...Не першы год я займаюся даследчай работай па гісторыі Беларусі і знаходжу шмат цікавых малавядомых старонак. Сярод вось такіх — матэрыялы Надзвычайнага ХІІ Усебеларускага з'езда Саветаў БССР, які адбыўся ў лістападзе 1936 года.
На ім сотні дэлегатаў з розных куткоў рэспублікі абмяркоўвалі праект новай усесаюзнай Канстытуцыі, абіралі дэлегатаў на VІІІ Усесаюзны з'езд Саветаў у Маскве. А да ўсяго выступоўцы расказвалі аб сваім жыцці і рабоце, абмяркоўвалі грамадска-палітычнае становішча ў краіне і далёка за межамі (тую ж вайну ў Іспаніі).
Сярод такіх выступленняў найбольш уразіла, можна сказаць, гісторыя жыцця спадарыні Васіленкі, работніцы Добрушскай папяровай фабрыкі «Герой працы». Дэлегатка адпрацавала на ёй 40 гадоў, пачынаючы са сваіх 17 яшчэ ў дарэвалюцыйныя часы і з заробку ў памеры 30 капеек у месяц.
Не менш уражвалі і наступныя факты: «Я — матка сямі дзяцей, — казала спадарыня Васіленка. — І, нягледзячы на тое, што мела малых, мне даводзілася працаваць 14 гадзін у дзень без адпачынку, пакідаючы дзяцей адных, без догляду...»
У пацвярджэнне гэтым словам у Дзяржаўным архіве Гомельскай вобласці захаваўся даклад дырэктара-распарадчыка з таго ж прадпрыемства. Аб умовах працы ў царскі час ён піша: «Застаючыся безвыходна па 12 гадзін у суткі ў сценах фабрыкі, працуючы да таго ж палову года ў начны час, ...не зусім у спрыяльных гігіенічных умовах, такі рабочы не можа адрознівацца моцным целаскладам і прэтэндаваць на доўгае жыццё».
Шкодныя і цяжкія ўмовы працы дапаўняліся такімі ж умовамі жыцця. Дэлегатка Васіленка расказвала, што яе сям'я жыла ў цеснай халупе, іншыя рабочыя — у бараках, якія кожную паводку залівала вада. Людзі хварэлі на сухоты.
...Параўноўваючы мінулае і на той час сучаснае (з'езд, паўтаруся, адбыўся ў 1936 годзе), Васіленка расказала пра дасягненні сваіх дзяцей: старэйшы сын працуе тэхнічным кіраўніком Клінцоўскай тэкстыльнай фабрыкі, малодшы — вучыцца ў школе, двое — студэнты тэхнікумаў, трое — атрымалі рабочыя прафесіі. Яна, іх маці, зарабляе цяпер каля 900 рублёў у месяц, і жыве іх сям'я ў сваім дамку з добрай гаспадаркай.
Гаварыла дэлегатка і аб стаханаўскім руху на фабрыцы: аб значным перавыкананні планаў і нормаў (пры належнай якасці прадукцыі), аб тым, што на прадпрыемстве «пастаўлена шостая моцная машына, пабудавана турбіна і праектуецца яшчэ адна, што ёсць электрастанцыя, якая асвятляе ўвесь раён»...
Аднак кіраўніцтва фабрыкі праяўляла клопат не толькі пра вытворчасць. Яно імкнулася палепшыць жыццё працаўнікоў. Прынамсі, аўтарытэт гараджан заваявала фабрычная бальніца. І зноў жа фабрычны Палац культуры, які стаў цэнтрам адпачынку для ўсяго Добруша. Рабочыя «Героя працы» выступалі з канцэртамі мастацкай самадзейнасці ў горадзе і навакольных вёсках, арганізоўвалі хаты-чытальні ў Мар'іне і Пераросце, дапамагалі будаваць народныя клубы, а ў выніку — новае жыццё краіны.
...Зрэшты, усё, аб чым гаварылі дэлегаты, пералічыць немагчыма.
Прысутнічаў на з'едзе і трапіў у кадр (фота прадстаўлена Нацыянальным гістарычным музеем) прадстаўнік чырвонага казацтва.
Казакі ў гісторыі БССР — з'ява таксама вельмі цікавая.
Вольга РУСАКОВІЧ
г. Мінск.
Кажуць, што сёння цяжка сустрэць добрага гарманіста. І сапраўды! Аднак мне пашчасціла, бо на гармоніку іграе мой дзядуля Уладзімір Купрацэвіч.
Музыку ён любіў з дзяцінства. У клуб малых не пускалі, таму ён разам з сябрамі сядзеў пад вокнамі, слухаў, як іграюць іншыя музыкі.
— Мы жылі зусім небагата, — успамінае дзядуля. — У сям'і расло шасцёра дзяцей, але тата неяк жа прымудрыўся — знайшоў грошы і мне, трынаццацігадоваму, купіў гармонік. Во дзе радасці было! Я прыходзіў дадому, успамінаў мелодыі песень, якія чуў у клубе ці па радыё, і спрабаваў паўтарыць... З гэтага спачатку мала што атрымлівалася, але я не адступаў і з цягам часу ўжо шмат чаму навучыўся. Да таго ж падрос, у клуб сталі пускаць. Я заўсёды браў з сабой гармонік. Сяду, зайграю, людзі ідуць танцаваць — весяляцца, адпачываюць... Гарманісту прыемна.
Аднак стаць ім, вядома ж, няпроста.
— Патрэбныя здольнасці, можа, нават талент, — кажа дзядуля. — А не менш за іх — уседлівасць і жаданне развіваць, удасканальваць сваё майстэрства. Узяць хоць бы нашу сям'ю: на гармоніку нядрэнна ігралі трое: я і два браты. Але я стараўся, мне хацелася іграць усё лепей і лепей, а ў Віктара з Рыгорам такога жадання не было.
Спрабаваў дзядуля напісаць і ўласную песню, навучыцца іграць на гітары, аднак гэта пакуль не атрымалася. І не засмуціла:
— Я вельмі люблю беларускія народныя песні. У іх, мне здаецца, ёсць душа. Найчасцей на канцэртах, вечарах ці бяседах іграю тое, што людзі просяць, і ў кожную мелодыю стараюся ўкласці сваю душу. Без гэтага песня губляе сэнс.
...Сёння дзядуля жыве ў невялікай вёсачцы Дуброва ў Жыткавіцкім раёне, таму іграе пераважна ў вузкім коле сяброў ды сваіх сямейнікаў. Але ж музыка жыла, жыве і будзе жыць у яго душы.
Алена КАЛКОЎСКАЯ
Стаўбцоўскі раён.
Дэвіз майго жыцця — душэўная раўнавага. Што б там ні было...
Але ж вось заходжу ў аўтобус — дыхаць няма чым. Што не дзіва: на тэрмометры зранку ледзьве не трыццаць...
Азірнулася па баках, — вокны зачыненыя. «Бач, як размарыла — не могуць руку працягнуць», — паспачувала я спадарожнікам і адчыніла аж два акны — адно насупраць другога.
— Няўжо вам так горача? — тут жа спытала маладая паўнаватая жанчына.
— Гэта моладзь: ёй абы ўсё па-свойму зрабіць, — падтрымала яе сухенькая бабуля. — Ім — бачыце, горача. А вось мне...
Аўтобус у гэты час пад'ехаў да прыпынку — прыняў у салон маладую дзяўчыну. «Хоць яна ды мяне падтрымае, — паспадзявалася я, аднак дзяўчо, пачуўшы нараканні бабулі, з шумам зачыніла вокны.
«Іхняя ўзяла», — са шкадаваннем падумала я і міжволі ўспомніла размову, што адбылася ў гэткім жа душным аўтобусе. «Уяўляю, як вам цяжка — пры зачыненых вокнах, цэлую змену», — паспачувала кандуктарцы адна з пасажырак. І ўсе астатнія пачулі ў адказ: «Цяжка... Вельмі... Але ж слухаць перапалку, што камусьці горача, а камусьці холадна, яшчэ цяжэй. Так што я лепей пацярплю. Арганізм, ён такі — прывыкае, прычым да ўсяго».
Вось яна, жыццёвая мудрасць! Трэба трэніраваць
арганізм...
Наталля ШАСТАКОВА
г. Гомель.
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
