Пісьменнікам Міёршчыны прысвечана анталогія

У Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі выдадзена сапраўдная літаратурна-мастацкая анталогія краю — «На падкове Дзвіны». Разам сабраны творы ўраджэнцаў Міёрскага раёна і тых паэтаў, празаікаў, майстроў прыгожага пісьменства, якія прычыніліся да гэтай старажытнай старонкі. Складальнік па-свойму ўнікальнай кнігі, якой, відавочна, усе даследчыкі Міёршчыны будуць карыстацца яшчэ многія дзесяцігоддзі, — Леанід Матэлёнак. 

Чытаем ва ва ўступным слове «Поклічнае паэтычнае слова — скарб»: «...Чытач, сёння ў цябе ў руках незвычайны зборнік, які ўпершыню дае магчымасць найбольш поўна, хаця і фрагментарна, пазнаёміцца з творчасцю мясцовых паэтаў і празаікаў, нашых творцаў, што падаравалі свае таленты іншым народам, іншаземцаў, якіх у розныя часіны і пры розных акалічнасцях прывабіла цудоўная Міёршчына, край з багатай гісторыяй, непаўторнымі абшарамі квяцістых палёў, цяністых лясоў, маляўнічых азёр, таямнічых, багатых дарамі балот, таленавітых людзей. Няхай ён скіроўвае на далейшы пошук незаслужана забытых ці не ацэненых сучаснікамі імён аўтараў-землякоў, а што яшчэ больш важна — натхняе прадстаўнікоў цяперашняга і будучых пакаленняў міярчан — карэнных і прыезджых — на творчасць, на папаўненне нашай агульнай літаратурнай скарбонкі...» А вось што піша сам складальнік кнігі: «Сабраць зярняткі рыфмаваных слоў творцаў-землякоў... Вось так вобразна я ўспрыняў калісь ідэю старэйшага калегі-журналіста, паэта з-пад Лявонпаля Сяргея Панізніка ўключыцца ў стварэнне зборніка твораў мясцовых літаратараў. Мяне ўжо не стрымлівала нядаўняе трывалае меркаванне, што ў нашым краі спрадвечных балот і нялёгкай сялянскай працы людзям было не да творчасці, не да кніг. Невыпадкова ж нават пасля дзясяткаў папярэднікаў у тутэйшы „азёрна-лясны закутак“ у пошуках моўных скрабаў наведваўся з калегамі вядомы беларускі фалькларыст і літаратуразнаўца Арсень Ліс. Прыкладна ў той жа час мясцовы краязнаўца Вітольд Ермалёнак пачаў пошукі даўніх рукапісных і друкаваных выданняў, якіх у наступным хапіла для стварэння ў Міёрскай СШ N 3 саліднага музея кнігі і друку, што з’яўляецца ўнікальным для райцэнтра. 

Сяргей Сцяпанавіч, маючы вялікі вопыт выдаўца-рэдактара і ўкладальніка, распрацаваў праект зборніка „Літаратурная Міёршчына“, прапанаваў для яго загаловак і назвы раздзелаў...»

Леанід Аляксандравіч падрабязна расказвае пра тое, якім быў шлях да ажыццяўлення задумы. І ў гэтым расповядзе — пэўны вопыт для падобных творчых, кніжных праектаў для іншых рэгіёнаў краіны, для іншых рупліўцаў, хто хацеў бы захаваць літаратурную памяць свайго края. 

У зборніку ці нават рэгіянальнай літаратурна-краязнаўчай анталогіі прадстаўлены творы каля 100 аўтараў. Ужо гэты абсяг уражвае, сведчыць пра высокі плён даследчыцкай працы складальніка. У першым раздзеле («Абуджаная памяць»), які адкрываецца гутаркай Леаніда Матэленка з Вітольдам Ермалёнкам «Кніга на музейным стэндзе», у падраздзеле «Творцы першай хвалі» пачатак пакладзены нарысам пра Тэклю Урублеўскую. Звестак пра яе няшмат... І ўсё ж даволі цікавая асоба, якую мы не маем права забыцца ў гісторыі літаратуры нашай Айчыны. Сярод творцаў «першай хвалі» — Войслаў (Вайніслаў) Казімір Канстанцінавіч Суліма-Савіч-Заблоцкі, Пётра Беларус, Вацлаў Ластоўскі, Пётра Просты, Павел Сушко, Ян Гушча (у перакладзе Сяргея Панізніка пададзены яго верш «Мястэчка маладосці Дзісна»). 

Аснову кнігі складае раздзел «Не зарасці пракладзенаму следу», у якім змешчаны кароткія расповяды пра паэтаў і празаікаў — ураджэнцаў ці жыхароў Міёрскага раёна, членаў пісьменніцкай супольнасці ў пасляваенны час, а таксама іх творы. Алена Басікірская, Наталля Бучынская, Галіна Загурская, Герман Кірылаў, Алена Масла, Сяргей Панізнік, Франц Сіўко, Пятро Сушко, Міледзій Кукуць, Славамір Даргель, Галіна Тычка — імёны ў беларускай літаратуры вядомыя. Што цікава, у кнізе «На падкове Дзвіны» побач з падрабязнымі звесткамі пра гэтых і іншых прыкметных асоб падаюцца перадрукі іх першых публікацый у мясцовай раённай газеце. Хіба ж не цікава, што дасведчаны літаратуразнаўца, доктар філалагічных навук Галіна Казіміраўна Тычка, яшчэ ў 1969 годзе школьніцай дэбютавала ў газеце «Сцяг працы» абразком «Летнім ранкам», а ў 1972-м надрукавала ў «раёнцы» апавяданне «Пралескі»?!. Уражвае і расповяд пра тое, як складана, няпроста ўваходзіў у літаратуру Пятро Сіняўскі, казкі якога сёння добра ведаюць у школах усёй нашай краіны. Шмат вершаў пра свае родныя мясціны напісаў Сяргей Панізнік, які нарадзіўся ў 1942 годзе. У літаратурна-краязнаўчай анталогіі — і «міёрскія» вершы Алены Басікірскай. 

Асаблівае краязнаўчае значэнне мае раздзел «Лёсам далучаныя». Тут — і пра Сімяона Полацкага, які, прадчуваючы сваю смерць, «загадзя склаў завяшчанне, значныя сумы са свайго вялікага багацця адрасаваў шэрагу беларускіх парваслаўных манастыроў, у тым ліку Дзісненскаму і Міёрскаму», Карла фон Клаўзевіца («...у 1812 — 1814 гадах на расійскай службе. У Айчынную вайну інспектаваў узвядзенне Дрысенскага ўмацаванага лагера на сучаснай Міёршчыне...»), Адама Міцкевіча, Аляксандра Рыпінскага, Паўла Шпілеўскага («У 1859 годзе Павел Шпілеўскі падчас свайго падарожжа быў у Дзісне...»), Генадзя Цітовіча («Нарадзіўся ў засценку Рэчкі, ахрышчаны ў Новым Пагосце <...> У Новапагосцкай СШ створаны музей Г. І. Цітовіча»), Адольфа Чэрнага (чэшскі славіст у 1889 годзе з навуковымі мэтамі вандраваў па Дзісненшчыне), Отана Гедэмана, Язэпа Драздовіча, Арсеня Ліса, Еўдакію Лось, Яўгенію Янішчыц. 

Кніга ўражвае і падрабязным выкладаннем — пра лёсы і творы ўдзельнікаў, выхаванцаў — гісторыі літаратурнага аб’яднання раённай газеты «Сцяг працы» (цяпер яна носіць назву «Міёрскія навіны»). Відавочна, што грунтоўны фаліянт «На падкове Дзвіны» — выданне, якое патрэбна кожнай школе Міёрскага раёна. Праз старонкі кнігі не проста адкрываецца літаратурна-краязнаўчая памяць Міёршчыны, выданне ўсім сваім зместам падае добры ўрок літаратурнага, патрыятычнага выхавання. А многія мастацкія тэксты з кнігі — аснова для школьных вечарын, урокаў паэзіі ў школах горада і раёна. 

На Міёршчыне ва ўсе часіны працавала нямала краязнаўцаў, гісторыкаў. І, магчыма, наступным крокам магло б стаць выданне адмысловага краязнаўчага зборніка, прысвечанага гэтаму рэгіёну. У звязку з хронікай «Памяць. Міёрскі раён» такія выданні ўтвораць патрэбную для асветы і адукацыі грамадства бібліятэчку. А пакуль што звяртайцеся да літаратурна-краязнаўчай анталогіі «На падкове Дзвіны», атрымлівайце асалоду ад кожнай яе старонкі. 

Раман СЭРВАЧ