у тым ліку ў вырашэнні міжнародных і рэгіянальных праблем, прыняцці дакументаў у рамках СНД, ШАС, НУМДА, АДКБ, ЕАЭС. Гэта афіцыйная мова Садружнасці.
— Адным з галоўных кірункаў работы ў СНД з’яўляецца фарміраванне адзінай інфармацыйнай прасторы. Наколькі вы задаволены тым, як ідуць справы ў гэтым працэсе?
— Я, як удзельнік сустрэч і пасяджэнняў рознага ўзроўню, магу вам сказаць, што на ўсіх пасяджэннях вышэйшых органаў Садружнасці, у кулуарах і на нефармальных сустрэчах кіраўнікі нашых краін у ліку іншага абмяркоўваюць і важнасць фарміравання адзінай інфармацыйнай прасторы з улікам той сітуацыі, якая складваецца сёння ў свеце і на прасторы СНД. Роля медыя сёння вельмі важная. Неабходна каардынаваць і аб’ядноўваць нашы намаганні ў інфармацыйным супрацьдзеянні. Мы бачым, колькі цяпер няпраўды ў паведамленнях заходніх СМІ аб нашых краінах.
Асаблівае месца ў інфармацыйным кластары СНД займае Міждзяржаўная тэлекампанія «МИР». Нагадаю, што кіраўнікі дзяржаў СНД стварылі яе больш за 30 гадоў таму. І гэта ўнікальная тэлекампанія з філіяламі ў краінах СНД, якая трансліруе, у тым ліку і ў кругласутачным рэжыме, важныя і актуальныя падзеі, што адбываюцца ў краінах Садружнасці.
Асобна хачу спыніцца на двух галіновых Саветах, якія працуюць у Садружнасці і каардынуюць работу па фарміраванні агульнай інфармацыйнай прасторы ў СНД.
Гэта Савет кіраўнікоў дзяржаўных і грамадскіх тэлерадыёарганізацый, у які ўваходзяць прадстаўнікі тэлерадыёкампаній сямі краін СНД. Актыўны ўдзел у рабоце Савета прымае кіраўніцтва Міждзяржаўнай тэлерадыёкампаніі «МИР» (МТРК «МИР»), а таксама прадстаўнікі тэлерадыёарганізацый Туркменістана і Рэспублікі Узбекістан. Савет каардынуе сумесную дзейнасць тэлерадыёарганізацый краін Садружнасці. У рамках гэтага Савета шмат гадоў паспяхова функцыянуе Міждзяржаўны інфармацыйны пул тэлерадыёарганізацый, куды па абмене паступаюць матэрыялы з краін СНД. МТРК «МИР» паспяхова выконвае ролю каардынатара і тэхнічнага аператара гэтага найважнейшага інструмента для абмену актуальнай інфармацыяй паміж нашымі краінамі. З дапамогай пула сёння на пастаяннай аснове ажыццяўляецца аператыўны абмен актуальнымі інфармацыйнымі відэаматэрыяламі аб падзеях у краінах Садружнасці.
Яшчэ адзін Савет — Савет кіраўнікоў дзяржаўных інфармацыйных агенцтваў. На базе Савета актыўна працуе Асацыяцыя нацыя-
нальных інфармацыйных агенцтваў (АНІА). У яе рамках дзейнічае стужка навін, якая дазваляе штодня абменьвацца матэрыяламі і фатаграфіямі аб падзеях у краінах Садружнасці.
Выканаўчы камітэт СНД таксама мае інфармацыйныя рэсурсы — гэта наш сайт і партал СНД.
І, вядома ж, нельга ўявіць нашу дзейнасць без інфармацыйнага агенцтва SPUTNІK, хабы якога ёсць практычна ва ўсіх краінах Садружнасці.
Вы пытаецеся, ці задаволены я. Не хачу крытыкаваць СМІ і іх працу. Робіцца вельмі шмат. І ў галіновых Саветах, і журналістамі пула. Але, на жаль, сенсацыйныя матэрыялы і негатыў выклікаюць большую цікавасць у журналістаў. У сучасных умовах інфармацыйных войнаў, асвятляючы шматбаковую дзейнасць Садружнасці ў СМІ, важна казаць аб тым пазітыўным, што адбываецца ў Садружнасці. А пазітыўнага ў нас сапраўды шмат. Нас аб’ядноўваюць трывалыя эканамічныя сувязі, культура, каштоўнасці, мова, агульная Перамога. Вось пра гэта трэба казаць і пісаць.
— Восенню ў сталіцы Кыргызстана адначасова прайшлі саміты трох міжнародных арганізацый — ШАС, СНД і ЕАЭС. Пра што сведчыць сама магчымасць паралельнай работы гэтых аб’яднанняў?
— Дзейнасць гэтых арганізацый пацвярджае шматпалярнасць сённяшняга свету. На мінулым саміце СНД 13 кастрычніка 2023 года, які адбыўся ў Бішкеку, кіраўнікі нашых дзяржаў прынялі Заяву аб міжнародных адносінах у шматпалярным свеце, у якой гаворыцца, што фарміраванне шматпалярнага светаўладкавання пашырае перад дзяржавамі і іх аб’яднаннямі магчымасці для свабоднага і паспяховага ўнутранага развіцця, ажыццяўлення ўзаемавыгаднага, раўнапраўнага і ўзаемапаважлівага міжнароднага супрацоўніцтва. Толькі супрацоўнічаючы і канструктыўна ўзаемадзейнічаючы, мы можам вырашаць карысныя для нашых краін задачы.
Кіраўнікі нашых дзяржаў у заяве таксама адзначылі «ўзрослую патрэбу ў фарміраванні справядлівага светаўладкавання, якое выключае выкарыстанне падвойных стандартаў у пытаннях падтрымання міжнароднага міру і бяспекі, заснаванага на разнастайнасці цывілізацый, балансе сіл і інтарэсаў усіх удзельнікаў міжнародных адносін, і гарантуе бяспеку ўсіх дзяржаў, захаванне іх культурна-цывілізацыйнай самабытнасці, роўныя магчымасці для ўсебаковага развіцця незалежна ад геаграфічнага становішча, памеру тэрыторыі, дэмаграфічнага патэнцыялу, забеспячэнне правоў і асноўных свабод чалавека».
— У якім напрамку працягне развівацца СНД у найбліжэйшай і доўгатэрміновай перспектыве?
— СНД — сістэмаўтваральная арганізацыя, якая фарміруе адзіную прастору ў сацыяльнай, эканамічнай, гуманітарнай, палітычнай сферах. Кіраўнікі дзяржаў маюць намер засяродзіць сваю ўвагу на далейшым умацаванні Садружнасці з мэтай паляпшэння ўзроўню жыцця насельніцтва нашых краін, сумеснага вырашэння праблем, выкліканых глабалізацыяй і новымі выклікамі сучаснасці. Упэўнены: роля СНД будзе толькі ўзрастаць.
Вольга МЯДЗВЕДЗЕВА
Фота: прэс-службы
З мастацтвам па жыцці.
Баявое ўзаемадзеянне найвышэйшага ўзроўню.
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
