На вясковай вуліцы ў гэты час — да пачатку агародна-дачнага сезона, ды яшчэ і ў «немагазінны» дзень — сустрэць чалавека вялікая рэдкасць. Празрыстая бадзёрая цішыня звініць на сонечных промнях. Толькі шпакі са свістам носяцца з дрэва на дрэва, абжываючы свае дамкі і выганяючы з іх няпрошаных гасцей — вераб'ёў, якія ўзнімаюць з гэтай нагоды пакрыўджаны істэрычны вэрхал...
А тут на табе — дзве машыны — адна з «будкай», другая з люлькай-пад'ёмнікам, чалавек пяць незнаёмых дзецюкоў у іх прыехалі. Спыніліся каля Андрэевай хаты, пачалі засяроджана корпацца з нейкім рыштункам. Тут і сам Андрэй на машыне прымчаў, размаўляюць, нешта вырашаюць... Карацей, у лакальным маштабе нашай «Мурлындзіі» (як пяшчотна завуць вёску зімой, ранняй вясной і позняй восенню — калі няма дачнікаў — яе нешматлікія пастаянныя жыхары) — сапраўдная падзея.
Аказалася, дзецюкі на машынах — электрыкі, прыехалі праводзіць Андрэю ў хату электрычнасць, якую за месяц да таго абрэзалі за няўплату. Адзіны спосаб так кардынальна пакараць неплацельшчыка ў вёсцы — гэта не шчоўкнуць нейкім выключальнікам, а літаральна абрэзаць провад, што ідзе ад слупа на вуліцы да застрэшка хаты. Што, уласна кажучы, і зрабілі. А цяпер вось, калі справа ўладжана, грошы заплачаны, прыехалі тыя ж людзі рабіць усё з дакладнасцю наадварот — правады чапляць.
Не, вы не падумайце, Андрэй — не п'яніца і не лайдак. З тым, як ён з сям'ёй апынуўся ў нашай вёсцы і як пасля з'ехаў, — увогуле асобная гісторыя. Яму гадоў пад пяцьдзясят, калі не больш, а жонка маладзенькая і дачушка зусім малая. З імі жыве яшчэ яго сын-падлетак ад першага шлюбу. Андрэй забраў яго ў першай жонкі пры разводзе, пакінуўшы ёй сталічную кватэру. У новай «палавінкі» пасяліцца не было дзе, вось яны, рафінаваныя гараджане, з немаўлём на руках апынуліся ў драўлянай не вельмі дагледжанай хаце, якую пасля смерці дзядзькі-бабыля яго далёкія сваякі паспяшаліся прадаць. Вёска глядзела на гэтых навасёлаў са скептычнай цікаўнасцю: ці надоўга іх хопіць? Высветлілася: не надоўга, на паўтара года. Зімой у хаце холадна, колькі ні палі ў той печы, вада і ўсе выгоды на дварэ, малому ў школу тры кіламетры хадзіць і ў класе там два чалавекі, бацьку на працу ездзіць штодня ў Мінск на машыне накладна, а тут яшчэ і краму зачынілі, аўталаўка два разы на тыдзень прыязджае... Карацей, вельмі хутка гэта сям'я стала «як усе нармальныя людзі» — перасялілася назад у горад, а хату пакінулі пад дачу.
За электрычнасць, з'ехаўшы ўвосень, яны заплаціць проста забыліся (з кім не бывае?). Служба энергазбыту пачакала колькі належыць — і правады абрэзала. Гаспадар, прыехаўшы, як пацяплела, праведаць сядзібу, проста стаў перад фактам: святла няма. Пачаў тэлефанаваць і даведаўся, што трапіў у ганебныя спісы неплацельшчыкаў. Тут табе і штраф, і пеня, і лішнія клопаты: давялося ў будны дзень імчаць у вёску з працы аднекуль з-пад Асіповічаў, бо гэта абрэзаць правады могуць і без гаспадара, а калі цягнуць наноў — хто ж без яго возьмецца? А калі дадаць яшчэ, па сутнасці, бессэнсоўную работу брыгады электрыкаў, якія ехалі з райцэнтра за дваццаць восем кіламетраў спачатку рэзаць, пасля вешаць тое, што адрэзалі, — увогуле нешта вельмі падобнае на тэатр абсурду атрымліваецца...
Зразумела, плаціць трэба. Зразумела, меры да злосных неплацельшчыкаў трэба прымаць самыя жорсткія. Зразумела, усё зроблена паводле закона. Але ёсць адно маленькае «але», у законе не прапісанае, — чалавечы фактар. Чаму б тым, хто кантралюе плацяжы на ўзроўні раёна, элементарна не нагадаць гаспадару аб няўплаце? Дапусцім, калі гаспадар — дачнік, яго дакладных кантактаў можна не знайсці (дапушчэнне, трэба сказаць, не вельмі пераканаўчае ў ХХІ стагоддзі). Але ж можна патэлефанаваць на мясцовае аддзяленне сувязі (паштальёны ў вёсцы, як правіла, усё пра ўсіх ведаюць), якое ўпаўнаважана плацяжы прымаць, і спытацца: а што там у вас за грамадзянін N, які ўжо каторы месяц не плаціць? Можа, здарылася што: захварэў ці памёр, не дай бог? Ці проста забыўся (з кім не бывае?). І толькі пераканаўшыся ў тым, што чалавек плаціць не хоча і не збіраецца, прымаць катэгарычныя меры (чытай: траціць дзяржаўныя грошы, бо выезд той жа брыгады электрыкаў са спецабсталяваннем на немалую адлегласць каштуе, я думаю, не капейкі).
Я сама летась у падобнай дурной сітуацыі апынулася. Забылася, што трэба штомесяц уносіць абаненцкую плату за мамін вясковы тэлефон, якім паўгода ніхто не карыстаецца. Цана пытання была — семдзесят тысяч старых рублёў, але справа ў сакавіку ўжо дайшла да суда аб пазбаўленні нумара. Прычым суд, я так разумею, меркаваўся быць завочным, без адказчыка, бо шукаць бесталковую гаспадыню, якая тых семдзесят тысяч завінавацілася, ніхто нават не спрабаваў. Пакуль справу ўладжвала, тэлефон ужо паспелі адключыць назусім і беззваротна, таму, калі непаразуменне было выпраўлена, спецыяльна з райцэнтра прыязджалі два майстры нумар падключаць. (Пра маральныя выдаткі гаспадароў і пра матэрыяльныя дзяржавы ад гэтага непаразумення прамаўчу, каб не паўтарацца).
Прычым робіцца падобнае, варта зазначыць, менавіта ў вёсках і мястэчках, дзе людзі, як ні парадаксальна, адно пра аднаго ўсё ведаюць. У безаблічным вялізным горадзе на чалавечыя стасункі спадзявання няма — працуе аўтаматыка: пра тое, што час заплаціць за тэлефон, табе паведаміць металічны голас, пра запазычанасць па квартплаце напішуць у СМС...
А там, куды падобныя даброты цывілізацыі яшчэ не дайшлі, усяго толькі і трэба — зняць тэлефонную трубку і пацікавіцца: што там за сітуацыя ў грамадзяніна N, ці здаровы, ці, можа, памёр, не дай бог. Але ж «зняць трубку і пацікавіцца» ні ў адным нарматыўна-прававым акце не напісана, а значыць, і рабіць гэта зусім не абавязкова — можна адразу выпісваць штраф, рахунак, павестку ў суд.
І ці варта здзіўляцца, што з выкананнем таго ж дэкрэта №3 на месцах такіх агароджаў нагарадзілі? Чалавечы фактар, спадарства, чалавечы фактар...
Алена ЛЯЎКОВІЧ
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
