Аблічча народнага паэта Беларусі Янкі Купалы ўвасоблена ў мностве твораў беларускага мастацтва. Цудоўная галерэя партрэтаў створана жывапісцамі, аднак і ў савецкі перыяд, і ў сучаснасці хапала скульптараў, якія імкнуліся паказаць творцу дакладна і праўдзіва. Сярод мастакоў — Сяргей Селіханаў, Анатоль Анікейчык, Андрэй Бембель, Аляксандр Рыбкін, Аляксандр Анціпін. Галоўным жа творам скульптуры ў гэтым кірунку лічыцца помнік у мінскім парку імя Янкі Купалы, усталяваны ў 1972 годзе (скульптары Леў Гумілеўскі, Анатоль Анікейчык, Андрэй Заспіцкі; архітэктары Леанід Левін, Юрый Градаў).
Напамін пра вобраз Янкі Купалы ў скульптуры невыпадковы. Нядаўна ў Дзяржаўным літаратурным музеі Янкі Купалы адкрылася выстаўка скульптур «Выразаюць разьбяры». Назву часовай экспазіцыі традыцыйна далі радкі з верша паэта. Гэтым разам з «Маёй веры»: «Не веру ідалам паганым, // Што выразаюць разьбяры, // Бажкам не веру маляваным, // Што мажуць фарбай маляры». Так ці інакш назва крыху збівае з панталыку — усё ж прадстаўлены скульптуры з розных матэрыялаў: гіпсу, дрэва, металу, бронзы… Стваральнікі музейная экспазіцыі імкнуліся паказаць творчасць розных аўтараў, якія звярталіся да асобы народнага паэта.
Склалі новы праект работы з калекцыі музея, якая налічвае сёння 72 адзінкі захоўвання. Так, у часовай экспазіцыі прадстаўлена 15 скульптур. На адкрыцці выстаўкі, якая прэзентуе не толькі цікавыя скульптуры, але і каштоўныя здымкі, прысутнічалі Сяргей Гумілеўскі (адзіны сучасны аўтар) і Наталля Шаранговіч, першы намеснік старшыні Беларускага саюза мастакоў. Апроч іншых, выступіў ансамбль флейтыстаў «Флюід» навучэнцаў Мінскага дзяржаўнага музычнага каледжа імя М. І. Глінкі.
Вядома, што скульптурную купаліяну распачаў мастак Абрам Бразер, які яшчэ летам 1925 года з натуры выканаў бюст Янкі Купалы. На жаль, адзіным сведчаннем прыжыццёвага скульптурнага партрэта з’яўляецца фотаздымак з майстэрні мастака. Копія фотадакумента прадстаўлена ў экспазіцыі (арыгінал захоўваецца ў Віцебскім абласным краязнаўчым музеі). Знакавы твор — «Янка Купала і Максім Горкі» (1948), прысвечаны сяброўскім сустрэчам пісьменнікаў. У свой час народны мастак Беларусі Аляксей Глебаў, асабіста знаёмы з Янкам Купалам, стварыў некалькі партрэтаў народнага паэта. У калекцыі музея зберагаецца некалькі работ аўтара 1940—1960-х гадоў. Яшчэ адна кампазіцыя, што прыцягвае ўвагу, — праект помніка ў Радашковічах. Скульптура Льва і Марка Раберманаў была ўсталявана ў 1957 годзе — тут таксама маецца цікавае фотапацвярджэнне, — але прастаяла нядоўга. Прычыны страты называюцца самыя розныя, як і варыянты, куды дзеўся помнік.
Тандэм Льва і Сяргея Гумілеўскіх зрабіў шмат намаганняў па ўвекавечанні памяці Янкі Купалы. Паасобку майстры стварылі вялікую колькасць тэматычных работ, як правіла, сімвалічных і запамінальных (згадаць хаця б манумент на магіле паэта, да стварэння якога спрычыніўся Леў Гумілеўскі). У экспазіцыі ёсць чуллівая кампазіцыя Сяргея Львовіча «Янка Купала» 2021 года. Гэта не той традыцыйны партрэт знакамітага паэта, якіх па свеце вельмі шмат, і выстаўка гэта цудоўна ілюструе. (Яркі прыклад — тры бюсты Янкі Купалы, зробленыя ў 1980—1990-х гадах Уладзімірам Летуном, вучнем Аляксея Глебава і Андрэя Бембеля. Творы па фотаздымках узнаўляюць аблічча паэта ў маладосці і сталасці.) У творы Сяргея Гумілеўскага шмат асабістага, заўважнае пераасэнсаванне вобраза, якое ў мастацтве падаецца неабходным.
Выстаўка «Выразаюць разьбяры» экспануецца да 10 мая. Наступным праектам Дзяржаўнага літаратурнага музея Янкі Купалы будзе прысвячэнне зборніку «Шляхам жыцця».
Яўгенія ШЫЦЬКА
Фота аўтара
Сумесныя праекты ядзерных тэхналогій.
