...У тую раніцу, як і заўжды, я шыбаваў да кіёска з прэсай, здалёк бачыў ля акенца дзвюх пажылых жанчын, а побач з імі — вялізную чорную сумку. «Няўжо спартыўная?» — здзівіўся я, але не прыглядаўся — запыніўся побач, чакаў сваёй чаргі ды міжволі назіраў, як тыя жанчыны выбіралі часопісы.
— Тут шрыфт дужа дробны, — казала старэйшая, — вочы сабе сапсуём.
— А тут крыжаванкі зацяжкія, мы іх не разгадаем, — баялася маладзейшая. — Давай вось гэты часопіс возьмем?.. Рэшта з дзясяткі знойдзецца? — спытала яна ў кіяскёркі.
— А як жа, — адказала тая.
Адна з жанчын дастала з кашалька грошы, хацела працягнуць у акенца, але яе дзясятка чамусьці плаўна паляцела ўніз.
— Эх, старасць не радасць, — згінаючыся, каб падняць, прамовіла жанчына ды так і застыла.
«Можа, радыкуліт?» — падумаў быў я. І тут жа зразумеў, што справа не ў ім, а... у «сумцы», якая пры блізкім разглядзе аказалася чорным сабакам, што спакойна ляжаў на зямлі.
— Э-э, не затрымлівайце чаргу, — нерваваўся тым часам нейкі патэнцыйны пакупнік у мяне за спінай. — Чаго вы там марудзіце?
— Ды грошы ўпалі, — стала апраўдвацца адна з жанчын.
— Вам іх цяжка падняць? — не разумеў мужчына.
— Не... Але тут сабака...
— Дык мне што — з-за яго на працу спазняцца?..
Не ведаю, чым скончылася б гэта перапалка, калі б з боку рынку не данеслася гучнае:
— Рыжык...
Сабака насцярожыўся.
— ...Пушок! Кіс-кіс-кіс-кіс...
Клікалі яўна не сабаку, але — ён, як мне здалося, радасна... усміхнуўся і, размахваючы хвастом, памчаў на голас.
— Грошы! — раптам закрычала адна з пакупніц. — Мае грошы!
І я тут жа ўбачыў, што дзясятка, якая выпала з рук жанчыны, нейкім чынам прыляпіўшыся да ашыйніка, з усіх ног «памчала» да рынку.
— Злодзей! Жулік! — услед яму абураліся пацярпелыя.
...Не ведаю, як насамрэч звалі гэтага сабаку? Можа, і Жулікам. Ці злодзеем. Але ён, відаць, па-ранейшаму на свабодзе. Так што беражыце грошы.
Максім Шастакоў, г. Гомель
Кожны час вылучае сваіх і большых, і меншых разумнікаў, сваіх вялікіх умельцаў. Узяць хоць бы нашы незабытыя пакуль кросны... Гэта ж якая галава патрэбна была, каб іх прыдумаць?! Якія рукі, каб іх зрабіць! А потым — колькі фантазіі і цярпення мець майстрыхам, каб на посцілках, абрусах ды ручніках выткаць цудоўныя ўзоры...
Аднак (і на жаль) славіліся мясціны не толькі такімі адмыслоўцамі. Аматараў рабіць рознае паскудства ці проста псаваць настрой хапала таксама.
У нашых ваколіцах быў з такіх дзед Міхед. «Без фігі не да носа», — нехта сказаў пра ягоны гонар. І ён гэта зразумеў па-свойму: папрасіў сваяка, каб той зрабіў яму кіёк якраз з... фігай. Падпорка ў выніку атрымалася знатная: дзед, прымяраючы, толькі радаваўся ды гразіў: «Зараз я вам пакажу!»
І, на жаль, стаў паказваць — удовам, адзінокім жанчынам... Прыйдзе, бывала, у краму, стане спінай да нейкай, за якую заступіцца няма каму, і ледзь не пад нос ёй свой кукіш падсуне. А чалавеку і крыўдна, і не дужа адвернешся, бо ў чарзе...
Карацей, збрыдзеў дзед вяскоўцам, але ж звязвацца з ім ніхто не хацеў: дзедаў сын, казалі, у органах недзе працуе, баяліся людзі — да пары, пакуль не вярнуўся з войска адзін з нашых хлопцаў-салдат і не прывёз з сабою жонку — сапраўдную атаманку. Пачула яна ў краме скаргі жанчын ды пытае: «А чаму вы ўсё церпіце? Чаму старога на месца не паставіце?» — «А як? — уздыхаюць тыя. — Мы і казалі яму, і прасілі — марна. Як пугай па вадзе: ён сваю дулю ўсё роўна суне» — «Пугай па вадзе? — перапытала прыезджая, — а калі ёй ды па спіне?..»
Хоць і нядаўна гэта маладзіца жыла ў вёсцы, але ўжо ведала, што такое пуга. Вярнулася дадому, выцягнула яе з падстрэшка і разам з суседкамі-ўдовамі выйшла з ёю насустрач крыўдзіцелю.
Той да жанчын набліжаўся смела. Яны да яго — таксама. Сышліся. Дзед худы, па росце — казачцы да пляча... А таму яна смела вырвала ў яго з рук «падпорку» з кукішам, на калене разламала папалам і кінула дзеду пад ногі. Усё, маўляў, болей нікому не падсунеш... А паспрабуеш, — то во, паглядзі, — пугай будзе не па вадзе, а па спіне... За свякроў, за во гэтых жанчын...
Не чакаў дзед такога павароту: спалохаўся, збялеў, аднак атаманцы пярэчыць пабаяўся: падняў канец палкі з любімым кукішам і панёс дадому.
Пасля гэтай сутычкі пацішэў ён.
У краму, у людзі амаль не хадзіў. Можа, апірацца не меў на што? А можа, усё ж такі саромеўся?
Ніна Бурко, Бярэзінскі раён
Рубрыку вядзе Валянціна ДОЎНАР
Ад яе ж. Яшчэ раз нагадаем, што «вясёлыя і праўдзівыя гісторыі з жыцця...» «Звязда» не проста збірае, а праводзіць конкурс на найлепшую. Далучыцца да яго ўдзельнікаў альбо членаў журы можа кожны, хто мае нешта расказаць альбо возьмецца ацэньваць тое, што апавядаюць іншыя. Для вось гэтага трэба няшмат: чытаць усе падборкі гісторый, нейкім чынам (клічнікам, птушачкай, плюсам) пазначаць найлепшыя — з тым, каб на фінішы года назваць сваю дзясятку, каб потым, разам з маленькім рэдакцыйным журы, вызначыць творы-пераможцы ды назваць іх аўтараў. Па выніках мінулага года імі сталі, напрыклад, Соф'я Кусянкова з Рагачоўшчыны, Кацярына Будзіловіч са Скідзеля, а таксама жыхары сталіцы Валянціна Паліканіна, Любоў Чыгрынава і Іван Гаральчук. Двое з іх па просьбе чытачоў і рэдакцыі пра сябе ўжо расказалі. Сёння слова трэцяй...
«З чаго пачаць, — сама ў сябе пытае спадарыня Кацярына Будзіловіч і сама ж адказвае, — ну, вядома, спачатку. Такім чынам, стаяў цёплы кастрычніцкі дзень, і мая мама вельмі спяшалася да Пакроваў, да родаў выкапаць бульбу. Капала матычкай, з-пад плуга. Сённяшняй моладзі, відаць, цяжка ўявіць жанчыну, якая ў апошнія дні перад родамі стаіць у баразне. Але так было.
Дапамагаў маёй маме мой стрыечны брат Рэнік. Ён высыпаў кашы, прыглядваў за мамай (тата загадаў) і, вядома ж, заўважыў, што яна час ад часу сціскае кулачкі. Спытаў: «Цётка, вам, мусіць, кепска?» — «Ды не», — адказала мама, бо не кідаць жа бульбу ў разараных градках...
Але ж Рэнік ёй не паверыў — праз людзей выклікаў тату. Ён працаваў брыгадзірам, у яго быў конь, каб умомант прыляцець на поле і ў брычцы ўдвух з Рэнікам за шэсць вёрстаў павезці маму ў Голдава (вёска на Лідчыне), у бальніцу. Мыцца пасля бульбы ўжо не было калі.
І доктара на месцы таксама не было — пайшоў дахаты.
Маладзенькая медсястра Ганна Іванаўна Гомза (мама ў яе практыцы была першай парадзіхай) загадала ёй раздзецца і залезці на крэсла. Жанчыны могуць уявіць, як гэта «лёгка», а тым больш на апошніх хвілінах цяжарнасці... Карацей, «па дарозе» туды, калі можна гэтак сказаць, маме рэзка забалеў жывот, і я, з'явіўшыся на свет ды павісшы на пупавіне, патрапіла ў тазік, які стаяў пад крэслам.
Мама вельмі спалохалася, бо падумала, што я магла забіцца. Але ж вельмі хутка пачула плач...
Ну, а далей, — працягвае спадарыня Кацярына, — пачалося маё шчаслівае дзяцінства, бо мяне, малую, любілі і песцілі старэйшыя брат і сястра, а найболей — мой татачка, якому на той час было 50...
У сваю Ігнаткаўскую пачатковую школу ў няпоўныя сем гадоў мяне браць не хацелі: усё першае паўгоддзе я хадзіла туды незапісанай. Толькі потым, пасля Каляд, мая любімая першая настаўніца (яна ж дырэктар школы Ніна Мікалаеўна Ільюшонак) залічыла мяне ў вучаніцы.
Васьмігодка была за два кіламетры ад дома, у вёсцы Сямашкі. Цяпер і на жаль, школы ўжо няма — разабралі, бо няма дзяцей.
А ў сярэднюю — я хадзіла ў тое ж Голдава — шэсць кіламетраў туды і шэсць назад. Ніхто нас не вазіў, хадзілі пешкі, балотам, напрасткі, цераз восем равоў і адну маленькую рэчку — Галдаўлянку. Некалькі разоў мне даводзілася ў ёй «купацца» і вяртацца потым дамоў. Мама, помнячы мой паход у «зялёную школу», казала: ты, маўляў, спецыяльна «мокнеш», каб не ісці ў звычайную... Што было няпраўдай, хоць бы таму, што ў школе можна было сустрэцца з Валодзькам, маёй самай першай сімпатыяй...
Затым пачалося дарослае жыццё, у якім быў Мінск — найлепшы горад зямлі — бібліятэчны факультэт інстытута культуры, вучоба, інтэрнат, маладосць.
Як жа хутка ўсё гэта праляцела, і якія ж мы былі шчаслівыя! — успамінае спадарыня Будзіловіч. — Хадзілі на «Песняроў», на Пугачову ды іншых зорак эстрады, раз на месяц, са стыпендыі, скідваліся па пяць савецкіх рублёў, на шэсць чалавек у кафэ ці рэстаране заказвалі бутэльку шампанскага, нечага смачнага з ежы і танцавалі да закрыцця... Ну, вядома ж, паралельна вучыліся, здавалі сесіі...
Пасля заканчэння інстытута, я выйшла замуж за майго Колечку і не пашкадавала аб тым ні разу! Для жанчыны і сапраўды вельмі важна добра выйсці замуж. Мне пашчасціла, хоць інстытутаў мой муж не канчаў, ён просты шафёр і цудоўны чалавек.
Далей было нараджэнне дзяцей, ужо іхнія школьныя ды студэнцкія гады, час страт — самых блізкіх людзей...
Вось так праходзіць жыццё — у клопатах і перажываннях, у марах і спадзяваннях, у радасці і горы. Ад яго і ад дрэнных думак мяне заўсёды ратавала праца. Больш за трыццаць гадоў загадваю бібліятэкай у Скідзельскім ліцэі і адсюль ужо толькі на «дзембель». Кажуць, там усё пачнецца спачатку? Будзем спадзявацца».
А мы ў рэдакцыі — яшчэ і чакаць новых гісторый, новых расказаў пра сябе.
Сустракаемся, як заўжды, па пятніцах.
Сумесныя праекты ядзерных тэхналогій.
У парадку дня — зацвярджэнне Канцэпцыі нацбяспекі і Ваеннай дактрыны.
