Лёзненскі раён знаходзіцца на ўсходзе Віцебскай вобласці на мяжы са Смаленшчынай. На яго тэрыторыі размешчана больш за 100 аб’ектаў, са статусам помнікаў культуры, архітэктуры і гісторыі. Ганарацца жыхары раёна і сваімі мастацкімі каранямі: тут некаторы час жыў і тварыў Марк Шагал, а вёска Бабінавічы была цэнтрам Бабінаўскай керамікі. Якім клопатам лёзненцы жывуць сёння, расказаў старшыня райвыканкама Іван Фёдараў.
— Іван Іванавіч, у рамках інвестыцыйнай праграмы «Адзін раён — адзін праект» на Лёзненшчыне запускаюць вытворчасць цукерак на аснове сухога малака. Наколькі значная эканамічная функцыя?
— Лёзненскі райвыканкам ініцыіраваў разгляд пытання аб рэалізацыі інвестпраекта па стварэнні вытворчасці кандытарскіх вырабаў і паўфабрыкатаў у гарадскім пасёлку на ўзроўні старшыні Віцебскага аблвыканкама, ініцыятыва была падтрымана. Мы правялі перагаворы з генеральным дырэктарам СААТ «Камунарка» Сяргеем Анатольевічам Анюхоўскім, абралі плошчы для запуску вытворчасці — гэта былыя вытворчыя цэхі ААТ «Полацкі малочны камбінат». 26 студзеня бягучага года адбылася рэгістрацыя вытворча-гандлёвага ўнітарнага прадпрыемства «Камунарка-Лёзна» з магутнасцю 360 тон кандытарскіх вырабаў у год.
У эканоміцы раёна рэалізацыя праекта адыгрывае важнае значэнне: гэта прыцягненне інвестыцый у асноўны капітал у суме каля трох мільёнаў рублёў, арганізацыя каля дваццаці працоўных месцаў (што дазволіць працаўладкаваць грамадзян, якія ездзяць у прыгранічныя раёны Расіі), пастаўка прадукцыі на экспарт і ўнутраны рынак, а таксама ўстановам адукацыі Рэспублікі Беларусь для харчавання дзяцей дашкольнага і школьнага ўзросту. Сухое малако, з якога будзе выпускацца прадукцыя, каштоўнае для дзяцей, важна, што мы будзем далучаць новае пакаленне да якаснага харчавання. Дзякуючы стварэнню новага падраздзялення ў нашым раёне пашырыцца і асартыментны пералік СААТ «Камунарка».
— У мінулым годзе Лёзна адзначыла 80-ю гадавіну вызвалення ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Сёлета мерапрыемствы, прымеркаваныя да 80-годдзя вызвалення Беларусі, пройдуць па ўсёй краіне. На якім узроўні ў раёне вядзецца патрыятычная работа па захаванні гістарычнай памяці?
— На тэрыторыі раёна знаходзяцца 98 воінскіх пахаванняў і пахаванняў ахвяр вайны. Летась восем воінскіх пахаванняў было добраўпарадкавана і пастаўлена на дзяржаўны ўлік. На рэалізацыю комплексу мерапрыемстваў дзяржпраграмы «Увекавечанне памяці аб загінулых пры абароне Айчыны» на 2021–2025 гады ў мінулым годзе было накіравана амаль 30 тысяч рублёў. На сямі воінскіх пахаваннях былі ўсталяваны помнікі і мемарыяльныя пліты, на «Адаменскай горцы» зрабілі кветнік з гранітнай крошкі. Сёлета на воінскім пахаванні ў вёсцы Бель з’явіцца помнік і металічная агароджа. Да помніка 99-й цяжкай гаўбічнай артылерыйскай брыгады ў аграгарадку Крынкі, воінскага пахавання ў вёсцы Шніткі, капліцы і памятнага знака малалетнім вязням у Мар’янаве накіроўваюць новыя банеры-ўказальнікі. Алічбавана 15 воінскіх пахаванняў і памятных месцаў.
У 2023 годзе 1362 чалавекі былі ўвекавечаны і занесены ў аўтаматызаваны банк даных «Кніга Памяці Рэспублікі Беларусь». Па выніках пошукавых палявых работ у чэрвені на воінскім пахаванні ў вёсцы Пагосцішча адбылося перапахаванне астанкаў сямі байцоў, якія былі знойдзены каля вёскі Вялікая Выдрэя 52-м спецыялізаваным пошукавым батальёнам сумесна з пошукавым атрадам «Разведчыкі воінскай славы» з Наваполацка і валанцёрамі з Рэспублікі Комі. 14 верасня 2023 года ў Крынках перапахавалі астанкі 47 мірных жыхароў, якія сталі ахвярамі фашызму. На жаль, іх імёны ўстанавіць не ўдалося. У кастрычніку на воінскіх пахаваннях у вёсцы Чэрніцы і аграгарадка Надзёжына прайшло перапахаванне астанкаў трох байцоў Чырвонай Арміі. У 2024 годзе гэта работа будзе працягвацца, для ўключэння ў план правядзення палявых пошукавых работ накіравана шэсць інфармацыйных лістоў.
Лёзненскі раён стаў першым на Віцебшчыне, які быў вызвалены ад ворагаў войскамі Калінінскага фронту ў ходзе Смаленскай стратэгічнай наступальнай аперацыі 10 кастрычніка 1943 года. Святочныя мерапрыемствы, прымеркаваныя да 80-й гадавіны вызвалення Лёзненшчыны, пачаліся з сустрэчы ўдзельнікаў аўтапрабегу «Сімвал адзінства» на мемарыяльным комплексе «Адаменская горка», дзе прайшоў мітынг і была закладзена Алея Памяці. Больш за дзве тысячы чалавек аб’яднала шэсце пакаленняў у гонар вызвалення. У базавай школе гарадскога пасёлка Лёзна імя І. А. Авекава адкрылі мемарыяльную дошку ў гонар гэтага Героя Савецкага Саюза. У пасёлку прайшоў Міжнародны маладзёжны форум, падчас якога адразу дзевяць маладзёжных арганізацый раёнаў Віцебшчыны і Расіі падпісалі дакументы аб супрацоўніцтве.
Цяпер праводзіцца актыўная падрыхтоўка да святкавання 80-й гадавіны вызвалення Беларусі.
— Найбольш вядомы брэнд раёна — суніцы і аднайменны фестываль «Песні сунічных бароў». Раскажыце, калі ласка, як развіваўся гэты брэнд і якімі турыстычнымі маршрутамі можна сёння прайсці па Лёзненшчыне?
— Першы фестываль, які прайшоў у 1998 годзе па ініцыятыве кіраўніка аматарскага аб’яднання Дабрамыслянскага Дома культуры Аляксея Агеева, не меў статусу і назвы. Свята збірала мясцовых паэтаў, кампазітараў і выканаўцаў. Пазней з’явілася назва «Песні сунічных бароў», мерапрыемства стала раённым і праходзіла ў сасновым бары, дзе асабліва адчуваецца пах нашых знакамітых суніц. З 2014 года абласное свята-конкурс пераехала з Дабрамысляў у Лёзна, тут усталявалі «Сунічную браму», з якой і пачынаецца мерапрыемства, а пасля з’явіўся памятны знак. Абласное свята ў 2019 годзе вылучалася тым, што ў ім узялі ўдзел творчыя дэлегацыі Жытомірскай вобласці Украіны, Даўгаўпілса, Руднянскага і Веліжскага раёнаў Расіі, Смаленска. Былі падпісаны мемарандумы аб сяброўстве і супрацоўніцтве. Невыпадкова брэндам сталі суніцы, якіх у лясах Лёзненшчыны сапраўды багата. З 2015 года мы заснавалі прэмію райвыканкама «Сунічка» за высокія прафесійныя і творчыя дасягненні. 17 ліпеня 2023 года прайшоў ХІV абласны фестываль самадзейных паэтаў і кампазітараў, у якім паўдзельнічалі прадстаўнікі 15 раёнаў Віцебшчыны і госці з Руднянскага раёна Расійскай Федэрацыі.
Але гэта — не адзіная разынка нашай зямлі. Зараз распрацаваны і прайшлі рэгламент Нацыянальнага агенцтва па турызме Рэспублікі Беларусь турыстычныя маршруты «Ад герояў былых часоў» па памятных месцах гарадскога пасёлка, звязаных з Вялікай Айчыннай вайной; «Гарадок — як на малюнку» па цэнтральнай частцы Лёзна; «Ціхмянаўская вышыня» з выездам на мемарыял у вёсцы Асіпенкі. Да атэстацыі рыхтуюцца экскурсіі ў старажытны яўрэйскі некропаль, Асташэва — вогненную сястру Хатыні, а таксама маршрут па месцах пахаванняў Герояў Савецкага Саюза, якія загінулі пры вызваленні нашай тэрыторыі.
Аляксандра ГВОЗДЗЕВА
Фота Лёзненскага райвыканкама
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
