Выстаўка «Партызан. Воін. Настаўнік» прымеркавана да юбілею Стасевіча

Да 29 студзеня ў Беларускім дзяржаўным музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны працуе выставачны праект «Партызан. Воін. Настаўнік» да 95-годдзя з дня нараджэння мастака Івана Стасевіча. Партнёрамі часовай экспазіцыі выступілі Нацыянальны мастацкі музей, Беларускі саюз мастакоў, а таксама Уладзімір Іванавіч Стасевіч, сын творцы. Пляцоўка для мастацка-дакументальнай выстаўкі невыпадковая. Іван Стасевіч, жывапісец, педагог, заслужаны дзеяч мастацтваў, зведаў вайну з розных яе бакоў.

Нарадзіўся Іван Стасевіч 9 студзеня 1929 года ў вёсцы Мядзведня Старадарожскага раёна Мінскай вобласці. Сям’я яго была звычайная — калгаснікі. І неяк жа ён палюбіў маляваць, з самага дзяцінства. Многія вакол меркавалі, што стане мастаком.

...Пачалася Вялікая Айчынная вайна. Івану Стасевічу — 12. Калі ў ваколіцах з’явіліся партызаны, дапамагаў ім. А ўжо летам 1943 года стаў байцом атрада імя С. М. Кірава брыгады імя М. В. Фрунзэ. Быў сувязным, выконваў розныя даручэнні. Апроч іншага, удзельнічаў у афармленні насценгазеты, выпуску баявых лісткоў, ствараў плакаты, карыкатуры на гітлераўцаў і замалёўкі сваіх таварышаў-партызан.

28 чэрвеня 1944 года байцы 121-й стралковай дывізіі 1-га Беларускага фронту падчас Бабруйскай аперацыі вызвалілі ад акупантаў Старыя Дарогі, таму партызанскія атрады сустрэліся з байцамі Чырвонай Арміі. Івана тады адправілі дадому, але бацькоў у Мядзведні не аказалася: бацька — у канцлагеры, маці, дзвюх сясцёр і браціка вывезлі ў Германію.

У гэты час адбылася сустрэча з сапёрамі, якія афармлялі дарожныя паказальнікі. Іван Стасевіч прапанаваў ім сваю дапамогу, а там ужо расказаў пра сябе і папрасіў пакінуць яго ў арміі. Пашанцавала, і былы партызан быў залічаны ў спісачны састаў воінскага аўтамабільна-дарожнага палка 1-га Беларускага фронту. Галоўны абавязак быў такі: пасля заняцця таго ці іншага населенага пункта ён развешваў на вуліцах паказальнікі для войскаў. І так да самага Берліна.

Іван Стасевіч удзельнічаў у фарсіраванні Віслы, у Берлінскай аперацыі, на рэйхстагу пакінуў надпіс «Іван Стасевіч, Старыя Дарогі — Берлін»... Быў узнагароджаны медалём «Партызану Айчыннай вайны II ступені», Ганаровай граматай ЦК ВЛКСМ за падрыхтоўку на фронце нагляднай агітацыі.

Пасля вайны Іван Стасевіч спачатку скончыў Горкаўскую сярэднюю школу, а затым — Мінскае мастацкае вучылішча. У 1952 годзе ў ліку найлепшых выпускнікоў быў накіраваны на вучобу ў Маскоўскі мастацкі інстытут імя В. І. Сурыкава (займаўся на факультэце жывапісу пад кіраўніцтвам Д. Мачальскага). У Беларусі ў той час яшчэ не было сваёй мастацкай ВНУ.

Першая значная карціна — дыпломная работа «У беларускіх балотах» (1958), прысвечаная тэме вайны, — экспанавалася на Усесаюзнай мастацкай выстаўцы «40 гадоў ВЛКСМ» і была адзначана дыпломам.

У 1959 годзе Івана Стасевіча прынялі ў члены Саюза мастакоў БССР. З 1958 да 1995 года творца выкладаў у Беларускім дзяржаўным тэатральна-мастацкім інстытуце. У 1980-м Іван Нічыпаравіч стаў прафесарам, у гэтым жа годзе атрымаў ганаровае званне «Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР». Памёр 11 верасня 1998 года, некалькі месяцаў не дажыўшы да свайго 70-годдзя.

— Выстаўка невялікая, але змястоўная, напоўненая матывамі гуманізму і прыгажосці, — падзялілася ўражаннямі ад экспазіцыі «Партызан. Воін. Настаўнік» Наталля Шаранговіч, першы намеснік старшыні БСМ. — Іван Стасевіч вельмі вялікі, яшчэ да канца не раскрыты майстар. У Саюзе мастакоў захоўваецца шмат яго работ. Гэта быў чалавек, які любіў жыццё, мастацтва і жадаў выказаць тое, што ў яго на душы.

Працаваў жывапісец у жанрах сюжэтна-тэматычнай карціны, партрэта, пейзажа, нацюрморта. Найчасцей звяртаўся да тэматыкі вайны і мірнай працы. Апяваў спакой і стварэнне, асабліва ў цыклах пейзажаў Мурманска (1955), Байкала (1956), Наўгародчыны (1971–1975), Ленінграда (1973), Браслаўшчыны (1975, 1996), В’етнама (1985). Некаторыя з іх сталі часткай камернай выстаўкі ў галерэі мастацтваў Беларускага дзяржаўнага музея гісторыі Вялікай Айчыннай вайны. Выдатна дапаўняюць экспазіцыю фатаграфіі розных перыядаў жыцця мастака, яго асабістыя рэчы і матэрыялы з сямейнага архіва.

Яўгенія ШЫЦЬКА