Пасля рэвалюцыі 1917 года ў Беларусі не будавалі сінагог. І вось яе, як кажуць будаўнікі, узведзеную з нуля, адкрылі ў Віцебску. У перакладзе з іўрыта яе назва «Шацёр Давіда». Цырымонія адкрыцця стала падзеяй міжнароднага маштабу, бо на ёй прысутнічалі іншаземныя госці: рабіны і прадстаўнікі іўдзейскіх абшчын.
Будынак узвялі недалёка ад Смаленскага рынку, на вуліцы Грыбаедава. На ёй ёсць помнікі архітэктуры, і па дарозе да храма можна «перанесціся ў часе». Недалёка на суседняй вулачцы — будынак, які раней выкарыстоўваўся вернікамі. Ён з'явіўся некалькі дзясяткаў гадоў таму.
Новую сінагогу пабудавалі па ўнікальным праекце. Ёсць шкляны купал, вялікія круглыя вокны, шматузроўневая столь. Унутры на ўсходняй сцяне — некалькі камянёў з Іерусаліма. Як расказаў Леанід Томчын, старшыня Віцебскай іўдзейскай абшчыны, новабудоўля адпавядае ўсім рэлігійным канонам. Узводзілі каля двух гадоў. Шмат ахвотных было фінансаваць будаўніцтва. У частцы адной са сцен — цэгла з імёнамі ахвярадаўцаў.
Рабін Віцебска Малкіэль Гаргодзэ паведаміў, што сінагога паралельна стане культурна-асветніцкім цэнтрам. Тут можна будзе паслухаць лекцыі, паглядзець фільмы па тэме іўдаізму, убачыць выставы. Запланавана стварыць і музей, прысвечаны жыццю іўдзеяў у Віцебску.
Паводле слоў Міхаіла Даніленкі, саветнік старшыні Віцебскага аблвыканкама, адкрыццё сінагогі — падзея знакавая не толькі для віцебскіх іўдзеяў. Ён нагадаў, што менавіта ў Беларусі нарадзіліся адраджальнік іўрыта Эліэзэр Бен-Егуда, першы прэзідэнт Ізраіля Хаім Вейцман, іншыя знакамітасці. І, зразумела, Віцебск вядомы ўсяму свету, у першую чаргу, дзякуючы земляку, мастаку Марку Шагалу. Дарэчы, вельмі сімвалічна, што ўнутры новай сінагогі копіі знакамітых шагалаўскіх вітражоў «Дванаццаць кален Ізраілевых».
Падчас акупацыі Віцебска фашысты знішчылі каля 20 тысяч яўрэяў. А ў канцы пазамінулага стагоддзя, згодна з данымі перапісу насельніцтва, іх колькасць перавышала 50% жыхароў горада. Калісьці ў правінцыйным гарадку было каля 60 сінагог і іўдзейскіх малельных дамоў.
На свяце прысутнічалі прадстаўнікі каталіцкага і праваслаўнага духавенства. Добрае надвор'е, яўрэйскія музыка і песні стваралі асаблівы настрой. Нават дах будынка стаў імправізаванай канцэртнай пляцоўкай: там іграў скрыпач. Ён, быццам бы сышоў з палотнаў Шагала. Свята без перабольшвання запомніцца надоўга. І, магчыма, з часам у горадзе стане сінагог больш. Захаваліся рэшткі старадаўняга будынка на вуліцы Рэвалюцыйнай і фундамент Вялікай сінагогі ў раёне цяперашняй вуліцы Калініна.
Аляксандр ПУКШАНСКІ
Фота Аляксея СПАТКАЯ
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
На гэтым тыдні Цяльцы будуць проста незаменныя ўсюды, дзе іх ведаюць.
