Вялікае і насычанае гістарычнымі падзеямі жыццё пражыў дзевяностагадовы ветэран Афганскай вайны (1979—1989) Віцебскага раёна Іван Аляксеевіч Шарай. Поўны сілы і жыццёвага аптымізму, ён успамінае свой вайсковы шлях пад дэвізам «Ніхто, акрамя нас!».
На лёс Івана Аляксеевіча выпалі гады нямецкай акупацыі: у 1941-м яму было дзевяць гадоў. У сям'і, дзе выхоўваліся яшчэ пяць братоў і сясцёр, без бацькі, які пайшоў на фронт, выжывалі цяжка. Ваня быў хваравіты, занадта худы для свайго ўзросту, і ніхто не верыў, што ён зможа стаць на ногі, але ўнутраная сіла дазволіла яму схапіцца за тонкую жыццёвую нітку.
Пасля вайны атрымаў спецыяльнасць мэбельшчыка, працаваў на будаўніцтве Лепельскага льнозавода, а ў 1951 годзе трапіў на тэрміновую службу ў 104-ю гвардзейскую паветрана-дэсантную дывізію і быў накіраваны ў горад Остраў Пскоўскай вобласці. Там Іван Аляксеевіч адпрацоўваў навыкі дэсантнай падрыхтоўкі і канчаткова «захварэў» небам, зрабіўшы сотні крокаў у сінь — выканаў 411 скачкоў з парашутам! Цяпер, праўда, былыя подзвігі даюць аб сабе знаць: найбольш пацярпеў ад стропаў пазваночнік.
З 1963 года стаў служыць у віцебскай 103-й гвардзейскай паветрана-дэсантнай дывізіі, куды яго запрасіў былы таварыш па службе. Давялося Івану Аляксеевічу ў 1968 годзе ў складзе савецкіх войскаў браць удзел у чэхаславацкіх падзеях. А ў снежні 1979-га аддзяленне старшага прапаршчыка Шарая Абмежаванага кантынгенту савецкіх войскаў было першае паднята па трывозе. Праз некалькі дзён дэсантнікі прызямліліся ў Кабуле. Узялі пад свой кантроль аэрапорт, блакіруючы афганскую авіяцыю, засяродзіліся ў пазначаных раёнах горада, атрымаўшы задачы па блакіраванні асноўных урадавых аб'ектаў.
Старшына батарэі адказваў за харчовую бяспеку сваіх байцоў, бесперабойнае паступленне боепрыпасаў. Неаднойчы даводзілася твар у твар сустракацца са смерцю, бачыць побач забітых таварышаў. Захаваліся ў памяці Івана Шарая «прачэсы» вёсак, дзе панавалі голад і беднасць: малыя дзеці спалі на сене разам з каровамі.
Сярод 50 хлопцаў, якія былі ў батарэі Івана Аляксеевіча, сустракаліся тыя, хто падрываў агульны вайсковы парадак, — прыходзілася перавыхоўваць; былі і тыя, хто звар'яцеў ад убачанага навокал.
Успамінае старшына, як гінулі на вайне не толькі ад варожых куль, але і па асабістай дурасці: чатыры юнакі курылі ў БТРы, забыўшыся на ўсе правілы пажарнай бяспекі. Вакол — порах і гаруча-змазачныя матэрыялы, адно імгненне — і... Застацца ў жывых пашчасціла толькі аднаму. З ім праз некалькі гадоў Іван Аляксеевіч выпадкова сустрэнецца ў Віцебску, не адразу пазнае былога дэсантніка з-за страшных апёкаў на твары...
Амаль тры гады старшына Шарай ваяваў у Афганістане, а дома яго чакала жонка з двума сынамі... «Гэта быў наш інтэрнацыянальны абавязак, і мы як патрыёты, адданыя адной вялікай савецкай дзяржаве, ішлі — па-іншаму нельга было. І калі б сёння мне загадалі стаць на абарону нашай краіны, я, не задумваючыся, падняўся б па загадзе», — дзеліцца Іван Аляксеевіч. На яго кіцелі сярод россыпу медалёў — ордэн Чырвонай Зоркі.
Вярнуўшыся на радзіму ў 1982 годзе, наш герой яшчэ некаторы час служыў у 103-й брыгадзе і, маючы за плячыма 31 год выслугі, быў звольнены ў запас.
Іван Шарай і сёння, на 91-м годзе жыцця, бадзёры духам: ён сам займаецца хатняй гаспадаркай, чытае без акуляраў. Загартаваны арганізм не зачапіла і пандэмія каранавіруса, а значыць, гарачая любоў да жыцця мацнейшая за перашкоды. Іван Аляксеевіч бярэ актыўны ўдзел у сустрэчах з моладдзю, з'яўляецца ўдзельнікам народнага аматарскага аб'яднання ветэранаў вайны ў Афганістане «З болем у сэрцы» — усё гэта захоўвае юнацкі агеньчык у вачах воіна-інтэрнацыяналіста.
Падзеі, якія скончыліся 34 гады назад, штогод 15 лютага паўстаюць у памяці Івана Шарая — асабліва каля помніка ў аграгарадку Акцябрская. Некалі ветэран стаяў каля вытокаў будаўніцтва гэтага пасёлка, тут і жыве, з'яўляючыся жывой легендай Віцебскага раёна, прыкладам стойкасці і мужнасці для падрастаючага пакалення.
Аляксандра ГВОЗДЗЕВА
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
