Сезон ягад сёлета пачаўся дастаткова рана, кажуць прадаўцы на знакамітым сталічным рынку Камароўцы. Уся справа ў надвор'і. Але размова — аб клубніцах і чарэшнях. З чарніцамі, напрыклад, справы ідуць не так радасна. Зрэшты, ягады на беларускіх рынках цяпер у вялізным асартыменце. Ужо ёсць нават першая вішня — праўда, неверагодна кіслая, затое па пяць рублёў за кіло. Такім чынам, прыцэньваемся да вітамінаў.
Клубнічны сезон адкрыўся ў Мінску літаральна ў першы тыдзень лета, а ў больш паўднёвых раёнах краіны — дык і яшчэ раней. Словам, трускалкі паспелі надакучыць. Цалкам чакана, чым бліжэй да сярэдзіны лета, тым яны становяцца таннейшымі. Цяпер беларускія клубніцы (у асноўным з Брэсцкай вобласці) можна знайсці нават па 4 рублі за кіло. Калі летась на рынках сталіцы была вялікая прапанова грэчаскіх клубніц, то сёлета рынак захапілі ягады айчынныя. Але клубніцы — якраз той выпадак, калі пакупнік свядома абірае «купляць беларускае» — галасуе рублём за айчыннага вытворцу.
— Звыклы з дзяцінства смак, — дзеліцца пакупніца-пенсіянерка, якая прыйшла на рынак набыць «жывыя вітаміны» для ўнукаў. — І потым, клубніцы вельмі дрэнна захоўваюцца — значыць, чым бліжэй яны выраслі, тым больш экалагічна чыстыя і бяспечныя. Адлегласць, я думаю, дазваляе давезці ягады нават з Лунінца без апрацоўкі.
Сёлета з ураджаем клубніц, мяркуючы па камароўскіх радах, усё ў парадку. Хаця дачнікі скардзяцца, а навукоўцы Інстытута пладаводства пацвярджаюць: занадта суха, і ягады з-за недахопу вільгаці на кустах дробныя. Але на рынку — клубнічнае багацце.
— Ужо бяруць клубніцы на варэнне, — распавядае прадавец Святлана. — У мінулую пятніцу ўсе вёдрамі ягаду куплялі. Танней наўрад ці будзе.
Напрыканцы клубнічнага сезона, заўважым, цэны традыцыйна зноў падымаюцца — калі прапанова становіцца меншай. Цэны на клубніцы сёлета не зашкальваюць. Шчодра і ад душы прапануюць пакупніку ягаду з Лунінца і Бярозы — у сярэднім 4,50 за кілаграм. Драгічынская ягада даражэйшая — ёсць і па 5,50, і па 6,50, і па 7,50. Хаця цана залежыць не ад рэгіёна, а ад памеру ягад. Самы бюджэтны са знойдзеных мной у будні дзень на Камароўцы варыянтаў клубніц — 3,90 за 1 кг (ягады з Бярозы). Самы дарагі — больш за 10 рублёў за кілаграм — клубніцы вырашчаны пад Мінскам.
— А вы пакаштуйце і адразу зразумееце, адкуль такія цэны, — пераконвае прадавец. Сапраўды, клубніцы — як з карцінкі, так і просяцца на фота ў Іnstagram або на антураж для фотасесіі. А вось чароўнага клубнічнага водару яны не маюць. Пакупнікі ж аддаюць перавагу клубніцам духмяным і таннейшым.
— Наяўнасць моцнага паху залежыць ад сорту клубніц, — кажа прадавец, якая прадставілася Марынай Анатолеўнай. — Новыя сарты і гібрыды не такія сакавітыя, разлічаны на перавозку, таму і пах слабы. Самыя духмяныя — сарты старыя. Але яны псуюцца хутчэй і з выгляду не такія прыгожыя, таму і каштуюць танней. Хаця бяруць іх часцей, чым гэтыя прыгожыя ягады. Можа, з-за цаны. А можа, справа ў настальгіі па дзяцінстве, калі клубніцы былі толькі такія — духмяныя і не занадта буйныя, — філасофствуе суразмоўніца.
Яна расказвае, што працавала ў школе настаўніцай фізкультуры, а на рынак прыйшла, толькі выйшаўшы на пенсію. Смяецца, што ад капрызаў пакупнікоў не стамляецца — мець зносіны з людзьмі любіць, а пасля працы школьным настаўнікам і рынак ёй не страшны.
Каштаваць ягаду можна, прычым, калі ў пачатку сезона кожную рэзалі на маленькія кавалачкі, каб адной хапіла дзясятку пакупнікоў, цяпер выдаюць на спробу цэлую ягадку. Усё ж такі сезон у разгары, і продажы клубніц сёння, мабыць, самыя высокія за лета. Так што, калі вы плануеце скінуць пару-тройку кілаграм, цяпер самы зручны час. «Клубнічная дыета» якраз у разгар сезона — досыць таннае задавальненне плюс маса станоўчых эфектаў. Калорый у клубніцах — мінімум, пры гэтым акрамя вытанчанасці стану ў якасці бонуса — зніжэнне рызыкі развіцця інфарктаў і інсультаў, ачыстка страўнікава-кішачнага тракту ад шлакаў, а сасудаў — ад халестэрыну, да таго ж — абарона ад анкалогіі страўніка і кішэчніка.
— Выбірайце клубніцы па латку, у якім яны ляжаць, — рэкамендуюць прадаўцы. Зрэшты, гэтыя рэкамендацыі яны даюць з году ў год: мы пра спосабы выбіраць якасныя клубніцы неяк падрабязна пісалі. Зараз проста нагадаем: кавалачкі раздушаных ягад на сценках ёмістасці, дзе ляжаць клубніцы — прыкмета таго, што яны не занадта свежыя. Ну і, вядома, у латку не павінна быць ніводнай гнілой ягадкі, інакш гнілата хутка «заразіць» і тыя ягады, што цешаць позірк. Захоўваюцца клубніцы максімум тры-чатыры дні. Жадаеце даўжэй — замарожвайце. Або варыце варэнне.
Бываюць гады, калі чарэшні абыходзяцца пакупніку дорага. Але гэты год не з такіх: чарэшні адносна танныя і іх шмат. Даражэйшыя за клубніцы, вядома. Але ж і вязуць іх у Беларусь здалёк. Цяпер на беларускіх рынках прадстаўлены чарэшні з Узбекістана, Азербайджана, Арменіі, Малдовы.
— Самыя салодкія чарэшні — з Узбекістана, — тлумачаць прадаўцы. — Малдаўскія таксама салодкія і мяккія. Азербайджан — з кіслінкай, ягады цвёрдыя і хрумсткія. Гледзячы якія вы любіце.
Выбіраць ягады па краіне — маўляў, азербайджанскія з кіслінкай, а ўзбекскія ўсе салодкія — няўдзячны занятак. Смак ягад залежыць у першую чаргу не ад месца іх вырастання, а ад сорту — а сартоў чарэшні ў свеце налічваецца некалькі тысяч. Ад іх залежаць і сакавітасць, і саладосць, і кіслінка, і шчыльнасць. Так што каштаваць трэба. Ягадку «на спробу» многія прадаўцы вам нават спаласнуць вадой.
Сезон чарэшні сёлета пачаўся рана і неяк незаўважна: чакаць і спадзявацца не прыйшлося — ён проста «абрынуўся» на нас, і чарэшань раптам стала шмат на рынках, на латках каля прыпынкаў грамадскага транспарту і нават на стыхійных міні-рынках, на кардонных каробках у пераходах. Цэны, як ужо гаварылася, не асабліва кусаюцца: чарэшні з Малдовы прадаюць па 7,90 і 8,90 за кіло (у залежнасці ад памеру ягад). Чарэшні з Азербайджана і Арменіі ў асноўным прапануюць па 11,90—12,90 за кілаграм. Самы дарагі са знойдзеных на Камароўцы варыянтаў — 17,90 за кілаграм буйных, амаль чорных ягад з Узбекістана.
Аб свежасці чарэшань пакупніку недвухсэнсоўна раскажуць хвосцікі: яны павінны быць не сухімі, а лепш за ўсё зялёнымі. Зрэшты, хвосцікі прадаўцы часам абрываюць — не таму, што хочуць падмануць пакупніка, а каб павысіць прывабнасць свайго тавару. Сучасны прыдзірлівы пакупнік лянуецца абрываць хвосцікі сам і, здараецца, выбірае ўжо «гатовую да ўжывання» ягаду, якую застаецца толькі памыць. Спрабаваць на Камароўцы чарэшні сёлета даюць ахвотна. Каштуйце абавязкова! А звярніце ўвагу на памер костачкі: занадта вялікая сведчыць, што ягады знялі з дрэва недаспелымі і даспявалі яны ў дарозе. Што яшчэ важна не выпусціць з-пад увагі? Тое, што ягады павінны быць аднаго колеру: калі адна ягадка святлейшая, другая — цямнейшая, зноў жа, рвалі іх няспелымі. Мяркую, аб тым, што чарэшні не павінны быць мятымі або з драпінамі, казаць залішне.
Адзначым, што чарэшні — таксама выдатны варыянт для ягаднай дыеты: цукроў і вугляводаў у іх мала (нават у самых салодкіх), антыаксідантаў і вітамінаў шмат. Плюс да таго чарэшні пастаўляюць у арганізм жалеза і пазбаўляюць ад ацёкаў (у спякоту гэта асабліва актуальна). Але памятаем, што чарэшні — алерген, так што аб'ядацца не варта. Наогул, дыетолагі рэкамендуюць спажываць не больш за 200 г гэтых ягад у дзень. На крайні выпадак — не больш за 400 г.
Захоўваюцца чарэшні лепш за клубніцы: прадаўцы кажуць, у халадзільніку — да 10-14 дзён. Чарэшні, дарэчы, таксама замарожваюць (папярэдне выдаляючы костачкі). А вось варэнне з чарэшань звычайна не вараць (ва ўсякім разе, у беларускіх гаспадынь няма такой традыцыі). Лічыцца, што варэнне з гэтай ягады нясмачнае.
— Яшчэ якое смачнае! — горача пярэчыць Айдан, у якой я купляю чарэшні (яна прыехала ў Беларусь з Азербайджана). — Мая бабуля варыць такое смачнае варэнне! На кілаграм чарэшань — кілаграм цукру, 350 мл вады, лімонны сок на смак і ванілін. Дома мы гатуем такое варэнне з цэлай ваніллю (струк ванілі трэба разрэзаць уздоўж і выдаліць з яе насенне), але можна выкарыстоўваць і здробненую, з пакуначка. А лімонны сок можна замяніць на кіслы яблычны.
Такім чынам, варым з цукру і вады сіроп, даём яму крыху астыць і кладзём у гарачы сіроп чарэшні без костачак. Дзве гадзіны ягады павінны стаяць у сіропе, затым пры памешванні даводзім варэнне да кіпення і варым на павольным агні, пакуль ягады не стануць празрыстымі. Хвілін за 3-5 да гатоўнасці ўліваем лімонны сок і кладзём ванілін. Разліваем па слоіках і атрымліваем асалоду.
Паспяваюць паціху і лясныя ягады. За паўлітра чарніц са Старых Дарог прасілі 10 рублёў. Лясныя суніцы — адтуль жа — прапаноўваліся пакупнікам яшчэ даражэй: 15 рублёў за шкляначку.
— Потым чарніцы будуць таннейшыя, — распавялі жанчыны за прылаўкам.
А вось што цяпер сярод ягад «прэміум-сегмент», дык гэта буякі — на хвіліначку, 48-49 рублёў за кіло. Буякі пакуль іспанскія. Беларускія будуць таннейшая, кажуць прадаўцы. Тым больш што ў краіне актыўна развіваецца вытворчасць гэтых ягад. Проста на іх пакуль «не сезон»: у нашай кліматычнай зоне буякі масава выспяваюць у жніўні. А ў чэрвені цэны на іх вось такія.
— Чаму не бяруць? Бяруць! — абураецца майму пытанню прадавец. — Проста бяруць не кілаграмамі. Бачыце, у нас па 200 грамаў ягады расфасаваныя. Гэта як БАД, толькі натуральны.
У асноўным сёння бяруць буякі для дзяцей, пажылых бацькоў, людзей, што выздараўліваюць, тлумачыць суразмоўніца. Гэтыя ягады сапраўды скарбніца здароўя — яны багатыя вітамінамі С, К, Е, у іх утрымліваюцца жалеза для крывятварэння, фосфар для мозгу, магній і калій для сэрца. Пры рэгулярным ужыванні яны прадухіляюць сардэчна-сасудзістыя захворванні, паляпшаюць здароўе мозгу і зніжаюць цукар у крыві. Для дасягнення станоўчага эфекту дастаткова з'ядаць штодня 15—20 ягадак. Ну, а максімум для дарослага ў дзень — 200 г буякоў, больш не трэба: карысныя рэчывы не засвояцца.
Працягваючы тэму ягад, прыцэньваюся яшчэ і да кавуноў — гэта ж таксама ягада, толькі гіганцкая. І цудоўны прыродны дэтокс: дыетолагі рэкамендуюць кавуновыя разгрузачныя дні. Цэны на кавуны пакуль не сказаць, каб нізкія: ад 4,90 да ажно 7 рублёў за кіло. Да таго, каб цэлыя рады на Камароўцы былі «акупаваны» кавунамі, пакуль далёка. Гэта будзе пазней, калі да нас масава прыедуць, як бывае кожнае лета, кавуны з Казахстана. Пакуль кавуны ў асноўным іранскія, іх з году ў год прадаюць у Беларусі на пачатку лета. Попыту асаблівага на іх пакуль няма з-за высокай цаны і састарэлага, як сцвярджаюць прадаўцы, пераканання, што раннія кавуны — гэта «адны нітраты».
— Гэта няпраўда. Так было раней, сёння кавуны да нас вязуць з многіх краін, дзе яны паспяваюць у розныя тэрміны, — распавядае ўсходняга выгляду прыгажун за прылаўкам. Загледзеўшыся на яго белазубую ўсмешку, згаджаюся пакаштаваць кавалачак кавуна. Сапраўды, смачна. Але дорага: адзін паласаты «мячык» абыдзецца вам рублёў у 35.
Ну, а працягваючы тэму дароў лесу, дадамо, што на рынках ужо ёсць лісічкі: яркія, духмяныя і дарагія. У шкляначку ўваходзіць літаральна 10 грыбочкаў, і просяць за яе 10 рублёў. Што зробіш, у лясах суха, разводзяць рукамі прадаўцы. Калі пойдуць дажджы, лісічак стане больш, а цэны на іх — ніжэйшымі.
Які прагноз на ўраджай?
— Умовы надвор'я ўносяць свае карэктывы ў чаканні садаводаў, — адзначае загадчыца лабараторыі генетычных рэсурсаў ягадных культур, старшы навуковы супрацоўнік аддзела ягадных культур РУП «Інстытут пладаводства», кандыдат сельскагаспадарчых навук, дацэнт Людміла Фралова. — У гэтым годзе ягады драбнейшыя, таму што расліны атрымліваюць менш вільгаці. Тыя ж суніцы садовыя (клубніцы, як іх прынята называць) цяпер вырастаюць досыць дробнымі, іх не надта шмат на адной расліне, і ў цэлым па вазе ўраджай меншы, чым чакалі дачнікі зыходзячы з папярэдніх гадоў. Дробныя чакаюцца сёлета і летнія маліны. А ў цэлым, калі ў ліпені надвор'е выправіцца, калі пройдуць ліўні, то ўраджай парэчак, рэмантантных малін, ажын, буякоў — тых ягадных культур, тэрміны паспявання якіх — жнівень, не пацерпіць.
Аляксандра АНЦЭЛЕВІЧ
Фота аўтара
Прэв’ю: pexels.com
З мастацтвам па жыцці.
Баявое ўзаемадзеянне найвышэйшага ўзроўню.
«Дзесяцігоддзі школьнае харчаванне нашых дзяцей будавалася на аснове зборніка рэцэптур».
